Тақырып 11-. Фирманың мүмкіндігін жоқтығының (банкроттығының) алдын алу (болдырмау) стратегиясы

Кез-келген кәсіпорын басқа кәсіпоындармен (жабдықтаушылармен, тұтынушылармен, сақтандыру компанияларымен, банктермен, салық органдарымен және басқа да органдармен) коммерциялық мақсатта қарым-қатынаста болады. Осы процесс барысында азаматтық-құқықтық қатынастармен реттелген қандай да бір міндеттемелер болады. Бұндай міндеттемелерді орындамау кәсіпорында берешек немесе борышты етеді. Әсіре:

- төлем төлеу;

-тауарды жеткізу;

-қызметтерді орындау;

-шығындарды ақтау және т.б.

Осы сияқты түрлі себептерге байланысты тиімлігін жоғалтып алған кәсіпорын уәкілетті органдардың расстауымен өзін банкротпын жариялайды. Стратегияның мақсаты кез-келген істе кәсіпорынның банкротқа ұшырамауын, тәуекелділікті алдын-ала қарастырып, оны азайту жолдарын ескеру керек. Егер стратегияны жүзеге асыру барысында кәспорын көп шығындалып, өзінің қаржылық мұмкіндігін жоғалтып аған болса, онда стратегияның тиімсіздігі. Сондықтан страетгия кәсіпорынды кешенді қарастыру керек. Кешен деген бірнеше мүмкіншілігі бар, ауқымы кең деген мағынады ұғуға болады.

Мысалы стратегиялық теорияда дамыған кешендер құрамын бөліп қарастырады. Олардың құрамына әртүрлі салалар: көлік, құрылыс, машина құру және т.б. кіреді. Мысалы, Портер үлкен дамыған кешендердің келесідей ерекшеліктерін атап көрсеткен:

1) Кешеннің даму қорының баялауы нарық бөлігін бәсекелестік кәсіпорындардың арасында теке тірестің шиеленісуі деген сөз.

2) Фирма тауарды бұрын қолданып көрген тұтынушыларға екіншірет сатуда.

3) Бәсекелестікте шығынға және тұтынушыларға қызмет көрсетуге үлкен мән беріледі.

4) Персоналдардың саны көп болған сайын өндіріс қуаттылығы күшті болады.

5) Өндірісті, маркетингті, тарату және өткізудің зерттеу әдістері жиі өзгеріп отырады.

6) Үлкен кешендерде жаңа тауарлар өндіру қиынға түседі.

7) Халықаралық бәсекелестік күшейеді.

8) Салалық пайда өтпелі кезеңге құлайды.

9) Делдалдық скидкалар азаяды.

Үлкен кешендерді дамыту үшін жаңашылдықтар енгізу және жаңа стратегиялар қолдану қажет. Мысалы, үйде қолданылатынаудиотехника нарығы 1980ж дамыған және құлдырауға ұшырап бара жатқан салалардың бірі еді, алайда компакт-дискілердің өндірісін ұйымдастырғаннан кейін берілген аудиотехниканың қайта жандануына әкелді. Нарықты, сондай-ақ маркетингтік шаралар қолдану арқылы жандандыруға болады(жаңа өткізу каналдарын іздестіру, жаңа ешкімге ұқсамайтын жарнама жасау) немесе баға саясатын жасау қажет. Желілік маркетингті дамыту арқылы Herbаlife косметика компаниясының жандануына әкеледі. Нарықты жандандырудың басқа әдісі бұл үкімет тарапынан көмек: салықтарды төмендету, салықтың демолистер жариялау, амортизацияның нормасын өзгерту, тиым салушы жоғары кедендік тарифтер енгізу және т.б.

-жаңа нарықтар

-жаңа модернизацияланған өсімдер

-маркетингтік шаралар

-үкімет тарапынан қолдау

Дамыған кешендік негізгі қауіптер мен қақпандар мыналар болып табылады:

-саланың жағдайын дұрыс бағаламау(дамушы сала сияқты қарау дұрыс емес).

-тауардың стратегиясын жетілдірумен, бағаның бәсекелестікке тиелеу.

-артық өндіріс жасау және басқару аппаратындағы бюрократизациялау

- халықаралық бәсекелестік.
2. ПРАКТИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАР
Тақырып 1. Ұйымды стратегиялық басқару: мәні және негізгі құрастырушылар

1. Стратегиялық басқарудың маңызын айқындайтын факторларды атаңыз, стратегиялық басқаруға ықпалы бар әр фактордың рөлін ашыңыз.

2. Стратегиялық басқарудың шапшаң (оперативтік) басқарудан ерешелігін ашыңыз.

3. «Жай» басқарудан стратегиялық басқарудың ерекшелігі неде. Мысал келтіріңіз.

4. Стратегиялық болжамды дұрыс емес жасау себебімен бәсекелестік күресте жеңіліп қалған ұйымды мысалға келтіріңіз.

5. Стратегиялық менеджменттің маңызы және функциялары.

6. Стратегиялық менеджент жүйесінің құрылымы.
Тақырып 2. Фирманың макро және микро ортасы, фирманың профилі (миссиясы (қызметі)

1. 
   Макро және микроорта негізгі құрастырушылары
   
2. 
   SWOT-талдау дегеніміз не және ол не үшін қажет?
   
3. 
   Әртүрлі салада жақсы жұмыс атқаратын фирманы мысалға келтіріңіз (газет және журналдарды қолдануға болады), сіздің ойыңызша аталған фирманың табыс факторлары неде?
   
4. 
   Бәсекелестерді не үшін игеру керек, түсіндірңіз.
   
5. 
   Әртүрлі саладағы қазақстандық кәсіпорындар алдында кездесетін мүмкіншіліктері мен қателіктері
   
6. 
   Ұйымның әлсіз және күшті жақтарын талдаудың мақсаты. Талдау жүргізу бойынша функционалдық зоналар.
   

Тақырып 3. Фирма стратегиясын талдау және таңдау

1. 
   Фирмалар нарықтық стратегиялардың қандай түрлерін қолдана алады? Мысал келтіріңіз.
   
2. 
   Эталондық стратегияларды атаңыз және кемшіліктерін талдаңыз
   
3. 
   Стратегиялық шешімдерді қарастырыңыз және осы шешімдерге мысал келтіріңіз.
   
4. 
   Қандай жағдайда кәсіпорын көшбасшы стратегиясын таңдайды?
   
5. 
   Ұйымның стратегиясын таңдау барысында қай факторлар әсер етеді?
   
6. 
   «Стратегиялық сегментация» дегеніміз не және оны не үшін өткізу керек?
   

Тақырып 4. Фирма стратегиясы және ұйымдастыру құрылымы

1. 
   Ұйымның құрылымына сыртқы ортаның қандай негізгі факторлары әсер етеді?
   
2. 
   Мысал ретінде кәсіпорынның ұйымдастырушылық құрылымының әлсіз және күшті жақтарын көрсетіңіз.
   
3. 
   Фирманың ұйымдастырушылық құрылымының ерекшеліктері боулы керек?
   
4. 
   Ұйымдастырушылық құрылым қай факторлармен анықталады?
   

Тақырып 5. Стратегиялық өзгерістерді басқару

1. 
   Стратегияны іске асыру үшін ұйымға қандай стратегиялық өзгерістер өткізу қажет?
   
2. 
   Кедергі өзгерістертер қай кезде болады және оны оған кім ықпал етеді?
   
3. 
   Кедергі өзгерістерін азайту үшін не істеу қажет?
   
4. 
   Жеке және топ арасындағы өзгерістер тәртібінде үлкен кедергіге қанша уақыт қажет?
   
5. 
   Ұйымның өзгерістерге дайын екенін қандай ұйымдастырушылық ерекшеліктері және персоналдар сипаттамасы білдіреді?
   

Тақырып 6. Адам потенциалын мүмкіндігін пайдалану стратегиясы

1. 
   Кәсіпорынның стратегиясын іске асыру кезіндегі персоналдың қажеттілігін көрсетіңіз
   
2. 
   Қағида мағынасын ашыңыз: стратегиялық мақсаттың тактикалықтан басымдылығы
   
3. 
   Фирманың стратегиясын орындауын бақылау үшін не істеу қажет?
   
4. 
   Стратегиялық нәтижені ынталандыру қалай жүргізіледі?
   
5. 
   Басқаруды персонифиялау дегеніміз не?
   
6. 
   Ситуациялық реттеу қалай жүргізіледі?
   

Тақырып 7. Корпоративті мәдениет және басшылық

1. 
   Корпоративтік мәдениет анықтамасын беріңіз.
   
2. 
   Корпоративтік мәдениет күшін атаңыз?
   
3. 
   Корпоративтік мәдениетті ұстап тұру үшін қандай шаралар қолдану қажет?
   

Тақырып 8. Бәсекелік күрес стратегиясы

1. 
   Бәсекелес күреске қандай факторлар әсер етеді?
   
2. 
   М. Портер бойынша бәсекелестіктің бес күшін атаңыз? Бұл күштерді қалай анықтайды?
   
3. 
   «Орталық ринг» бәсекелестіктік күресін қалай түсінуге болады?
   
4. 
   Портфелдік матрицаны қалай бөлуге болады?
   
5. 
   Мак-Кинзи талдау әдісінің маңызы неде?
   

Тақырып 9. Бәсекелік басымдылықтың негізгі теориялары

1. 
   Кәсіпорынның бәсекелестік басымдылықтарын анықтау үшін не білу керек?
   
2. 
   Бәсекелестік басымдылықтарға жету үшін негізгі стратегияларды атаңыз?
   
3. 
   Нақты кәсіпорындардың қызметін қарастырыңыз (газет және журнал материалдарын қолдануға болады) және олардың бәсекелестік басымдылықтарын анықтаңыз.
   
4. 
   Бәсекелестікті арттыру үшін Қазақстанда не істелінді?
   
5. 
   Мемлекеттің бәсекелестігін арттырудың шетелдік тәжірибесі
   

Тақырып 10. Фирманың экономикалық стратегиясын қалыптастыру

1. 
   Баға жасау стратегияларын атаңыз?
   
2. 
   Фирма стратегиясын Котлердің бағыты бойынша қалыптастыру
   
3. 
   Фирманың стратегиясы қанша бөлімнен тұруы керек?
   
4. 
   Экпортер мен импортердң стратегиялық мақсаты неде?
   
5. 
   Қаржы институттарында стратегиялық менеджмент мысалы
   

Тақырып 11. Фирманың мүмкіндігін жоқтығының (банкроттығының) алдын алу (болдырмау) стратегиясы

1. 
   Ұйымның дағдарыс кезіндегі жағдайы және оны басқару әдісін ұсыныңыз
   
2. 
   «Дағдарысқа қарсы басқару» терминін қалай түсінесіз?
   
3. 
   Қалыптастыруды қай бағыттармен жүргізу керек?
   
4. 
   Ұйымдастырудың әдісін және стратегиясын атаңыз?
   

1 Стратегиялық менеджмент маңызы

2 Стратегиялық менеджменттің негізгі кезеңдері

3 Стратегиялық менеджмент әдістемесінің қағидалары

4 Стратегиялық менеджмент функциялары

5 Стратегиялық менеджмент процесі

1. 
   Сыртқы ортаның стратегиялық факторларын талдау.
   
2. 
   Портфелдік талдау.
   
3. 
   Сыртқы ортаның негізгі құрастырушылары және түрлері.
   
4. 
   Сыртқы ортаға әсерін тигізу әдісі. SWOT-талдау
   

Тақырып 3. Фирма стратегиясын талдау және таңдау

1. 
   Кәсіпорынның портфелдік және бизнестік стратегиялық бірлігінің ұғымы
   
2. 
   Стратегия түрлері: корпоративтік, іскерлік, функционалдық
   
3. 
   Стратегия құрастыру процесі
   
4. 
   стратегиялық шаруашылық орталықтар және стратегиялық шруашылық зоналар
   
5. 
   Стратегиялық наборды басқару
   

Тақырып 4. Фирма стратегиясы және ұйымдастыру құрылымы

1. 
   Басқарудың ұйымдастырушылық құрылымының басымдылықтары мен жетіспеушіліктері
   
2. 
   Стратегия іске асыру ережесі: басқарудың құрылымы және жүйесі
   
3. 
   Ұйымға басқару жүйесін таңдау
   
4. 
   Ұйымдастырушылық құрылымға әсер ететін факторлар.
   
5. 
   Стратегиялық таңдау
   

Тақырып 5. Стратегиялық өзгерістерді басқару

1. 
   Стратегиялық басқарудың мотивациялық механизмі
   
2. 
   Адам және ұйымның ара қатынасы
   
3. 
   Критериалдық тәртіп негізі
   
4. 
   Ұйымдастырушылық орта және тәртібінің өзгеруіне адамның үйренуі
   
5. 
   Адамның ұйымға кіруі
   

Тақырып 7. Корпоративті мәдениет және басшылық

1. 
   Стратегияны іске асыру ережесі: кәсіпорынның персоналы және мәдениеті
   
2. 
   Стратегияны қабылдауда мәдениетке сәйкес болуы
   
3. 
   Ұйымдастырушылық мәдениетті қалыптастыруға қажет факторлар
   
4. 
   Ұйымдастырушылық мәдениттің дамуы
   
5. 
   Ұйымдастырушылық тиімділікке мәдениеттің әсер етуі
   

Тақырып 8. Бәсекелік күрес стратегиясы

1. 
   Бәсекелестіктің стратегиялық басымдылық моделін таңдау
   
2. 
   Басқарушылық талдауды анықтаудың негізгі бағыттары: Мак-Кинзи жүйесі, Портердің «бағалы тізбегі», Омаэ бағыты
   
3. 
   Бостон кеңестік топ матрицасы
   
4. 
   Ансофф матрицасы және Абельдің үштік схемасы
   
5. 
   Іскерлік кешенді талдау (PIMS жүйесі)
   

Тақырып 9. Бәсекелік басымдылықтың негізгі теориялары

1. 
   Бизнес жоспар бизнес бірлік стратегиясы басқару формасы ретінде
   
2. 
   Әртүрлі салалардағы кәсіпорындар стратегиясы
   
3. 
   Глобалдік стратегия
   

Тақырып 10. Фирманың экономикалық стратегиясын қалыптастыру

1. 
   Тауарлық стратегия
   
2. 
   Баға жасау стратегиясы
   
3. 
   СЭҚ стратегиясы
   
4. 
   Персоналдарды ынталандыру стратегиясы
   
5. 
   Экономикалық стратегияны құрастырушылар
   

Тақырып 11. Фирманың мүмкіндігін жоқтығының (банкроттығының) алдын алу (болдырмау) стратегиясы

1. 
   Банкрот түсінігі және негізгі себептері
   
2. 
   Банкроттың алдын алу стратегиясын таңдау
   
3. 
   Фирманың банкроттығы жөнінде жария ету процедурасы
   
4. 
   Банкроттық процедуралар