5В090100 Көлікті пайдалану және қозғалысы мен тасымалдауды

1 
 
Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі 
Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік мемлекеттік университеті 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
          
 
 
 
 
Ахметов Бигалий Конисбаевич 
 
 
 
 
5В090100 «Көлікті пайдалану және қозғалысы мен тасымалдауды  
ұйымдастыру»  мамандығына 
«Автоматтандырылған басқару жүйелері (көлікте)» 
пәнінен 
дәрістер курсы 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ақтөбе 
2017ж. 

2 
 
УДК 629.331 
ББК 39.33-04 
 
 Дәрістер курсы құрастырылды және енгізілді –  
Ахметов  Бигалий  Конисбаевич.  Автоматтандырылған  басқару  жүйелері 
(көлікте)  (5В090100  «Көлікті  пайдалану  және  қозғалысы  мен  тасымалдауды  
ұйымдастыру»    мамандығының  студенттері  үшін).-Ақтөбе:  Қ.Жұбанов 
атындағы  Ақтөбе  өңірлік  мемлекеттік  университеті  «Жұбанов  университеті» 
баспасы, 2017ж. -103 бет. 
 
 
Аннотация- 
Автоматтандырылған  басқару  жүйелері  (көліктегі)  және  оның  көлікпен 
қызмет көрсетуді ұйымдастыру ролі; АБЖ ақпараттық қамсыздандыру; көліктік 
үрдісті  ақпараттық  қамсыздандыру;  көліктік  жүйелерде  АБЖ  басқару 
үрдістерді  жетілдіру  инструмент  ретінде  қарастыру;  АБЖ  техникалық 
қамсыздандыру;  деректер  база  мен  банктар  туралы  түсінік;  көліктік 
мекемелердің  салалық  АБЖ;  ТКАБЖ  және  оның  құрылымы  және    АБЖ-ның 
экономиялық тиімділігі  негізгі тақырыптары қарастырылады. 
 
 
 
Пікір берушілер: 
Абдуллаев  Х.Т.  -
 
т.ғ.к.,
 
доцент,  С.Бәйішев  атындағы  Ақтөбе  университеті 
техникалық факультетінің деканы
 
 
Сауханов  Н.С.  -  Қ.Жұбанов  атындағы  АӨМУ    «Автокөлік  және  ЖҚҰ» 
кафедрасының  т.ғ.к., доцент                                                                                
 
Кафедраның оқу-әдістемелік секциясының отырысында талқыланды. 
 № 5  хаттама  « 18 »          01        2017ж. 
 
 
Факультеттің оқу-әдістемелік коммисиясының отырысында талқыланды. 
№  4  хаттама  «  20  »            01      2017ж. 
 
Қ.Жұбанов  атындағы  Ақтөбе  өңірлік  мемлекеттік  университетінің  оқу-
әдістемелік Кеңесінің отырысында бекітілген және шығаруға ұсынылған.   
№ 4  хаттама  « 06  »          04         2017ж. 
      
 
 
 
 

3 
 
Мазмұны 
Кіріспе...........................................................................................................................5 
1.Есептеу 
және 
ұйымдастырулық 
техниканы 
пайдаланғанда 
Республиканың  экономика  дамуымен  тиімді  басқаруды  арттыру  үшін  қазір 
қойылатын талаптар....................................................................................................5 
2.Көліктегі  басқару  үрдісі  туралы  жалпы  түсініктер  және  қәзіргі  кезде 
қойылатын талаптар....................................................................................................5  
3.АБЖ – көлікпен тиімді басқарудың арттыру үшін негізгі құрал..............6 
4.Курстың мақсаттары мен міндеттері............................................................7 
1-дәріс. Автоматтандырылған басқару жүйелері (көліктегі) және оның көлікпен 
қызмет көрсетуді ұйымдастыру ролі.........................................................................8 
1.1АБЖ негізгі түсініктері мен анықтамалары...............................................8  
1.2АБЖ 
үлгілі 
құрылымы 
және 
оның 
жұмыс 
істеу 
принциптері................................................................................................................12  
1.3АБЖ:  жұмыс  істеудің  мақсаттары,  принциптері  мен  критерийлері, 
ұйымдастырулы-техникалық және қызметтік құрылымы.....................................18 
2-дәріс.
 
АБЖ ақпараттық қамсыздандыру..............................................................20 
2.1 Ақпарат теориясының негіздері...............................................................20 
2.2 Топтастырғыштар......................................................................................25  
2.3 Деректерді кодтау......................................................................................25 
2.4 Машина ішілік ақпараттық қамсыздандыру...........................................26 
3-дәріс. Көлікте әр түрлі байланыс жүйелерді қолдану жерлері..........................28  
3.1 Көлікте әртурлі байланыс жүйелерін қолдану жерлері.........................28 
3.2 Тасымалдарды автоматтандарылған диспетчерлік басқару..................31 
3.3 Жылжымалы құрамды баскарудың ақпараттық-навигациялық 
жуйесі..........................................................................................................................34 
3.4 
Көліктік  үрдісті  ұйымдастыру  және  қауіпсіздік  саласында 
халықаралық қарым-қатынас...................................................................................38 
4-дәріс. Көліктік жүйелерде АБЖ басқару үрдістерді жетілдіру инструмент 
ретінде қарастыру......................................................................................................39  
4.1  Автокөлік  мекемелердегі  АБЖ  функционалдік  жүйелігі    сараптауын 
жетелдіру....................................................................................................................39 
5-дәріс. АБЖ техникалық қамсыздандыру.............................................................43 
5.1 АБЖ техникалық және математикалық қамсыздандыру: маңызы, 
құрамы және оған қойылатын талаптар..................................................................43 
6-дәріс.  Деректер  база мен банктар туралы түсінік.............................................47 
6.1АБЖ  деректерді  тіркеу,  жинау,  дайындау  техникалық  құралдарды 
және оған қойылатын жалпы жүйелік талаптар.....................................................47 
6.2  Деректерді  жіберу  техникалық  құралдары:  маңызы,  құрамы  және 
оларға қойылатын талаптар......................................................................................52  
6.3АБЖ 
деректерді 
телеөндеу 
үшін 
қолданылатын 
құрал-
жабдықтары................................................................................................................53