Қоғамдық сана сезімді жетілдіру

Мүгедектікке қатысты қоғамды толғандыратын аса маңызды мәселелерді анықтау және міндеттер саласын түсіну үшін бірқатар әлеуметтік сауалнама жүргізу қажет.

Қоғамдық пікірді зерттеу-ерекше қажеттіліктері бар адамдардың өмір сүру сапасын жақсарту және құқықтарын қорғау бағдарламасы шеңберіндегі іс-шараларды жоспарлаудың маңызды факторларының бірі.

Қоғамдық пікірді сұрау нәтижелеріне сүйене отырып, қоғамның толыққанды мүшесі ретінде ерекше қажеттіліктері бар адамдардың бейнесін қалыптастыруға бағытталған ағартушылық қызмет іс-шараларын түзетуге және толықтыруға болады.

Қазіргі уақытта елімізде ерекше қажеттіліктері бар адамдардың өмір сүру сапасы мәселелерін жария етуге бағытталған БАҚ және басқа да қазіргі заманғы ақпарат құралдарын тарта отырып, кең ауқымды ағартушылық қызмет жүргізілуде.

Ақпараттық – ағартушылық жұмысты дамытуға жыл сайын қоғамдық-ағартушылық науқандарды өткізу, бұқаралық ақпарат құралдарында жарияланымдар мен сөз сөйлеулерді дайындау ықпал етті.

Соңғы үш жылда ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын жүргізу үшін 100-ден астам республикалық және өңірлік БАҚ тартылды, олардың беттерінде ерекше қажеттіліктері бар адамдардың құқықтарын сақтау және ерекше қажеттіліктері бар адамдардың жетістіктеріне қатысты мәселелері бойынша 24 мыңнан астам электрондық және баспа материалдары жарияланды. «Хабар» республикалық арнасында «Сильные духом» тележобасы іске асырылды, онда ерекше қажеттіліктері бар, айналасындағылардың беделі мен құрметі бар, өзінің достары мен жақындарына тірек болған адамдар сюжеттің кейіпкерлеріне айналды.

Мүгедектігі мәселелері бойынша қоғамды ағартуда маңызды рөл ҮЕҰ-ға тиесілі, ерекше қажеттіліктері бар адамдардың еңбегін көтермелеу үшін бірқатар сыйлықтар мен номинациялар тағайындалған, сонымен қатар ҚР аумағында қайырымдылық және әлеуметтік қызметті жүзеге асыратын коммерциялық ұйымдар мен жеке тұлғалар үшін, оның ішінде ерекше қажеттіліктері бар адамдарды қолдау үшін номинациялар тағайындалған.

Алайда, мүгедектігі, өмір сапасы және ерекше қажеттіліктері бар адамдардың құқықтарын қорғау мәселелерінде қоғамды ағартудың төмен деңгейін атап өту қажет. Бағдарламалар, телебағдарламалар, тәрбиелік-таныстыру сипатындағы бұқаралық іс-шаралар санын ілгерілетуді және кеңейтуді жалғастыру қажет.

Жедел таратылатын ақпарат пен жаңа технологиялар ғасырында осы шара Қазақстан халқының қамтылуын және осы мәселе бойынша оның ағартылуын арттыруға көмектеседі. БАҚ және ақпаратты таратудың басқа да қазіргі заманғы құралдарының көмегімен ерекше қажеттіліктері бар адамдардың қоғам өмірінің түрлі салаларына қосқан үлесі мен әлеуетін насихаттау қажет, бұл сондай-ақ ерекше қажеттіліктері бар адамның оң бейнесін қалыптастыруға әсер етеді.

Ұлттық жоспардың мақсаты-мүгедектігі бар адамдардың өмірін жақсарту жолындағы барлық тартылған Тараптардың үйлестірілген іс-қимылдарының стратегиясын, құрамын және дәйектілігін тұжырымдау.

Осы мақсатқа жету үшін келесі міндеттерді шешу қажет:

- мүгедектік профилактикасы және алдын алу;

- әлеуметтік оңалту және абилитация;

- кешенді қолжетімділік және қолжетімді орта;

- инклюзивті білім беруді дамыту;

- экономикалық тұрақтылық және мүгедектігі бар адамдарды сапалы жұмыспен қамту;

- әлеуметтік қызметтер;

- қоғамдық сананы модернизациялау.

Ұлттық жоспарды іске асыру қамтамасыз етуге мүмкіндік береді:

1) мүгедектіктің алдын алу бойынша нақты шаралар жүргізу жолымен бастапқы мүгедектікті төмендету;

2) білім берудің барлық деңгейлерінде (мектепке дейінгі, жалпы орта, жоғары);

3) еңбек нарығында мүгедектігі бар адамдардың бәсекеге қабілеттілігін арттыру және сапалы жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету;

4) тіршілік-тынысының барлық салаларында толық кедергісіз орта құру жолымен қоғамға толық әлеуметтену және интеграциялау;

5) өмірлік қиын жағдайда жүрген азаматтардың қажеттіліктерін саралауды ескере отырып, сапалы әлеуметтік қызмет көрсетудің қолжетімділігі мен атаулылығы;

6) үздіксіз кәсіптік білім беру және біліктілікті бағалаудың тәуелсіз жүйесі негізінде кәсіби кадр құрамын қалыптастыру;

7) азаматтардың әлеуметтік мұқтаждарын ескере отырып, қызметтерді көрсетудің сапалы нәтижесіне бағдарланған шығындарды басқару жүйесін енгізу;

8) әлеуметтік қызмет көрсетудің бірыңғай ақпараттық жүйесі арқылы қажеттіліктер мен шығындарды тұрақты және жан-жақты талдау.

Ұлттық жоспарды іске асыру үшін мемлекеттік бюджеттің қаражаты жолданатын болады.
3.2. Ұлттық жоспар қызметінің басым бағыттары

3.2.1 Мүгедектіктің профилактикасы және алдын алу
Мақсат: Қазақстан халқының мүгедек болу деңгейін тиімді алдын алу, диагностика және ерте араласу жолымен төмендету:

1. Аурушаңдық пен мүгедектікті ерте анықтау бойынша шараларды күшейту (жүкті әйелдерде, балалар мен ересектерде)

2. Мүгедектікті болдырмау үшін Ауруларды Басқару Бағдарламасын (АББ) енгізу

3 Ерекше қажеттіліктері бар тұлғаларға көрсетілетін қызметтердің сапасы мен қолжетімділігін қамтамасыз ету мақсатында медициналық оңалту көмегі желісін кеңейту

Нысаналы индикаторлар:

а) жүргізілген скринингтік зерттеулердің жалпы санындағы ерте диагностика (скрининг) кезінде анықталған аурулардың үлесі-4,2%;

б) 10 000 адамға шаққанда алғашқы мүгедектіктің қарқынды көрсеткіші, 2025 жылға қарай-28;

в) Ауруларды Басқару Бағдарламасымен қамтылған пациенттердің саны-100% қатысу қажеттілігі бар пациенттердің санынан

г) жаңа стандарттар бойынша аккредитациядан өткен оңалту орталықтарының үлесі–100 %

Мүгедектіктің алдын алу бойынша мемлекет жүргізіп жатқан шараларға және халық денсаулығы көрсеткіштерінің оң серпініне қарамастан, қазақстандықтардың күтілетін өмір сүру ұзақтығы ЭЫДҰ-ға мүше елдерге қарағанда 10 жылға аз.

Жыл сайын 50 мыңнан астам адам алғаш рет мүгедек деп танылады, алғашқы мүгедектік көрсеткіші соңғы 3 жылда тұрақты емес, 2015 жылы - 28,5, 2016 жылы - 29,4, 2017 жылы-28,9, ал 2018 жылдың қорытындысы бойынша 10 мың адамға 29,2 жағдайды құрады.

Балалар мүгедектігінің өсу үрдісі бар мәселесі ерекше назар аударуды талап етеді. Мәселен, егер 18 жасқа дейінгі мүгедек балалардың үлесі мүгедектердің жалпы санының құрылымында 2008 жылы 9,2%-ды құраса, 2018 жылы 12,8%-ға дейін немесе 3,6 пайыздық тармаққа өсті.

Жалпы өлім–жітім мен мүгедектіктің құрылымында қан айналымы жүйесінің аурулары (22,3%), ең жиі-жүректің ишемиялық ауруы, мидың қан тамырларының зақымдануы жетекші себеп болып отыр, олардан жыл сайын шамамен 30 мың адам өледі. Қан айналымы жүйесі ауруларымен алғашқы аурушаңдықтың 16,4%–ға (2015 жылы-2429,7) өсуі. Ересек халық арасында алғашқы мүгедектік құрылымында қан айналымы жүйесінің аурулары 26,9% құрайды.

Екінші себеп қатерлі ісіктен болатын өлім мен мүгедектік (12,1%) болып табылады, олардан жыл сайын 17 мыңға жуық адам қайтыс болады, оның 16,9% өкпе обырымен ауырған. Қатерлі ісіктермен сырқаттанушылық көрсеткіші 18%–ға артты (2015 жылы–207,7, 2017 жылы-253,4). Ересек халық арасында бастапқы мүгедектік құрылымындағы қатерлі түзілімдер 21,4%-ды құрайды.

Үшінші орында–жазатайым оқиғалардан, жарақаттардан және уланудан болатын өлім (11,3%), олардан жыл сайын 16 мыңға жуық адам қайтыс болады (2015 жылы–100 000 тұрғынға 82,5, 2017 жылы–100 000 тұрғынға 69,38). Барлық орындардағы жарақаттар салдарынан алғашқы мүгедектік төмендеу үрдісі бар және–10,6%-ды құрайды.

Балалар арасында туа біткен даму ақаулары (32,4%), жүйке жүйесінің аурулары (22,8%) және психикалық бұзылулар (12,6%) көш бастап тұр.

Қазақстанда денсаулық сақтау ұйымдарының барлық деңгейлерінде медициналық қызметтердің сапасын арттыруға бағытталған алдын алу жұмысының, сектораралық өзара іс-қимылдың күш-жігерін арттыру мәселелері бастапқы кезеңде тұр.

Барлық жүйенің басты үйлестірушісі болып табылатын алғашқы медициналық-санитарлық көмекті басым дамыту, ал біздің жүйеде негізгі жұмыс істейтін құрылымымыз стационарлық сектор болып қала береді.

ЭЫДҰ елдерінде дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етуді қаржыландырудың жалпы көлемінің орта есеппен 80%-ы пациенттерді амбулаториялық деңгейде дәрілік заттармен қамтамасыз етуге бағытталады, ал Қазақстанда бұл көрсеткіш шамамен 50 % болып табылады.

Медициналық персоналдың еңбек уәждемесі мен кәсіпқойлығы, медицина ғылымының басымдығы және ақпараттық жүйені дамыту мәселелерінде, сондай-ақ денсаулық сақтауды қаржыландыру қағидаттарында да айырмашылықтар айқын, бұл өз кезегінде көрсетілетін қызметтердің сапасына әсер етеді.

Денсаулық сақтауды үдемелі дамыту мақсатында ЭЫДҰ елдерінің деңгейіне сәйкестігін қамтамасыз ету үшін Қазақстан Республикасының Үкіметі «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасы Кодексінің жаңа редакциясының жобасын әзірлеуде, ол ұлт денсаулығын нығайтуға, қол жеткізілген табыстарды бекіту мен дамытуға және денсаулық сақтау жүйесі мәселелерінде бар проблемаларды шешуге, денсаулық сақтау саласындағы қолданыстағы заңнамадағы олқылықтарды жоюға бағытталатын болады, сондай-ақ, 2050 жылға дейін саланы жоспарлы және үдемелі дамыту үшін негіз болады.

Алдағы медициналық көмек адам дамуының әрбір кезеңінде денсаулыққа байланысты проблемаларды алдын алуға және шешуге бағдарланатын болады. Ақпараттық жүйелерді интеграциялау арқылы медициналық көмектің қолжетімділігі мен тиімділігін арттыру, мобильді сандық қосымшаларды пайдалану, электрондық денсаулық паспорттарын енгізу, қағазсыз медицинаға көшу, оның ішінде пациенттердің электрондық жеке кабинеттеріне көшу.

Ауруды профилактикалау мақсатында сырқаттанушылық пен мүгедектікті (жүкті әйелдерде, балалар мен ересектерде) ерте анықтау жөніндегі шараларды күшейту

Азаматтардың денсаулығын сақтау және мүгедектіктің алдын алу бойынша шаралардың бірі скринингтік бағдарламаларды енгізу және жетілдіру болып табылады. Көптеген елдерде скринингтік технологиялар аурушаңдық пен өлім-жітімді төмендету мақсатында аурулар мен аурулар қауіп-қатерінің факторларын анықтауға бағытталған денсаулық сақтаудың негізгі элементтері болып табылады.

Республикада 2008 жылдан бастап ерте анықтау үшін мақсатты топ қан айналымы жүйесінің аурулары; ісікалды жай-күй және сүт безі обыры; ісікалды процестер және жатыр мойны обыры болып табылады.

2011 жылдан бастап қант диабетін, глаукоманы, ісік алды патологиясын және тоқ және тік ішек обырын (колоректальды Обыр) анықтауға нысаналы топтар енгізілді.

Скринингтің жас топтары кеңейтілді және тексеру мерзімділігі анықталды:

1) артериялық гипертония, жүректің ишемиялық ауруы және қант диабеті скринингін 2 жылда 1 рет кезеңділікпен 40-тан 70 жасқа дейінгі пациенттер өтеді;

2) 30-70 жастағы әйелдер-жатыр мойны обырының скринингі 4 жылда 1 рет;

3) сүт безі обырының скринингі-40-тан 70 жасқа дейінгі әйелдер 2 жылда 1 рет кезеңділікпен.

Тоғыз жылдық кезеңде скринингтік бағдарламалардың іске асырылуын талдау келесі заңдылықтарды анықтауға мүмкіндік берді. Халықты тексеру скринингке жататын адамдардың басым санынан өтеді.

Скринингтерді іске асыру кезінде (2008 жылдан бастап 2017 жылға дейін) Қазақстанда ересек тұрғындарға 60 млн. скринингтік тексеру жүргізілді. 2,5 млн.астам ауру жағдайы анықталды (жүргізілген скринингтік зерттеулердің жалпы санынан 4,2%), оның ішінде 1,5 млн қан айналымы жүйесі ауруларының, 245,8 мың жатыр мойны обырының, 607,8 мың сүт безі обырының, 62,2 мың қант диабетінің, 33,4 мың глаукоманың және 11,5 мың колоректалды обырдың жағдайы тіркелді.

Бұдан басқа, бала туғанға дейінгі диагностиканы жетілдіру, балалардағы туа біткен және тұқым қуалайтын аурулардың алдын алу, балалар сырқаттанушылығы мен мүгедектігін төмендету мақсатында Қазақстан Республикасында жаңа туған нәрестелер мен ерте жастағы балалардың пренаталдық, неонаталдық және аудиологиялық скринингі, ерте жастағы балалардың психофизикалық дамуы скринингі, шала туған нәрестелердің офтальмологиялық скринингі жүргізіледі.

Медициналық консультациялар жүргізу кезінде Брайль тілін, сурдоаудармаш, аудио-немесе бейнематериалдар тілін пайдалана отырып, мүгедектіктің әртүрлі нысандары бар әйелдердің репродуктивті денсаулығын қорғау жөніндегі шараларды әзірлеу. Осы бағдарлама шеңберінде экстракорпоралдық ұрықтандыру қызметтеріне квота алуда мүгедектігі бар әйелдер үшін тең жағдайлар жасалатын болады.

Кепілді медициналық көмектің тегін көлеміне енгізу мүгедектігі жоқ, табыс деңгейі төмен егде жастағы адамдарды, ассистивті құралдарды: есту аппараттары, кресло-арбалар, жүргіштер, балдақтар, коммуникацияның қосалқы құралдары, көзілдірік, протездер, таблеткаларға арналған органайзерлер және еске салу құралдары және т. б. Ассистивті құралдар егде жастағы адамдардың функционалдық мүмкіндіктерін бұрынғы деңгейде ұстап тұруға немесе арттыруға арналған, сол арқылы олардың әл-ауқатына ықпал етеді.

Психикалық денсаулық ауруларының жүйелі алдын алуды құру. Жалпы мүгедектіктің нозологиялық құрылымында психикасының бұзылуы және мінез-құлқының бұзылуы бар мүгедектігі бар адамдар басым. Балалар мүгедектігінің құрылымында екінші және үшінші орында жүйке жүйесінің аурулары және психикалық бұзылулар тұр.

Мүмкіндігі шектеулі адамдардың ерекше қажеттіліктерін ескере отырып, медициналық ұйымдарды жабдықтармен және қосалқы құралдармен жарақтандыру.

Денсаулық басымдығы және қоғамдық денсаулық сақтауды дамыту, инфекциялық емес ауруларға алаңдаушылық және аса назар аудару. Қазақстанда денсаулық сақтау ұйымдарының барлық деңгейлерінде медициналық қызметтердің сапасын арттыруға бағытталған алдын алу жұмысының, сектораралық өзара іс-қимылдың күш-жігерін арттыру мәселелері бастапқы кезеңде тұр.

Сектораралық өзара іс-қимыл аурулардың пайда болу қаупі факторларын азайтуға және халықаралық бірлестіктермен және ұйымдармен (ДДҰ, БҰҰ, ЮНИСЕФ, оның ішінде оларда қазақстандық мамандарды ілгерілету және оларды секон арқылы тексеру мақсатында) тығыз ынтымақтастыққа бағытталатын болады.

Ведомствоаралық өзара іс-қимылды қамтамасыз етуде негізгі орган болып табылатын ұлттық және өңірлік Үйлестіру кеңестерінің рөлі мен функциялары күшейтілді және заңды түрде бекітілді.

Кодексте халықаралық медициналық-санитарлық ережелерді іске асыру, азаматтардың денсаулығын сақтау, сондай-ақ Қазақстан Республикасының аумағын санитарлық қорғау жөніндегі іс-шараларды ведомствоаралық үйлестіру саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру бөлігінде ведомствоаралық үйлестіруді жүзеге асыруға мүмкіндік беретін денсаулық сақтау министрлігінің рөлі күшейтілетін болады.

2015 жылы БҰҰ саммитінде қабылданған 2030 жылға дейінгі Тұрақты даму Концепциясының мақсаттарының бірі болып табылады.

АББ-ны енгізу созылмалы жұқпалы емес аурулардың алдын алу және олармен күрес мәселелерінде, пациенттердің өз денсаулығы үшін ортақ жауапкершілігін арттыруда, медициналық персоналдың өзара іс-қимылын жақсартуда және ықтимал асқынуларды немесе жай-күйін ауырлатуды болдырмауға бағытталған қолда бар барлық ресурстарды пайдалануда елеулі өзгерістер қажеттігінен туындады.

АББ-бұл денсаулық сақтау шығындарын азайтуға және интеграцияланған көмек көмегімен аурудың салдарын болдырмау немесе азайту жолымен созылмалы аурулары бар адамдардың өмір сүру сапасын жақсартуға бағытталған бағдарлама.

Сонымен қатар, АББ – бұл өзіне-өзі көмек/өзін-өзі басқару бойынша күш салуға болатын жағдайлары бар пациенттердің белгілі бір топтарына арналған үйлестірілген медициналық араласулар мен коммуникация жүйесі. Мұндай бағдарлама жеке тұлғаларға басқа медициналық қызмет көрсетушілермен бірге өзінің ауруын басқаруға және асқынуды болдырмауға мүмкіндік береді.

ҚР ПІБ БМО қызметіне созылмалы жұқпалы емес ауруларды басқарудың 5 бағдарламасы енгізілуде: 1. қант диабеті (ҚД), 2. жүректің ишемиялық ауруы (ЖИА), 3. артериялық гипертензия (АГ), 4. бронх демікпесі( БД), 5. өкпенің созылмалы обструктивті ауруы (ӨСОА).

Диспансерлеу, әсіресе, ол қазіргі уақытта өткізілетін түрде тиімділігі аз. Осыған байланысты созылмалы инфекциялық емес аурулары бар тұрғындармен жұмыс істеу және алдын алудың жаңа нысандарын іздеу қажет. Мұндай нысандардың бірі-АББ.

АББ ауқымды іске қосу, бұл пациенттерді бағдарламамен қамтуды арттыруға алып келеді және адамдардың өз денсаулығына көңіл аудару деңгейін арттырады және аурулардың өзіндік алдын алудың жоғары деңгейін қамтамасыз етеді.

Мүгедектігі бар адамдарға көрсетілетін қызметтердің сапасы мен қолжетімділігін қамтамасыз ету мақсатында медициналық оңалту көмегі желісін кеңейту

Жүргізіліп жатқан медициналық оңалту қазіргі уақытқа дейін мүгедектіктің алдын алу мен оның алдын алудың өзара байланысы белгіленбегенін көрсетеді. Қабылданатын шараларға қарамастан, ол жеткіліксіз тиімді болып қалып отыр, ал медициналық оңалту бойынша жоспарланған көрсеткіштер 84 %-ға орындалуда,бұл белгілі бір дәрежеде аудандық (қалалық) ауруханалардың, мүгедектерді оңалту орталықтарының жанындағы стационарлық, амбулаториялық-емханалық медициналық оңалту бөлімшелерінің жеткіліксіз санына байланысты.

Оңалту іс-шараларының тиімділігінің төмендігі ересектер арасында (9,8%), сондай-ақ балалар арасында (0,7%) ішінара оңалту көрсеткіштерінде көрсетіледі.

Оңалту орталықтарының қолданыстағы желісі ескірген материалдық-техникалық базасы бар және оңалтудың тиімсіз әдістерімен санаторий-курорттық емдеуді алмастырады.

Амбулаториялық-емханалық медициналық ұйымдар базасында ерекше қажеттіліктері бар (тірек-қимыл аппараты бұзылған және т. б.) балаларды оңалту бойынша кабинеттер ашу жөніндегі жұмысты жалғастыру.

Дәрі-дәрмекпен емдеуді қоспағанда, ауылдық амбулаториялар базасында ерекше қажеттілігі бар балалар үшін оңалту спектрінің (физиотерапиялық қызметтер, массаж және т. б.) қызметтерін ұсынуды енгізу.

Жұмыс істеп тұрған оңалту орталықтарының материалдық-техникалық базасын нығайту. Оңалту орталықтарының қолданыстағы материалдық-техникалық базасы санаторлық-курорттық емдеу немесе тірек-қимыл аппараты бұзылған адамдар үшін ЕДШ үшін көбірек пайдаланылатын ескі оңалту технологияларын пайдалануды көздейді.

Ауылдық жерлерде әлеуметтік оңалту инфрақұрылымын кеңейту. Қазіргі уақытта әлеуметтік қызмет көрсету ұйымдарының 71%-ы ірі қалалар мен аудан орталықтарында орналасқан. Сонымен қатар, қызмет көрсетілетін мүмкіндігі шектеулі адамдардың 48,7% үйде әлеуметтік көмек көрсету бөлімшелері басым ауылдық жерлерде тұрады. Олар қоршаған ортаға ерекше қажеттіліктері бар адамдардың алғашқы бейімделуін қамтамасыз етеді (өзіне-өзі қызмет көрсету дағдылары), бірақ әлеуметтік интеграцияға ықпал етпейді.

Пациенттермен баламалы жұмыс түрлерін барлық психоневрологиялық диспансерлерде енгізу: кинезотерапия, ЕДШ, еңбек терапиясы, арт-терапия және т. б.

ЭЫДҰ елдерінің тәжірибесі бойынша медициналық оңалту әдістемесін өзгерту жолымен медициналық оңалту мен санаториялық-курорттық емдеу арасындағы тәсілдер ажыратылатын болады.

Мүгедектікті (жұмыс істеу дәрежесін) анықтау және белгілеу тәсілдерін қайта қарау. Ерекше қажеттіліктері бар адамдарды оңалтуға және қолдауға неғұрлым кешенді көзқарасты қамтамасыз ету үшін (сақтандыру элементтерін қосу, білім беру, жұмысқа орналастыру) ХҚФ терминологиясын біртіндеп қатар пайдалану мүмкіндігін қарастыру.

Сурдопедагогтардың жетіспеушілігі байқалады. Мысалы, 40 сурдологиялық кабинеттерде (19 балалар, 12 ересек және 9 аралас кабинет), тек 13 кабинеттерде (32,5 %) оларға жіберілген пациенттерді тереңдетілген аудиологиялық тексеруге және есту-сөйлеу оңалтуға қатысатын сурдопедагогтар бар.

Медициналық ЖОО-да сурдопедагогтар мен дәрігер-реабилитологтарды дайындау жоспарланып отыр.

3.2.2. Әлеуметтік оңалту және абилитация
Ерекше қажеттіліктері бар адамдарды қоғамға толыққанды интеграциялаудың факторы ретінде абилитациялау мен әлеуметтік оңалтудың кешенді тәсілін іске асыру.

1.Қажеттіліктер түрлері бойынша әлеуметтік оңалту стандарттарын әзірлеу және енгізу (тіршілік-тынысының шектелу түрлеріне байланысты)

2.Жеке қажеттіліктер негізінде әлеуметтік оңалтудың техникалық құралдары мен қызметтерін қамтамасыз етуге кешенді тәсілді іске асыру.

3.Әлеуметтік қызметтер порталын енгізу арқылы техникалық оңалту құралдарымен және қызметтермен таңдау құқығын қамтамасыз ету

4.Әлеуметтік оңалту орталықтарының инфрақұрылымын және материалдық - техникалық базасын дамыту

Қолданыстағы заңнамаға сәйкес мүгедектерді әлеуметтік оңалту-мүгедектердің тіршілік әрекетінің шектелуін еңсеру үшін жағдай жасауға, әлеуметтік мәртебесін қалпына келтіруге, олардың әлеуметтік-тұрмыстық және орта бейімделуіне бағытталған шаралар кешені.

Нысаналы индикаторлар:

1.Мұқтаждардың жалпы санындағы жеке оңалту бағдарламасына сәйкес техникалық оңалту құралдарымен қамтамасыз етілу үлесі;

2. мүгедектігі бар адамдарғы көрсетілетін әлеуметтік қызметтердің үлесі.

Әлеуметтік оңалту негізінде ерекше қажеттіліктері бар адамдардың әлеуметтік мәртебесін қалпына келтіру, олардың толық тартылуын қамтамасыз ету және тіршілік әрекетінің барлық аспектілеріне қосу жатыр. Бұл міндетке елдегі әртүрлі ұйымдар мен мекемелер кешенді оңалту және абилитациялық қызметтер көрсеткен кезде ғана қол жеткізуге болады. Мемлекет тарапынан әлеуметтік оңалту және абилитация стандарттарын әзірлеу және енгізу осындай қажеттілік туындауы мүмкін барлық адамдар үшін осы қызметтерді көрсетудің тең-жоғары деңгейін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Қажеттіліктердің түрлерін, нозологиялардың нысандарын, адамдардың жынысы мен жасын ескере отырып әзірленетін әлеуметтік оңалту және абилитация стандарттары қызметтің мынадай маңызды бағыттарына бірыңғай тәсілдерді бекітуге мүмкіндік береді:

Қазақстандағы кәсіптік оңалту орталықтарын басқару жүйесі.

Бұл тәсіл мүгедектікті белгілеу, оңалтудың жеке жоспарын (ОЖЖ) әзірлеу, ОТҚ және жәрдемақылар мен қызметтерді қамтамасыз ету, шеңберінде тартылған тараптардың іс-қимылдарын біріктіруді/ үндестіруді және ашық бірізділікті қамтамасыз етеді.

Тәсілді іске асыру "композиттік" қызметтерді қамтуды кеңейту арқылы жүзеге асырылатын болады. Анықтама үшін: қазіргі уақытта композиттік қызмет бір сұрау негізінде 4 қызмет түрін біріктіреді: мүгедектікті бастапқы белгілеу және жалпы еңбек ету қабілетінен айырылу, Мүгедектігі бойынша Мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақы, арнаулы мемлекеттік жәрдемақы және еңбек ету қабілетінен айырылған жағдайда әлеуметтік төлемдер.

Әлеуметтік қызметтер порталын енгізу арқылы ОТҚ таңдау құқығын қамтамасыз ету

Қазақстандағы ОТҚ-ын қамтамасыз ету көлемі, 2013-2018 және 2025 жылға жоспар, жалпы көлемнің пайызы.

ОТҚ сапасы көп жағдайда ерекше қажеттіліктері бар адам өмірінің сапасына ықпал етеді. Сондықтан ерекше қажеттіліктері бар адамның жеке қажеттіліктері мен мүмкіндіктеріне барынша толық жауап беретін ОҚТ таңдау құқығын бекіту және қамтамасыз ету маңызды. Осы міндетке қол жеткізу, сондай-ақ ОҚТ ұсыну жүйесінің ағымдағы кемшіліктерін жою үшін (жеткіліксіз қаржыландыру, мемлекеттік сатып алуды кеш өткізу және соның салдарынан ұзақ кезектің туындауы, ОҚТ тиісінше сапасы) мынадай қадамдар қабылданатын болады:

Оңалту орталықтары базасында мүгедектік белгіленгеннен кейін бірінші айда ОҚТ-ын пайдалануға оқыту бағдарламасын әзірлеу және қабылдау. Оқыту жеке сабақтарды, бейнероликтерді көрсетуді, нұсқаушымен, топта (мүмкіндігінше), содан кейін өз бетінше жаттығуларды орындауды қамтиды. Тәжірибе көрсеткендей, бұл іс-шаралар кешені ерекше қажеттіліктері бар адамдардың одан әрі әлеуметтік бейімделуінің жылдамдығы мен сапасына тікелей әсер етеді.

Сапасы, құны, болуы, ұсыну жылдамдығы және пайдалануға оқыту мүмкіндігі болған жағдайда, ОҚТ отандық өндірісін тиімді қолдау отандық ОҚТ шетелдік аналогтармен салыстырғанда анағұрлым қолайлы болуға мүмкіндік береді.

«Ехалық» әлеуметтік қызметтер порталында ОҚТ, өнімдер мен қызметтерді таңдауды ұсыну»