2025 жылға дейінгі Ұлттық жоспары туралы 1-бөлім Кіріспе

1.Әлеуметтік қызметтер порталы арқылы нормативтік-жан басына қаржыландыру әдістемесін қолдану жолымен сапалы әлеуметтік қызмет көрсетуге тең қолжетімділікті қамтамасыз ету

2.Атаулы және тең қол жетімділікті қамтамасыз ете отырып, әлеуметтік қызмет көрсету нысандарын жаңғырту, сондай-ақ әлеуметтік қызметкерлердің мәртебесі мен әлеуетін арттыру.

Нысаналы индикаторлар

• 
  үздіксіз білім беру және сертификаттау жүйесі арқылы әлеуметтік қызметкерлерді кәсібилендіру
  
• 
  мемлекеттік емес сектор ерекше қажеттіліктері бар адамдар үшін әлеуметтік қызметтердің тізбесін кеңейту
  
• 
  арнаулы әлеуметтік қызметтер көрсетудің интеграцияланған моделін енгізу
  
• 
  әлеуметтік қорғаумен қамтылған мүгедектердің пайызы немесе жәрдемақы алатын мүгедектердің пайызы
  
• 
  қабылданған шараларға қарамастан, әлеуметтік қызмет көрсетуде шешімді талап ететін бірқатар проблемалар қалып отыр.
  
• 
  әлеуметтік қызмет көрсетудің мәлімдемелік принципі басым. Бұл жағдайда әлеуметтік көмекті тек өз жағдайын қиын деп қабылдайтын азаматтар ғана алады, ал қолдауға мұқтаж, бірақ тиісті мекемелерге жүгінбеген қалған азаматтар әлеуметтік қызметтерді алмайды.
  

Мемлекеттік ұйымдарға, сондай-ақ ірі МӘМ әлеуметтік қызмет көрсету жүйесінде басымдықтар сақталуда.

Шағын сыйымдылықтағы үйлерді дамыту баяу жүріп жатыр.

Әлеуметтік қызметкерлердің төмен біліктілігі проблема болып қалып отыр. Кәсіби стандарттардың болмауына байланысты өмірлік қиын жағдайда жүрген адамдардың және азаматтардың осы санаттарын күтумен тікелей айналысатын әлеуметтік қызметкерлердің қажеттіліктерін айқындайтын әлеуметтік қызметкерлерді даярлаудың оқу бағдарламалары әлі күнге дейін әзірленбеген. Бұл көрсетілетін қызметтердің сапасына тікелей әсер етеді.

Арнаулы әлеуметтік қызметтердің кепілдік берілген көлемінен тыс ақылы негізде ұсынылатын арнаулы әлеуметтік қызметтер тиісті дамымаған.

Әлеуметтік қызмет көрсету жүйесін жетілдіру, әлеуметтік қызмет алушылар мен жеткізушілердің тікелей өзара іс-қимылын қамтамасыз ету мақсатында әлеуметтік қызмет көрсету порталы енгізілетін болады, осы бірыңғай цифрлық алаңда мүгедектігі бар адамдарға жеке қажеттіліктерді ескере отырып, қызметтер мен оңалту құралдарын өз бетінше таңдау мүмкіндігі берілетін болады.

2018-2019 жылдары жүргізілген әлеуметтік қызметтер көрсетудің интеграцияланған моделін енгізу бойынша пилоттың нәтижелері бойынша білім беру, денсаулық сақтау, әлеуметтік қорғау және басқа да салалардың әлеуметтік қызметкерлерінің қызметін үйлестіру тетігі әзірленетін болады, бұл мұқтаж азаматтарға «бір терезе» қағидаты бойынша әлеуметтік қызметтер көрсетуге және барлық өңірлерде әлеуметтік қызметтер көрсетудің интеграцияланған моделін жаппай енгізуге мүмкіндік береді.

Арнаулы әлеуметтік қызметтерді «ақша көрсетілетін қызметті алушы үшін қажет» қағидаты бойынша. жан басына қаржыландыру нормативтері енгізілетін болады. Халықаралық және отандық тәжірибені ескере отырып, тарифтер мемлекет кепілдік берген әлеуметтік қызметтердің түрлері бойынша белгіленетін болады. Жалпы бейіндегі қызметтер бойынша бірыңғай тарифтер белгіленетін болады; кешенді қызметтер бойынша құрамдастырылған тарифтерді қалыптастыру мүмкіндігі зерделенеді.

Жүйені ақпараттандыру және қызмет алушылардың электрондық жеке карталарын (әлеуметтік қызмет көрсету тарихы) енгізу негізінде кезең-кезеңмен әлеуметтік қызмет көрсетуді ұйымдастыру шығыстарының мониторингі жүйесі іске асырылатын болады. Бұл нақты шығындар негізінде тарифтік саясаттың ашықтығы мен тиімділігін едәуір арттырады.

Әлеуметтік қызмет көрсетуді ұйымдастырудың қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету және жаңа технологияларды енгізуді ынталандыру үшін қызметтер тарифтеріне негізгі құралдарды жаңартуға арналған шығыстар кезең-кезеңімен енгізілетін болады. Бұл жеке инвестицияларды тартуды және МӘМ дамытуды ынталандыратын болады.

Отбасы, мемлекет, жергілікті өзін-өзі басқару органдары, қоғамдық бірлестіктер мен қайырымдылық ұйымдары, басқа да коммерциялық емес ұйымдар, коммерциялық сектор серіктестігі технологияларын енгізе отырып, негізінен ауылдық елді мекендерде көп бейінді шағын әлеуметтік қызмет көрсету үйлері құрылатын болады.

Әлеуметтік қызмет көрсететін шағын үйлердің типтерін және оларда кешенді және мамандандырылған қызметтерді ұсыну шарттарын жергілікті атқарушы органдар қызмет көрсетілетін азаматтардың санаттарына және олардың жеке қажеттеріне қарай айқындайтын болады.

Жұмыс беруші есебінен үздіксіз мансаптық және кәсіби өсуді қамтамасыз ету мақсатында оқыту мүмкіндігі берілетін болады.

Әлеуметтік қызметкерлердің біліктілігі, олар көрсететін қызметтердің түрлері, оларды ұсыну деңгейі және жұмыс нәтижелері туралы қажетті ақпаратпен әлеуметтік қызмет көрсету жүйесінде («кадрлар» ААЖ) қызметкерлер санының бірыңғай базасы құрылатын болады. Базаға қызмет көрсетудің барлық тұтынушылары қол жеткізе алады, бұл оларға әлеуметтік қызметкерлерді таңдау құқығын пайдалануға мүмкіндік береді. Әлеуметтік қызметкерлер қызметінің айқындығынан басқа, бұл да салауатты бәсекелестік тудырады және олардың еңбегіне ақы төлеуге әсер етеді.

«Бір плюс екі» моделі қалыптастырылатын болады - бір әлеуметтік қызметкерге 2 волонтер көмектеседі. Әлеуметтік қызметтер мен жастардың волонтерлік ұйымдары қызметкерлерінің тығыз өзара іс-қимылы әлеуметтік қызметкер мамандығының мәртебесі мен беделін көтеруге мүмкіндік береді.

Қызметтер көрсетудің интеграцияланған моделін енгізу, оның ішінде Әлеуметтік Қызметтердің Бірыңғай Порталын құру

Қазіргі тәжірибе көрсетіп отырғандай, әлеуметтік қолдау көрсетудің құрамдас бөлігі отбасының/ ерекше қажеттіліктері бар адамның өмірлік қиын жағдайдан шығу проблемасын толық көлемде шешуге мүмкіндік бермейді. АӘК мөлшері қандай болса да, жәрдемақының өзі ерекше қажеттіліктері бар адамның құқықтары мен толық өмір сүруін іске асыруды қамтамасыз етпейді.

Қызметтердің интеграцияланған моделінің тетігі әлеуметтік жұмыс жөніндегі ассистент (кейс-менеджер) пен құрамында ерекше қажеттіліктері бар адамдар және/немесе мұқтаж азаматтардың басқа да санаттары бар отбасы арасында сенімді өзара қарым-қатынасты орнатуға негізделетін болады.

Кейс-менеджер отбасындағы қиын өмірлік жағдайды кешенді бағалап, одан әрі теріс салдарлардың профилактикасына және алдын алуға баса назар аудара отырып, осы жағдайдан шығу жолдарын табады. Бұл ретте, объективті себептер бойынша табыс таба алмайтындарға тіпті шартсыз ақшалай көмек көрсету қажет болған жағдайда да,,кейс-менеджер жұмыспен қамту және әлеуметтік интеграция бойынша бар мүмкіндіктерді қарастыруға және ұсынуға шақырылады.

Сонымен қатар, коммуникация көздері мен механизмдерінің алуан түрлілігі, қызмет көрсетушілер арасында үйлестірудің болмауы ерекше қажеттіліктері бар тұлғаларға олар үшін қолжетімді қызметтердің барлық алуан түрлілігі туралы толық көлемде көрініске ие болуға мүмкіндік бермейді. Кейс-менеджер ерекше қажеттіліктері бар адамға / оның отбасына өз қызметтерін таңдау құқығын түсінуге және пайдалануға көмектеседі.

Әлеуметтік қызмет көрсету жүйесін қаржыландыруға нормативтік-жан басына шаққандағы тәсілді енгізу

Әлеуметтік қызмет көрсету жүйелерін қаржыландырудың осы прогрессивті әдісінің негізінде әлеуметтік қызмет көрсетуді тұтынушыға жеке көзқарас, оның өмірлік қажеттіліктерін есепке алу және қызмет көрсетуді қаржыландыру схемалары арқылы ұсыну жатады. Қызметтерді жеке жоспарлау әлеуметтік қамтамасыз ету қызметтеріне ерекше қажеттіліктері бар адамдардың қажеттіліктеріне неғұрлым нақты сәйкес келуге көмектеседі және соның салдарынан бюджеттік қаражат сметалық (актіден кейінгі) бюджеттік қаржыландырудың қолданыстағы әдістерімен салыстырғанда неғұрлым ұтымды жұмсалатын болады.

Клиентке бағдарлау және оған көрсетілетін қызметтер пакеті бірқатар артықшылықтарды қамтамасыз етуге мүмкіндік береді:

бюджет шығыстарының тиімділігін арттыру (ақталмаған және мақсатсыз шығыстарды қысқарту есебінен );

2009 жылы қабылданған «Арнаулы әлеуметтік қызметтер туралы» ҚР Заңына» сәйкес «әлеуметтік қызметкер» дербес мамандық ретінде заңды түрде бекітілді.

Бүгінгі күні әлеуметтік қызмет көрсету жүйесінде 10 мыңнан астам әлеуметтік қызметкерлер еңбек етуде, олардың басым көпшілігі үйде қызмет көрсету жүйесіне тиесілі – 79,8 %. Статистикалық тұрғыдан алғанда, республикада бір әлеуметтік қызметкерге орташа алғанда ерекше қажеттіліктері бар 60 адамнан келеді (ерекше қажеттіліктері бар адамдардың жалпы саны есебінен – 608 мың адам.)

Әлеуметтік қызмет көрсету жүйесін одан әрі жаңғырту әлеуметтік қызмет көрсетудің барлық деңгейлерінде – стационарда, жартылай стационарда, уақытша болу ұйымдарында, үйде күтімде-әрбір өтініш білдірген адамның қажеттіліктерін ескере отырып, әлеуметтік жұмыстың жаңа сапасын болжайды. Әлеуметтік қызметкер өз саласында білікті, заманауи құралдарды меңгерген, сапалы заманауи оқыту әдістері бойынша оқытылған білікті маман болуы тиіс. Бұл ретте, әлеуметтік қызметкер-бұл жанасушылық, көшбасшылық және іске берілгендік сияқты дамыған адами қасиеттері бар кәсіби маман.
3.2.7. Қоғамдық сананы жаңғырту
Қоғамдық санамен жұмыс жөніндегі кешенді стратегияны іске асыру

1. Қоғамдық санамен жұмыс жөніндегі кешенді стратегияны іске асыру

2. Бірқатар негіз қалаушы дефинициялар мен ұғымдарды қайта қарау және бекіту

2.Ерекше қажеттіліктері бар азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз етуді басқарудың бірыңғай институтын құру

Нысаналы индикаторлар:

• 
  есту және көру қабілеті бұзылған адамдар үшін қазіргі заманғы қол жетімділік құралдарымен жабдықталған мәдениет, телерадио хабарларын тарату объектілерінің және Интернет-сайттардың үлесі
  

- мүгедектік мәселелері бойынша БАҚ-та құқықтық түсіндіру сипатындағы жарияланымдар саны

- ерекше қажеттіліктері бар адамдардың сот төрелігіне тиімді қол жеткізуін қамтамасыз ету мақсатында оқудан өткен судьялардың, құқық қорғау органдары, пенитенциарлық жүйе қызметкерлерінің саны

- ымдау тілі курстарымен қамтылған адамдар саны

- сурдоаудармамен немесе титрі бар жүгіруші лентамен ілесіп жүретін республикалық және өңірлік теледидар арналарының бағдарламаларының саны

- физикалық және/немесе жыныстық зорлық-зомбылыққа ұшыраған мүгедек әйелдер мен қыздардың пайызы (БҰҰ ОДМ)

- сайлаушылардың дауыс беруге құқығы бар халықтың мүгедектігіне қарай бөле отырып, процентпен келуі (БҰҰ ОДМ)

Ерекше қажеттіліктері бар/жоқ балаларға бөлінген азаматтық билік органдарында тіркелген 5 жасқа дейінгі балалардың пайыздық үлесі (БҰҰ ОДМ)

Қазақстандықтардың қоғамдық санасына ерекше қажеттіліктері бар адамдарды, тең бағалы азаматтарды қабылдау әлі келген жоқ, сондықтан қоғам алдында тұрған негізгі міндеттердің бірі-мүгедектердің өмірін жақсартуға ықпал ететін осындай ортаны қалыптастыру болып табылады.

Мүгедектіктің проблемасы кең мағынада мүгедектігі бар адамдардың әлеуетін іске асыру үшін кедергілер жасай отырып, оны қалыптастыратын азаматтық қоғамның проблемасы.

Жоспарланған шаралар:

Сурдоаудармамен немесе титрі бар жүгіруші лентамен бірге 2025 жылға қарай республикалық теледидарда бағдарламалар шығару қажет. Кейіннен сурдоаудармамен кезең-кезеңімен өңірлік телеарналарда да бағдарламалар шыға бастайды.

Халықты мүгедектік мәселелері және социумдағы қоғамдық стигматизацияны төмендету туралы хабардар ету мақсатында әлеуметтік роликтерді орналастыру үшін мемлекеттік тапсырысты кеңейту керек. Осы роликтер шеңберінде әртүрлі мүгедектігі бар адамдармен қарым-қатынас қоғамдастығын оқыту және ақпараттандыру өтеді.

Бұқаралық ақпарат құралдарында қолжетімді ақпараттандыру стандарттарын қолдану;

Барлық мүгедектерге қызмет көрсету объектілерінде көру қабілеті бұзылған адамдарға арналған ақпараттық аудиотабло, мнемосхемалар орнату;

Барлық әлеуметтік факультеттерде ымдау тілін оқыту курстарын енгізу, оның ішінде қызмет көрсету секторына жұмысқа қабылдау кезінде міндетті өлшем енгізу қарым-қатынас тілін білу;

Компьютерлерге және оқитын машиналарға, ұялы телефондарға арналған қазақ тілін электрондық синтездеу бағдарламасын әзірлеу және мемлекеттік тілге көшу;

«Мүгедектігі бар тұлғаларды әлеуметтік қорғау» мобильдік қосымшасын құру, оған әлеуметтік қызметтердің барлық спектрін қосу, онлайн-кеңес беру және заңнамалық құқық:

Бірқатар негіз қалаушы дефинициялар мен ұғымдарды қайта қарау және бекіту

Қазақстандағы ерекше қажеттіліктері бар адамдардың құқықтары туралы мәселе бойынша Арнайы баяндамашының баяндамасына сәйкес, ерекше қажеттіліктері бар адамдарға қатысты Қазақстанда шешетін маңызды проблемалардың бірі ерекше қажеттіліктері бар адамдарды стигматизациялаудың болуы. Мүгедектікпен байланысты әлеуметтік стигма мүгедектерге өз әлеуетін толық ашуға кедергі жасайтын және білім беру, жұмысқа орналастыру және қазақстандық қоғам өмірінің барлық салаларына қатысу сияқты салаларда нәтижелер тұрғысынан теңсіздікті тереңдететін негізгі кедергілердің бірі болып қалады.

Бұл стигманы жоюға бағытталған шаралар жалпы ерекше қажеттіліктері бар адамдардың өмір сүру сапасына әсер етеді және оның жақсаруын қамтамасыз етеді.

Ерекше қажеттіліктері бар адамдарды стигматизациялау және кемсіту проблемаларының шешуші шешімдері дефиницияның өзгеруі болуы мүмкін, мысалы «инвалид» дефинициясын, жарқын жағымсыз реңк сипат алып келмейтін басқа дефиницияға өзгерту; заңнаманы Мүгедектердің құқықтары туралы Конвенцияға сәйкес келтіру.

Қоғам өміріне ерекше қажеттіліктері бар адамдарды тиімді интеграциялаудың және оларды қоғамның толыққанды мүшесі ретінде қабылдаудың негізгі кедергілері әлеуметтік стигманың болуы болып табылады.

Стигматизация өз кезегінде ерекше қажеттіліктері бар адамдарға қатысты стереотиптерді, ақыл-есі мен кемсітушілік әрекеттерді көрсетеді.

Бұл міндетті шешу үшін білім беру жүйесінің барлық деңгейлерінде, оның ішінде барлық балаларда ерте жастан бастап ерекше қажеттіліктері бар адамдардың құқықтарына, сондай-ақ қоғамның басқа мүшелеріне құрметпен қарауға тәрбиелеу ұсынылады.

Адам әртүрлілігі ұғымын енгізу және осыған негізделе отырып, мүгедектігі бар адамдарды адам әртүрлілігінің бір бөлігі деп есептеу, оларды нақ осы сапада құрметтеу және қабылдау қажет. Бұл шара қоғамның толық құқықты және тең мәнді мүшесі ретінде ерекше қажеттіліктері бар адамның бейнесін дамытуға және дарытуға көмектеседі. Бұдан басқа, мүгедектік белгісі бойынша кемсітушілік жағдайларын анықтаудың, бағалаудың және шешудің жалпыұлттық құралын әзірлеу және енгізу қажет.

Бұл шара әлеуметтік қызметтер порталында жеке бөлім құру арқылы жүзеге асырылуы мүмкін. адам құқықтарына негізделген тәсілді мүгедектікке қолдану мәселелерінде жұртшылықты ақпараттандыруды және жаппай ағартуды арттыру жөніндегі кең және атаулы компанияларды ұйымдастыру жөніндегі күш-жігерді жандандыру және жұмысты жалғастыру қажет.