Дәріс№28
Тұрақты тоқ генераторлар жұмысы
Өндірісте басты түрде айнымалы тоқ қолданғанымен, тұрақты тоқ генераторлар кең түрде әртүрлі өндірістік, көліктік және басқа қондырғыларда да қолданылады( айналу жылдамдығын кең ауқымды реттейтін электр желілерін қоректендіру үшін, электролизді өндірісте, су кемелерінде, тепловоздарда және т.б.)Бұл жағдайларда тұрақты тоқты генераторлар айналымға, айнымалы тоқты электр қозғалтқыштармен, булы турбиналармен немесе іштен жану қозғалтқыштармен іске асады.
Генераторлар өздігінен қозатын және тәуелсіз қозатын болып ажыратылады.
Тәуелсіз қозатын генераторлар электромагнитті қозуы бар генераторларға бөлінеді (сурет3-1), онда ОВ қозу орамы бөтен қорек көзінен тұрақты тоқпен қоректенеді( аккумуляторлы батарея, қосымша көмекші генератор немесе тұрақты тоқты қоздырушы, айнымалы тоқты түзетуші) және полюстары тұрақты магнитті түрдегі магнитэлектрлі генераторларға бөлінеді.Соңғы түрдегі генераторлар тек аз қуаттылыққа дайындалады.Бұл бөлімде электоромагнитті қозуы бар генераторлар қарастырылады.
Өздігінен қозатын генераторларда қозу орамдары,генератордың өзінен шығатын электр энергиясымен қоректенеді.
Барлық электромагнитті қозуы бар генераторларда қозуға, машинаның номиналды қуатынан 0,3-5% шығындалады.Бірінші сан қуаты өте жоғары машиналарға қатысты, ал екіншісі- қуаты I квт машиналарға қатысты.
Өздігінен қозатын генераторлар қозу орамдарының қосылуына байланысты келесі түрлерге бөлінеді:1) параллельді қозатын генераторлар немесе шунтты (сурет 3-1,б), 2)жүйелі қозатын генераторлар немесе сериесті ( сурет 3-1,в) және 3)арарлас қозатын генераторлар немесе компаудты (сурет3-1,г).
Параллельді қозатын генераторларда қозу тоғы, жәкірдің номиналды тоғынан Iaн немесе жүктеу тоғынан Iн = Iан — iB 1- 5%.Жүйелі қозу генераторларда бұл тоқтар бір-біріне тең;iB = Iа = I және номиналды жүктелу кезіндегі қозу орамындағы кернеудің құлауы UH.-нан 1-5% құрайды.Параллельдіқозатын генраторларда қозу орамдарында қимасы кішкентай көп айналымнан тұрады, ал жүйелі қозу генераторларында –үлкен қималы аз айналымнан тұрады.
Сурет3-1.Тәуелсіз(а), параллельді(б),жүйелі(в) және аралас (г) қозатын генераторлар мен қозғалтқыштардың сұлбасы( тұтас бағдаршалар- генератор режиміндегі тоқтардың бағыты, жіңішке сызықтар- қозғалтқыш режимінде)
Параллельді қозу орамдарының тізбегінде және жиі тәуелсіз қозатын орамдарының тізбегінде қозу тоғын реттеу үшінRpвреостаттарын іске қосады (сурет 3-1,а,б және г).
Тұрақты тоқты ірі машиналар тәуелсіз қозумен жұмыс істейді.Аз және орташа қуатты машиналар көп мөлшерде параллельді немесе ауыспалы қозулы болады.Жүйелі қозатын машиналар аз таралған.
Достарыңызбен бөлісу: |