5В01110 «Информатика» мамандығы бойынша оқитын курс студенттеріне арналған физика пәнінің оқу-әдістемелік кешені

Түсу бұрышы i_шекті>i₁ > π/2 болғанда, сәуле сынбайды, яғни түскен жарық бірінші ортаға толық кері шағылады, шағылған және түскен сәулелердің қарқындылығы бірдей болады. Жарық оптикалық тығыздығы артық ортадан тығыздығы кем ортаға өткенде байқалатын осы құбылыс жарықтың толық ішкі шағылуы деп, ал i_шекті бұрышы толық ішкі шағылу бұрышы немесе шекті бұрыш деп аталады. Шекті бұрыш мына қатынас арқылы анықталады:

Сөйтіп, толық шағылу заттың сыну көрсеткішіне байланысты. Мысалы, жуықтап алғанда ауаға қатысты судың n =1,33, сонда оның шекті бұрышы i_шекті = 49⁰, ауаға қатысты кәдімгі шынының n = 1,5, оның шекті бұрышы i_шекті = 42⁰. Сонымен, ақ жарық кәдімгі шынының бетіне түскендегі түсу бұрышы 42⁰-тан үлкен болса, онда жарық шыны бетінен толық шағылады, ауаға өтпейді. Толық ішкі шағылу құбылысы толық шағылу призмалары мен жарық тасымалдағыштарда қолданылады.

талады. Дербес жағдайда бір беті жазық болуы мүмкін. Сыртқы пішініне қарай линзалар мынадай түрлерге бөлінеді: қос дөңес, жазық дөңес, қос ойыс, жазық ойыс, дөңес-ойыс. Егер линзаның қалыңдығы линзаны шектеуші беттердің қисықтық радиустарынан әлдеқайда кем болса (d < r₁), (d < r₂) ондай линзалар жұқа линзалар деп аталады. Әдетте оптикалық жүйелерде линзаларды екі бағытты тілшелермен белгілейді. Дөңес бет үшін қисықтық радиусы R > 0, ал ойыс линзалар үшін R < 0. беттердің қисықтық центрі арқылы өтетін түзуді бас оптикалық өсь деп атайды.