228
қағазын ала алады. Әр адам ӛз анықтамасын ӛткізуге тарысады. Осы
анықтамаларды топтап, саралаңыз да ерекше ұғым құрағандарын
талқылаңыз, немесе жоққа шығарыңыз. Анализ, синтез арқылы «нағыз дос»
деген ұғымның ортақ анықтамасы жасалуы керек.
4-тапсырма: Ерекше айшықты дәйексӛз даярлаңыз. Тақырыптары:
«Адамзаттың сан ғасырғы асыл қазынасы кітаптарды электронды
оқулықтар алмастыра ала ма?», «Ғасыр қойнауынан жеткен кітап
қазынасы және электронды оқулықтар», «Кітап, оқырман, заман» (берілген
тақырыптың біреуін таңдай отырып ойыңызды дәлелдеңіз).
Шығармашылық тапсырмалар:
1-
тапсырма: Досыңыздың туған күніне, кез-келген мейрамға, мектеп
басшылығы ретінде құттықтау мәтінін даярлаңыз. Мәтіннің мазмұны
құттықтау сӛздің жанрына сәйкес келуі керек әрі құттықтаушы жақтың жеке
қарым-қатынасы кӛрінетін болуы шарт.
2-тапсырма:
Мектептегі әдеби бірлестіктің ұйымдастыруымен
халықаралық конференция ӛтпекші. Сіздің міндетіңіз конференцияға шақыру
хатының мәтінін документтік жанрдағы шарттармен жазу. Риторикалық
мәтіннің тәсілдерін қолданыңыз.
3-тапсырма: Ғылыми жобаны сәтті қорғадыңыз. Жетекшіңізге алғыс
хат жазыңыз. Мәтінді шешендік бағытта құрыңыз. Сіздің сӛзіңізден
жетекшіңізге деген құрмет сезімі, алғысыңыз бен риясыз кӛңіліңіз, қарым-
қатынасыңыз айқын сезілетіндей болуы әрі жетекшіңізге де сондай ізгі кӛңіл-
күй қалыптастыратындай болуы шарт.
4-тапсырма:
«Ең ардақты жан», «Арулар – асыл жандар», т.б. тақы-
рыптардың біріне эссе жазыңыз. Эмоциялық әсер туғызарлық сӛз оралымын
кірістіріңіз.
5-тапсырма: «Мен кӛксеген ұзтаз тұлғасы», «Заман адамы» эссе
жазыңыз.
Дәлелдеулер мен жоққа шығару, иландыру тәсілдерін қолданыңыз.
6-тапсырма:
«Ұстазым ұлағатым», «Анасыз бұлбұл құс та сайрамаған»
осы тақырыптарға сӛз даярлаңыз. «Мейірім» «шуақ», «аялы», «аяулы»,
«ардақты», «қамқоршы», «ұстам», «ӛнеге», «тәлім», «ұлағат» «жан шуағы»
т.б. сӛздерге эпитет құра, синонимдік қарар жасаңыз, антонимдер жазыңыз.
7-тапсырма:
«Жаз», «қыс», «күз», «кӛктем» т.б. сӛздерге метафоралық
тіркес құраңыз. Метафоралық ой құраңыз.
8-тапсырма: Ерекше айшықты дәйексӛз даярлаңыз. Тақырыптары:
«Кітап болмаса біз жабайыланар едік», «Ақыл мен сенімсіздік барлық
зұлымдықтың бастауы», «Отан — иен дала емес, Отан — халық».
9-тапсырма: Міндетіңіз — коммуникация, коммуникативті, коммуни-
кант терминдерін тіл айналымына ендіру; а)толық мағынасын ашу; ә)нақты
тарихи сӛздік; б) синонимдер табу.
Ұсынылып отырған тапсырмаларды әдістеме ғылымында белгілі
дәстүрлі әдіс-тәсілдерді толықтыру мақсатында сыныптық сағаттар мен
қосымша тіл дамыту жұмыстарында жүргізуге болады.
Түйіндей айтқанда, жеке тұлғаның интелектуалдық ойлау белсен-
ділігін арттыру, сӛйлеу тілін дамыту, шығармашылық қабілеттерін шыңдау
229
әдебиет сабағының негізгі ұстанымы ретінде жүйелі де бағдарлы жұмыс пен
кешенді тапсырмалар негізінде жүргізілген жағдайда оқушының тұлғалық
қасиеттерін дамытуға болады, дарынды тұлға қалыптастыру мүмкіндіктері
молаяды. Оқушының сӛз ӛнеріне деген танымы мен талғамы ӛседі, қызығу-
шылығы артады.
Ӛзін-ӛзі тексеру сҧрақтары мен тапсырмалары:
1.Оқушылардың сӛйлеу тілін дамытудың маңыздылығын түсіндіріңіз.
2. Оқушылардың сӛйлеу тілін дамытудағы
жетекші ұстанымдарды атаңыз.
3.Сӛйлеу тілін дамыту бағытында оқушылардың қандай құзіреттіліктерін қа-
лыптастыру кӛзделеді?
4.Оқушылардың сӛйлеу тілін дамытуға ықпал ететін сұрақ-тапсырмалар
даярлаңыз.
Әдебиеттер тізмі:
1.Қоңыратбаев Ә. Әдебиетті
оқыту методикасы,-А.,Мектеп, 1966,-217б.
2.Кӛшімбаев А., Қазақ әдебиетін оқыту методикасы,-А., Мектеп, 1969,-217бет.
3.Құтхожина Р. Қазақ әдебиетін оқыту/методикалық нұсқау/ 6 класс. А., Мектеп,
1984. 6-б.
4.Жұмажанова Т.Қ. Әдебиетті оқыту әдістемесі. А., Білім. 2009. 131-133бб.
Қосымша әдебиеттер:
1. Голубков В. Методика преподавания литературы. М., 1962.
2. Никольский В. Методика преподавания литературы в средней школе. М.,
Просвещение, 1971.
3. Методика преподавания литературы (под ред. З.Я.Рез) М., 1985.
ІV. 2. ӘДЕБИЕТТІ ОҚУ ҤДЕРІСІНДЕ ОҚУШЫНЫҢ ЖАЗБА
ТІЛІН ДАМЫТУ
1. Оқушылардың жазба тілін дамыту – шығармашылыққа бастар жол.
2. Оқушының жазба тілін дамыту мәселесінің зерттелу жайы.
3. Оқушылардың жазба тілін дамыту амалдары.
Оқушылардың жазба тілін дамыту – шығармашылыққа бастар
жол. Оқушының жазба тілін дамыту - әдебиет пәнін оқытудың, білім мен
тәрбие берудің ең маңызды да салмақты мәселесі. Ол арқылы жас ӛркенді тіл
ӛнеріне баулу, кӛркем шығарманы терең меңгеру, ойын жатық та кӛркем етіп
жеткізе білу, мәдениетті де сауатты жаза білу іс-әрекеттері жүзеге асады.
Оқыту мен тәрбиелеу үдерісінде оқушының жазба тілін дамыту,
шығармашылыққа баулу қоғам талабынан туындайды. Қоғам қашан да
шығармашылық қабілеті дамыған, дарынды тұлғаларға зәру. Бүгінгі ӛзгерген
заманға сай ӛзгеше қабілет-қасиетке ие жаңа адам, тұлға қалыптастыру
қоғам алдындағы үлкен міндет. Қазіргі уақытта мамандықтың барлығы
бейімділікті, ептілікті, шапшаңдықты, ерекше ой қызметін, мол шығарма-
шылық мүмкіндікті, ӛзін қоршаған түрлі жағдайларға тез икемделіп қана
қоймай, оларды керек бағытына қарай шығармашылықпен бұра білу
