Әдебиеттер: 2, 3,4, 5, 6, 11, 12, 17, 18,19, 31, 40, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 48
№ 5 дәріс
Тақырып: С.Мұқанов повестері мен әңгімелерінің тәрбиелік мәні. А.Тоқмағамбетов өлеңдерінің тәрбиелік мәні, тіл көркемдігі. Ж.Жабаев өлеңдеріндегі патриоттық жалын. Қ.Қайсенов шығармаларындағы партизан өмірі, балалардың қаһармандық істері мен еңбектері. С.Бегалин повестеріндегі ауыл өмірінің көріністері, танымдық, тәрбиелік ойлар. М.Иманжанов әңгімелеріндегі тәрбиелік мақсат. Б.Соқпақбаев повестерінің танымдық және тәрбиелік мәні. С.Сарғасқаев повестері мен әңгімелерінің тақырыбы, тәрбиелік мәні
Мұқанов Сәбит Мұқанұлы(1900-1973) - қазақ әдебиетінің негізін қалаушылардың бірі. Қазіргі Солтүстік Қазақстан облысы Жамбыл ауданы Сәбит Мұқанов атындағы ауылда туған. 14-15 жасынан өлең-жырды ауызша да, жазып та шығара бастайды. 1918-1919 жылдары Омбыдағы оқытушылар курсында білім ала жүріп Мағжан Жұмабаев хатшылық еткен С.Мұқановтың «Бақташының баласы» повесі 1953 жылы жазылған. Повестің бас кейіпкері - он жасар Жандос. Жазушы бас кейіпкердің мінезін, батылдығы мен адамгершілігін қиын-қыстау қауіпті сәттерде сынайды. Повесть «Қазаға ұшыраған құнан», «Қақпандағы қасқыр», «Аянышты лақ», «Жаралы құлын», «Бөлтіріктер», «Көкшолақ», «Аңды адам жеңеді» атты жеті тараудан тұрады. С.Мұқанов аударма саласында да еңбектенді. Навтедждің «Балалар»(1953), В.Осееваның «Васек Трубачев және оның жолдастары»(3-кітабы, 1955), шығармаларын қазақ тіліне аударды.
Тоқмағамбетов Асқар (1905-1983) - ақын, жазушы. Қазіргі Қызылорда облысы Тереңөзек ауданында дүниеге келген. Ташкент политехникалық техникумын, Мәскеу Баспа институтын бітірген. Ұлы Отан соғысына қатысқан. Алғашқы өлеңдер жинағы «Еңбек жыры» деген атпен 1928 жылы шыққан. Асқар Тоқмағамбетов ақындық жолының алғашқы кезеңінде Отан қорғау, интернационализм тақырыбына арналған шығармалар жазған. Отан соғысы жылдарында жауынгерлердің майдандағы ерліктерін, халықтар достығы, соғыстан кейінгі жылдарда бейбіт өмір тынысын өз шығармаларына арқау етті. Асқар Тоқмағамбетов ақындығының жемісті саласы - оның сатиралық туындылары. «Бидай мен қаңбақ», «Сауысқан», «Мысық пен шыбын», тағы басқа туыңдыларында ақын адам бойындағы ұнамсыз қылықтар мен өмірдің көлеңкелі тұстарын дөп басып, бейнелеп суреттеуде шеберлік танытты.
С.Бегалин 1895 жылы Семей облысы, Абай ауданы, Дегелең аулында туған. Есейе келе ауыл молдасынан оқып, ескіше хат таниды. Сонан соң керуенмен Семейге келеді. Пристаньда жұмысшы, жүкші болады. Приходская школаны 1915 жылы бітіреді. 1923-28 жж. аудандық халық соты болды.1935 жылы «Теміржолшы» газетінің редакциясына ауысты, осында әдеби қызметке араласады. Газетте жұмыс істеуі оны Қазақ ССР Ғылым академиясының тіл және әдебиет институтына, кейінірек республика Жазушылар Одағының аппаратына алып келеді. Мұнда ұзақ уақыт кеңесші болды. «Қазақ жастарына» деген алғашқы өлеңі Троицкіде шығатын «Айқап» журналында жарияланды.
М.Иманжанов шығармаларынан сезім байлығы мен романтикалық көңіл күйі қатар орын алады. Ол балаларға арналған шығармаларын Отан соғысы тақырыбынан бастады. «Шал», «Ақша», «Бала қаны», «Даладағы от», «Жыртық дәптер»(1945), «Адам туралы аңыз» (Қ.Жармағамбетовпен бірігіп жазған) әңгімелері 1942-1945 жылдары жазылған. «Жол үстінде» (1948), «Ораз бен Боря»(1948), «Кітап»(1949), «Жас шебер»(1950), «Талап» (1951), «Бөбек»(1951), «Кішкентай көрші»(1951), «Коммунизм мүйісі»(1951), «Кондуктор»(1952), «Қорқақ»(1954), «Бес»(1954) әңгімелері баланы оқуға, алдағы зор мақсаттарға ынталандыру, еңбекке, іске үйрету, олардың өрісті талабын шыңдай түсу мәселелеріне арналды.
Бердібек Соқпақбаев 1924 жылы Алматы облысы Кеген ауданы Қостөбе селосында туған. Ата-анасынан ерте айрылған, алғашқы кезде туыстарының қолында тұрған. Оның балалық шағында көрген қиыншылықтары мен жоқшылықтары «Балалық шаққа саяхат» деген кітабында бейнеленген. Отан соғысы жылдарында ФЗО мектебінде оқып, Совет Армиясы қатарында қызмет істеген, содан соң ауылда мұғалім болған. Қазақ педагогика институтының филология факультетін бітірген. 1950 жылы тұңғыш «Бұлақ» деген жинағы шыққан. Алматыда «Пионер», «Қазақстан пионері» редакцияларында қызмет істеген. 1955-1957 жылдары Мәскеудегі жоғарғы әдеби курста оқып, балаларға арнап бірнеше кітап жазған. Бұлардың ішінде «Менің атым – Қожа», «Балалық шаққа саяхат», «Аяжан», «Гауһар», «Жекпе – жек» және т.б. повестері жарық көрген. Соңғы жылдардың ішінде соғыс жылын қамтитын ересектерге арналған повестермен қатар, «Кездесу» және «Бозтөбе» поэмаларын жазған.
С.Сарғасқаев Алматыда «Қазақстан пионері»(қазіргі «Ұлан») газетінің бөлім меңгерушілігінен бас редакторлығына дейін өсіп, он екі жыл бойы табан аудармай қызмет істейді. Мектеп бітірген соң, аға пионер вожатый болып қызмет атқарып, редакцияда мектеп бөлімін басқарып, мектептермен тығыз байланыста болғандықтан, пионер жұмысын, бала психологиясын өте жақсы білді. С.Сарғасқаевтың балалар жазушысы, оның ішінде пионер қозғалысының жаршысы болып қалыптасуы, «Бір отрядта», «Достар», «Сәуленің жаңа достары», «Ақиқат», «Көңілді балалар», «Бір көшенің балалары», «Тәмпіш танау» сияқты тамаша кітаптар әкелуі – сол өзі өмір сүрген ортаны жете зерттеп-білуінің арқасы.
Достарыңызбен бөлісу: |
