1 Жауапты хатшы

         
29           
Зерттеушілік  сабақтарда  оқушы-
лар  ғылыми  зерттеудің  әдістемесін 
үйренеді,  ғылыми  танымның  кезеңдері-
мен  танысады.  Сабақта  зерттеушілік 
қызмет  барысында  оқушылардың  ӛз 
бетінше  жұмыс  жасау  деңгейлері 
бойынша  сәйкес  келеді:  1-деңгей  –
алғашқы,  2-деңгей  –  ілгері  жылжытыл-
ған, 3-деңгей – жоғарғы. 
 
Сабақтың 
кезеңі, 
зерттеудің тҥрі, 
сыныптар 
Мҧғалімнің қызметі 
Оқушының 
қызметі 
1-деңгей – 
алғашқы 
 
(8-9 сынып) 
Зерттеуге баулу. 
Зерттеу  қызметінің  негізгі  сатылары  тақтада 
жазылады. Проблеманы тұжырымдайды, тақы-
рып пен зерттеу мақсатын айтады. Зерттеу жұ-
мысының  алгоритмін  ұсынады.  Оқу  үрдісін 
терминдер 
(«проблема», 
«тұжырымдама», 
«қорытынды») қолдану арқылы жүргізеді. 
Тӛмендегі сұрақтар қолданылады: 
- Проблема неде? 
- Зерттеу кезеңдері қандай? 
- Тұжырымдама дегеніміз не? 
- Қандай болжамдар жасауға болады? 
Мұғалімнің  сұрақ-
тарына  жауап  бере-
ді,  жұмыстың  алго-
ритмі  бойынша  жү-
реді,  зерттеу  үлгі-
сімен  ӛз  қорытын-
дыларын  салысты-
ру. 
2-деңгей – ілгері 
жылжытылған 
 
(9-10 сынып) 
Оқыту зерттеуі. 
Тақтаға  зерттеу  жұмысының  сатыларының 
атауы  жазылады.  Проблема  тұжырымдалады. 
Оқушыларды  тақырып  пен  мақсатты  түсінуге 
шақырады.  Терминдердің  кӛмегінсіз  оқушы-
ларды зерттеу жұмысына бағыттау. 
Қажеттілігіне  қарай  оқушылардың  зерттеу 
жұмысының сызбасына назарын аудару. 
Тӛмендегі сұрақтар қолданылады: 
- Зерттеуді неден бастаған жӛн? 
- Нені айқындау қажет? 
- Оны қалай жүргізуге болады? 
-  Осы  кезеңде  зерттеуші  қандай  шешім 
қабылдайды?  
- Таңдауды дұрыс жасадыңдар ма? 
Ӛз  бетінше  жоспар-
лайды  және  зерттеу 
жұмысын  орындай-
ды. Қажет жағдайда 
мұғалімнен 
кеңес 
алу.  Жұмыстың  әр 
кезеңі 
бойынша 
бағаланады. 
3-деңгей – 
жоғары 
 
(10-11 сынып) 
Шығармашылық 
зерттеу. 
Проблеманы  тұжырымдайды.  Оқушыларды  ӛз 
бетінше  зерттеудің  тақырыбы  мен  мақсатын 
айқындауға  шақырады.  Зерттеу  қызметіне 
жағдай  жасайды:  оқу  үрдісін  дидактикалық 
материалмен  қамтамасыз  етеді,  жеке,  жұптық, 
топтық жұмыстарды ұйымдастырады. 
Тӛмендегі сұрақтар қолданылады: 
- Жұмыстың мақсаты түсінікті ме? 
- Берілген материалдарда барлығы түсінікті ме? 
- Жұмыстың қай кезеңіндесіңдер? 
-  Берілген  уақытқа  сай  жұмыс  жүргізе 
аласыңдар ма? 
- Жұмыс қорытындысы қандай? 
Сабақ 
соңында 
жұмыс 
қорытындысын 
бағалайды. 
Мұғалімнің  кӛме-
гінсіз  ӛз  бетінше 
зерттеу 
жұмысын 
жоспарлайды  және 
жүргізеді. 
4 (42) 2014 
Мҧғалім іс-тәжірибесінен 
 
49 

         
29           
Зерттеушілік  білім  мен  икемді 
оқушылар  кезең-кезеңімен  меңгереді 
және  олардың  ӛз  бетінше  жұмыс  жасау 
дәрежелерінің  ӛсуімен  жүзеге  асыры-
лады.  Сабақ  барысында  түрлі  оқыту 
формаларын  қолдануға  болады:  жеке, 
жұптық,  топтық,  ұжымдық.  Соның 
ішінде  топтық  және  ұжымдық  форма-
лары  оқушының  түйінді  құзыреттілік-
терін  қалыптастыруға  тиімді  болып 
табылады.  Сабақтың  әр  типіне  сәйкес 
әдісі мен сабақ түрін қолдану арқылы да 
оқушының  құзыреттілігін  қалыптасты-
руға болады. 
 
Кіріспе 
қайталау 
Перцептивті 
Әңгіме-сабақ 
Жаңа тақырыпты 
түсіндіру. 
Гностикалық. 
Лекция-сабақ, 
зеттеу-сабақ, 
конференция-сабақ. 
Дамытушылық 
бекіту. 
Гностикалық. 
Оқуға деген қызығушылықты 
қалыптастыру әдіс-тәсілдері. 
Зерттеу-сабағы,  семинар-сабақ, 
іскерлік  ойын  сабағы,  интегра-
циялық  сабақ,  практикалық 
жұмыс, есептер шығару. 
Қорытынды – 
қайталау. 
Гностикалық. 
Оқуға деген қызығушылықты 
қалыптастыру әдіс-тәсілдері. 
Конференция-сабақ,  семинар-
сабақ,  кеңес  беру  сабағы,  ойын 
сабақ, зерттеу практикумы. 
Бақылау. 
Жазбаша бақылау әдістері. 
Бақылау жұмысы; 
Деңгейлік тест; 
Компьютерлік тест; 
Жоба қорғау. 
Түзету. 
Перцептивті. 
Әңгіме-сабақ, 
кеңес 
беру 
сабағы. 
 
Педагог оқушыны саналы түрде ӛз 
бетінше зерттеушілік іс-әрекетпен айна-
лысуы  жеке  шығармашылық  әлеуеттін 
ӛсуі,  тұлғаның  ӛзін-ӛзі  жүзеге  асыру 
жолы  деп  тәрбиелегені  жӛн.  Жоба  – 
(«проект»  –  латын  тілінен  аударғанда 
алға  тасталған,  лақтырылған  деген 
мағына береді). 
-  ой, жоспар; 
-  белгілі  бір  құжаттың  алдын  ала 
жасалған мәтіні;  
-  техникалық  құжат,  жасалған 
есеп, құрылыс немесе құрылғы нобайы; 
-  орталықтандырылған,  бір  мін-
детке  байланысты  іс-шаралар  болып 
табылады. 
Жобалар  қалай  және  қанша 
тҥрге бӛлінеді? 
- іс-әрекет  сипатына  қарай  ғылы-
ми, техникалық, әдеби және әлеуметтік; 
- іс-әрекеттің 
басым  бағытына 
қарай  зерттеушілік,  рӛлдік-ойындық, 
шығармашылық, 
ақпараттық 
және 
қолданбалы; 
- пәндік-мазмұндық  жағынан  бір 
пәндік немесе пәнаралық; 
- байланыс  деңгейіне  қарай:  меке-
меішілік, аймақтық және халықаралық; 
- қатысушылар 
санына 
қарай: 
жеке, жұптық және топтық; 
- жүзеге  асыру  мерзіміне  қарай: 
қысқа  мерзімді,  орташа  және  ұзақ 
мерзімді. 
Жобаның маңызды қырлары: 
1.  Жобаның атауы. 
2.  Кіріспе (жағдайға талдау). 
3.  Міндеттер  қою  (проблеманы 
анықтау мен шешу жолдарын белгілеу). 
4.  Жобаның  мақсаттары  мен  мін-
деттері. 
5.  Жұмыс жоспары. 
6.  Бақылау, 
жоба  нәтижелерін 
бағалау. 
7.  Болашағы, ӛміршеңдігі. 
8.  Бюджет. 
Мҧғалім іс-тәжірибесінен 
4 (42) 2014 
50