Үздіксіз және сұрыптау: мәнісі мынадай. Ғ2-ден Ғ3-ке дейін өсімдіктер белгілерін салалап зерттей отырьш, кайталап сүрыптайды.
Үзілді-кесілді жеке сұрыптау:
Ғ2-де біртекті өсімдіктерді сұрыптап, 4-5 белгілері бойынша зерттеледі, ал Ғ7 жеке сұрыптау жүргізіліп оларды отырғызып сынауды бастайды.
Ғ2 және Ғ, өсімдіктерін қанықтыра будандастырып бөліп алады да үш жыл бойы сынайды, ал Ғ7 де ең жақсы түрлері будандастырылады. Кейін жеке сұрыпталып сынау басталады.
9.3Алшақ будандастыру. Оның селекция тәжірибесі үшін маңызы.
Өсімдіктер мен жануарларды алшақ будандастыру қазіргі кездегі биологияның келешегі мол салаларының бірі болып табылады. Өйткені әртүрлер мен туыстарға жататын өсімдіктер мен жануарларды будандастыру арқылы олардың табиғатын түбегейлі кайта құруға және тіптен жаңа түрлер, түр тармақтарын алуға болады.
Сонымен алшақ будандастыру деп әр түрлерге немесе туыстарға жататын (жеке организмдерді) особьтарды будандастыруды айтады, дәлірек айтсақ, бұл туыстық емес будандастыру.
Соңғы кезде әдебиеттерде бірқатар азық-түлік дақылдары бойынша тендер қорының кедейленуі жөнінде мазасызданушылық біддіретін жүмыстар жиі-жиі көрініп жүр. Бұл аландаушылықтың толык негізі бар, өйткені біз жекелеген гомогенді суперсорттарды егістікте көптеген пайдаланып, өнімділігі аздау, бірақ генетикалық жағынан гетерогенді жергілікті сорттарды ығыстырып жаткандыгының куәсі болудамыз. Бұл құбылыс кейбір маңызды азы-түліктік дақылдарды жоғалтуға әкелуі мүмкін. Бастапқ селекциялық материаддардың генетикалық қорын жасау қажеттігі туралы талаптар барған сайын қатаң қойылуда. Бұл тұғыдан жа түр жасау процесі бар алшақ будандастырудың мәдени түрлердің генқордың толықтру проблемасын шешуге мүмкіндігі бар. Өйткені алшақ будандастырудан пайда болатын түр жасаушылық құбысы сұылтау үшін өсімдіктер мен жануарлардың берегей жаңа түрінің пайда болуының көзі болып табылады. Алшақ будандастыру кезіндегі форма түзілушілік процесінің ауқымы және одан алынатын жаңа түзілістердің түрлері өте кең және оны баскд еш нәрсемен теңестіруге келмейді.
Алшақ будандастыру әдісі аркылы жаңа ботаникалық түр мен жаңа астық дақылы-көпжылдық бидай алынды, бұл биология ғылымындағы аса ірі окиға болып табылады. Сондай-ақ дәнді жемдік бидай бидайжаукияқ, қара бидай-бидайық және басқа будандар сиякты біркатар жаңа түрлер алынды. Күздік октоплоидты тритикалені гексаплоидтылармен будандастыру арқылы жаңа бағыттың - күздік гексаплоидты тритикале селекциясының негізі қаланды. Әсіресе цитогенетика, биохимиялық және молекулалық генетика, сандықбелгілер генетикасы және т.б. ең жаңа әдістерінін көмегімен алыс будандарды бірлесе зерттеудің теориялық, сондай-ақ қолданбалы жағынан да келешегі зор.
Хромосомаларды даралап (дифференциалды) бояудың цитогенетикалық әдісі қазірдің өзінде алшақ будандардың форма түзу механизмдерін зерттеуге және екінші жағынан, генетикалық материалды жабайы түрлерден мәдени түрлерге бағыттауға мүмкіңдік береді. Бұл генетиканың биохимиялық, молекулалық және баскд салаларын қашық будандарды зерттеу үшін қолдануға кең мүмкіндіктер тудырады.
Алшақ будандастыру, сересе мәдени және жабайы түрлердің өкілдерін будандастыру, қазіргі мәдени дақылдардың сорттарын жақсартуда, ауыл шаруашылық дақылдарын көптеген түр-түрін толыктыруға мүмкіндік береді.
Алшақ будандастыру селекцияда да, генетикада да, ерекше орын алады. Ешбір әөдіс алшақ будандастыру сияқты мәдени осімдіктердің генқорын кеңінен байытуға мүмкін тудырмайды.
Алшақ будандастыру кезінде кездесетін басты қиындықтар мыналар:
генетикалық жағынан алыс түрлердің будандаспайтындығы;
будан түұқымның өнбейтіндігі;
F, бірінші жылғы алған будандардың үрықсыздығы. Ғалым селекционерлер тұраралық будандасуда кездесетін мұңдай
кедергілерді біліп, оларды боддырмау жағын күшейтетін біркдтар әдістер жасады.
Казіргі кезде ғалымдардың әр түрлер мен туыстарға жататын өсімдікгердің будаңдаспаушылығьшын жоятын түрлі әдістер ойлап тагпы.
Будаңдаспаушылықты жоюдың алуан әдістері бар: реципрокты будандастыруларды қолдану, будандастыруға әртүрлі биотиптерді пайдалану, ата-ана түрлерінің плоидтылык деңгейін өзгерту, делдал алу, аналық аұзының ертелеу даму кезеңінде тозаңдандыру, аналықты дамытуға жағдай жасау, тозаңдар қоспасымен тозандандыру, будандастырылатын түрлерді вегетативтік жақындастыру, ол өсімдіктерге алдын ала физикалық және химиялық факторлар мен эсер ету.
Достарыңызбен бөлісу: | 
