З. Е. Сүлейменова, М. Т.Қошанова педагогика ббк 74. 00 С 90 Рецензенттер

Оқыту процесі

Е


рекшеліктері функциялары құрылымы

1. Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика, А. 2004

2. Әбиев Ж., Бабаев С., Құдиярова А. Педагогика, А. 2004

3. Көшекбаев Н. Оқыту теориясы. А. 1976

4. Иванова Н., Қозғамбаева М. Оқыту процесінің мәні. А. 1991

5. Лихачев Б. Педагогика. М., 1998.

6. Сабыров Т. Оқыту теориясының негіздері. А. 1992

7. Подласый И.П. Педагогика. кн. 1,2. М. 2001.

8. Педагогика: Оқулық / Абай атындағы Ұлттық Педагогикалық Университетінің педагогика кафедрасының авторлар ұжымы - А. 2005.
Лекция №5

Тақырыбы: Оқыту түрлері
Мақсаты: оқыту түрлеріне сипаттама беру, олардың артықшылықтары мен кемшіліктерін анықтау.
Жоспар:

1. 
   Түсіндірмелі-иллюстрациялы оқыту
   
2. 
   Бағдарламалы (компьютерлік) оқыту.
   
3. 
   Проблемалық оқыту
   

• 
  уақытты үнемдейді;
  
• 
  күрделі білімді қабылдауды жеңілдетеді;
  
• 
  мұғалім мен оқушының арасындағы тікелей қарым-қатынас;
  
• 
  оқу процесін тиімді басқару;
  

• 
  оқушылардың дайын білімді жаттап алуы;
  
• 
  оқушының өз бетімен ойлауына қажетті көңіл бөлінбеуі;
  
• 
  жеке оқытуға көңіл бөлінбеуі;
  

• 
  оқу материалының бөлшектенуі;
  
• 
  оқушынынң өзіндік жұмысы;
  
• 
  тұрақтытексеру;
  
• 
  техникалық құралды пайдалану;
  

• 
  бағдарлама жасауға көп уақыт, күш кетеді;
  
• 
  мектепте компьютер жетпейді;
  

Жетістігі:

• 
  оқушылардың ойлауын арттырады;
  
• 
  оқу еңбегіне қызықтырадыы;
  
• 
  өздігінен жұмыс істеуге үйретеді;
  
• 
  жоғары нәтижеге жеткізеді;
  

• 
  оқушының іс-әрекетін басқару жеткіліксіз;
  
• 
  масатқа жету үшін көп уақыт жұмсалады;
  

1. Тақырып бойынша әдебиеттерді конспектілеу.

2. Бір оқыту түрінің модулін құрып, оны қорғау.
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:

Дұрыс жауапты көрсетіңіздер:

І. Проблемалық оқытудың мәні

А) Оқытуда қарама-қарсы байланыстарды қамтамасыз ету

В) Оқушылар алдына проблемалар қою

С) Оқушылардың танымдық іс-әрекеттерін басқару

Д)Оқушылардың танымдық мүмкіншіліктерін басқару

Е)Оқушылардың танымдық іс-әрекеттерін басқару

ІІ. Көрнекілікті оқу үрдісіне кеңінен пайдалану нәтижесінде (Ф.Бэкон, Дж.Локк) пайда болды:

А) Догмалық оқыту

В) Иллюстративті әдіс

С) Білімді өзіндік іздеу

Д) Сократтық әңгімелер

Е) Түсіндірмелі иллюстративтік оқыту

ІІ. Оқыту үрдісінде ойлауды дамытудың принциптерінің, яғни, жедел темпта және жоғарғы деңгейде оқытудың негізін салған

А) Н.Ф.Талызин

В) В.В.Давыдов

С) М.Я.Гальперин

D) Л.С.Выготский

Е) Л.В.Занков

1. Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика, А. 2004

2. Әбиев Ж., Бабаев С., Құдиярова А. Педагогика, А. 2004

3. Махмудов М. Мектепте проблемалық оқытуды ұйымдастыру. А. 1981

4. Подласый И.П. Педагогика. кн. 1,2. М. 2001.

5. Педагогика: Оқулық / Абай атындағы Ұлттық Педагогикалық Университетінің педагогика кафедрасының авторлар ұжымы - А. 2005.

1. 
   Оқыту заңдылықтары туралы жалпы түсінік
   
2. 
   Заңдылықтарға сипаттама
   

2. 
   Педагогикалық процестің заңдылықтары Ю.К.Бабанскийдің, И.Я.Лернердің, И.Ф.Харламовтың еңбектерінде кең көлемде баяндалған.
   

Оқыту заңдылықтарының тарихы туралы жазу.

Дұрыс жауапты көрсетіңіздер:

Педагогикалық процестің заңдылықтары

А) педагогикалық процестің ережелері

В) педагогикалық процестің принциптерінен туындайды

С) барлық жауаптар дұрыс

D) педагогикалық процесті ұйымдастыруға қойылатын талартар

Е) педагогикалық құбылыстар арасындағы тұрақты, қайталанатын, объективті байланыстар

1. Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика, А. 2004

2. Әбиев Ж., Бабаев С., Құдиярова А. Педагогика, А. 2004

3. Педагогика. Учебное пособие.) Под ред. П.И. Пидкасистого. М., 1996.

4. Харламов В.Ф. Педагогика. М., 1999.

5. Подласый И.П. Педагогика. кн. 1,2. М. 2001.

6. Педагогика: Оқулық / Абай атындағы Ұлттық Педагогикалық Университетінің педагогика кафедрасының авторлар ұжымы - А. 2005.

Лекция №7

Тақырыбы: Оқыту принциптері
Мақсаты: оқыту принциптеріне сипаттама беру, принциптер туралы атақты педагогтардың пікірлерін салыстыру.

Жоспар:

1. 
   Оқыту принципі туралы түсінік
   
2. 
   Оқыту принциптерінің негізін салған педагогтар
   
3. 
   Оқыту принциптеріне сипаттама
   

1. 
   «Принцип» термині латын тілінен аударғанда ереже, іс-әрекетке қойылатын негізгі талап деген мағынаны білдіреді. Сонда оқыту принциптері дегеніміз оқыту ережелері немесе оқыту процесіне қойылатын негізгі талаптар.
   
2. 
   Оқыту принциптерінің жүйесін тұңғыш ұсынған Я.А.Коменский. «Ұлы Дидактика» атты еңбегінде ол бірнеше оқыту принциптерін басшылыққа алуды ұсынады: табиғатқа сай болу, түсініктілік, көрнекілік. И.Г.Песталоцци ерекше бағалаған принцип - көрнекілік принципі. Көрнекілік баланың логикалық ойлауын жетілдіреді деп есептеген. К.Д.Ушинский оқытудың халықтық сипатына ерекше назар аударып, түсініктілік принципін жақтаған. Ы.Алтынсарин оқыту принциптерін қазақ мектептерінің ерекшеліктеріне сай пайдалану керек деген.
   
3. 
   Оқыту принциптерінің жүйесі мына принциптерден құралған:
   

• 
  Ғылымилық
  
• 
  Жүйелілік және бірізділік
  
• 
  Саналылық және белсенділік
  
• 
  Көрнекілік
  
• 
  Беріктілік
  
• 
  Ынталандыру (мотивизация)
  
• 
  Ізгілендіру (гуманизациялау)
  
• 
  Проблемалық
  
• 
  Интеграциялау (кіріктіру)
  

1. Оқыту принциптері туралы атақты педагогтардың пікірлерін жазу.

2. Жаңа принциптердің ерекшеліктерін сипаттау.
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:

Төмендегі ұғымдардың арасынан оқыту принциптерін көрсетіңіздер:

1. 
   Саналылық
   
2. 
   Мақұлдау
   
3. 
   Белсенділік
   
4. 
   Көрнекілік
   
5. 
   Бақылау
   
6. 
   Жүйелілік
   
7. 
   Тексеру
   
8. 
   Ғылымилық
   
9. 
   Жас ерекшеліктерін ескеру
   
10. 
    Дербес ерекшеліктерді ескеру
    
11. 
    Беріктілік
    
12. 
    Мұғалімнің басшылығы
    
13. 
    Теория мен практиканың байланысы
    
14. 
    Алгоритм
    
15. 
    Бағдарлама
    

1. Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика, А. 2004

2. Әбиев Ж., Бабаев С., Құдиярова А. Педагогика, А. 2004

3. Педагогика. Учебное пособие. Под ред. П.И. Пидкасистого. М., 1996.

4. Харламов В.Ф. Педагогика. М., 1999.

5. Подласый И.П. Педагогика. кн. 1,2. М. 2001.

6. Педагогика: Оқулық / Абай атындағы Ұлттық Педагогикалық Университетінің педагогика кафедрасының авторлар ұжымы - А. 2005.
Лекция № 8

Тақырыбы: Мектептегі білімнің мазмұны
Мақсаты: мектептегі білімнің мазмұнымен таныстыру.
Жоспар:

1. 
   Білім беру мазмұны туралы түсінік
   
2. 
   Жалпы, политехникалық, кәсіптік білім
   

Білім берудің мазмұнының теориялық негізі ХҮІІ ғ. соңы ХІХ ғ. басында қалыптасты. Білім берудің мазмұны материалистік және формальдық болып бөлінді.

Материалистік білім мазмұнын Я.А.Коменский жақтаған. Ол балаларға ғылымның әр түрлі салаларынан кең көлемде білім беру керек деп есептеді.

Формальдық білім мазмұнын жақтаушылар И.Г.Песталоцци, А.Дистервег оқушылардың дұрыс ойлауын, танымдық қызығушылықтарын дамытуды көздеді.

Орыс педагогы К.Д.Ушинский материалдық және формальдық теориялардың бірлігін жақтады.

2. Жалпы білім - оқушылардың ғылым негіздерін игеру процесі және нәтижесі. Жалпы білім мазмұнына оқытылатын пәндердің негізгі үш циклі кіреді: ғылыми-жаратылыс, гуманитарлық, еңбек және дене дайындығы.Политехникалық білім беру оқушыларды аспаптармен, құралдармен жұмыс істеуге үйрету, компьютер, ЭЕМ -мен таныстыру, техника мен өндіріс жайлы түсінік беру, мамандық таңдау т.б. мәселелерді қамтиды. Кәсіптік білімнің негізі - жалпы және политехникалық білім. Осы білімнің енгізінде арнаулы орта және жоғары оқу орнын орнын бітіретін мамандардың жалпы ғылыми даярлығы кеңиді, сауаттылығы артады, өз мамандығын терең игереді.

1. Білім мазмұнын гуманитарландыру жайлы реферат дайындау.

2. Білім мазмұны жайлы құжаттарды конспектілеу.
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:

Мектептегі білімнің мазмұнына қойылатын талаптарды көрсетіңіздер

1. 
   ғылымилық
   
2. 
   қызықты болуы
   
3. 
   ғылыми дүниетанымды қалыптастыру
   
4. 
   бірізділік
   
5. 
   тарихилық
   
6. 
   политехникалық
   
7. 
   идеялығы
   
8. 
   оқудың жеңілдігі
   
9. 
   өмірмен байланыс
   
10. 
    жүйелілік
    
11. 
    кәсіби қызметке дайындау
    
12. 
    саналылық және белсенділік
    
13. 
    патриоттық
    
14. 
    жас ерекшелігін ескеру
    
15. 
    ұлттық ерекшелігі
    
16. 
    экологиялық бағыты
    
17. 
    жаңа технологияларды енгізу
    

1. ҚР “Білім туралы” Заңы. А. 2001ж

2. ҚР жалпы орта білім беру тұжырымдамасы //Қазақстан мұғалімі, №14, 13 маусым 1997ж

3. ҚР гуманитарлық білім беру тұжырымдамасы А. 1994

4. ҚР этникалық білім беру тұжырымдамасы, А.1996

5. Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика, А. 2004

6. Әбиев Ж., Бабаев С., Құдиярова А. Педагогика, А. 2004

7. Леднев В.С. Содержание образования. М., 1989.

8. Педагогика: Оқулық / Абай атындағы Ұлттық Педагогикалық Университетінің педагогика кафедрасының авторлар ұжымы - А. 2005.
Лекция №9

Тақырыбы: Білім беру құжаттары
Мақсаты: білім беру құжаттарымен таныстыру, оқыту процесінде құжаттарды қолдану жолдарын көрсету.
Жоспар:

1. 
   Оқу жоспары
   
2. 
   Оқу бағдарламасы
   
3. 
   Стандарт
   
4. 
   Оқулықтар
   

1. Білім беру құжаттарымен танысу.

2. Мамандығына сәйкес оқулықпен танысу, оның мазмұнын бағдарламамен салыстыру.
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:

І. Оқу бағдарламасы дегеніміз не?

1. 
   Оқу бағдарламасы оқу пәндерінің өтілу ретін, оларға бөлінген сағат санын, әр тоқсанның басталуы мен аяқталуын анықтайды.
   
2. 
   Оқу бағдарламасында тақырыптың мазмұны мен көлемі, әр тақырыпқа бөлінген сағат саны анықталады.
   
3. 
   Оқу бағдарламасы дегеніміз белгілі бір сыныпта оқытылатын пәндердің тізімі мен оларға бөлінген сағат саны көрсетілген құжат.
   

1. 
   Оқу жоспары - оқу пәндерінің құрамы мен олардың апталық және жылдық сағат санын анықтайтын құжат.
   
2. 
   Оқу жоспары оқу пәндерінің саны мен әр пән бойынша оқу материалының мазмұнын анықтайды.
   
3. 
   Оқу жоспарында оқу жылының басталуы мен аяқталуы, демалыстар, пән бойынша оқу материалының мазмұны анықталады.
   

оқушыларға оқушылардың

ғылымның түрлі танымдық қабілеттерін,

салаларынан кең білім беру ойлауын дамыту

Материалистік Формальдық

мазмұны


Білім беру

Құжаттары компоненттері

Стандарт Білім

Оқу жоспары Іскерлік

Оқу бағдарламасы Дағды

1. Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика, А. 2004

2. Әбиев Ж., Бабаев С., Құдиярова А. Педагогика, А. 2004

3. Подласый И.П. Педагогика. кн. 1,2. М. 2001.

1. 
   Оқыту әдістері туралы түсінік
   
2. 
   Оқыту әдістеріне қойылатын талаптар
   
3. 
   Оқыту әдістерін топтастыру
   
4. 
   Оқыту әдістеріне жалпы сипаттама
   
5. 
   Мұғалімнің оқыту әдістерін таңдай білуі
   

1. 
   Әдіс деген сөз гректің «metodos» деген сөзінен шыққан, қазақша мағынасы - ақиқатқа, шындыққа жету жолдары дегенді білдіреді. Сонда оқыту әдістері дегеніміз - оқытудың мақсатына жету жолдары. Оқыту әдістері «Қалай оқыту керек?» деген сұраққа жауап береді. Оқыту әдістері мұғалім мен оқушының бірлесе жасайтын әрекеті. Педагогикалық энциклопедияда: «Оқыту әдістері - мұғалім мен оқушылар жұмысының тәсілдері, солардың көмегімен БІД-ны игереді, оқушылардың дүниетанымы қалыптасады, қабілеттері дамиды» - деп жазылған (ПЭ. 2-том, М. 1965, 812 бет). Ал философиялық сөздікте: «Әдіс, дәл жалпы мағынасында мақсатқа жету іс-әрекетін нақты ретке келтіру тәсілдері» деп жазылған (Ф.сөздік, М. 1963, 272 бет). Әдістің бөлігі тәсіл деп аталады. Сонымен бірге мұғалім оқу құралдарын пайдаланады.
   
2. 
   Оқыту әдістеріне қойылатын жалпы талаптар мыналар:
   
   • 
     оқытудың міндеттерін шешуге бағытталуы тиіс;
     
   • 
     оқытудың тәрбиелік мәнін арттыруға көмектеседі;
     
   • 
     мұғалім оқыту әдістері арқылы оқушыларды ғылыми әдістермен таныстыруға міндетті;
     
   • 
     оқушылардың өздігінен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыруы тиіс;
     
   • 
     Мұғалім әдістерді қолдануда озат іс-тәжірибелерді пайдалануы керек;
     
3. 
   Оқыту әдістері педагогикада әлі толық зерттеліп болмаған тақырыптардың бірі. Сондықтан оларды топтастыруда әр түрлі пікірлер қалыптасқан:
   

• 
  Оқушылардың таным белсенділігіне қарай (М.Н.Скаткин, И.Я.Лернер).
  
• 
  Оқытудың мақсаты мен міндеттеріне қарай (М.А.Давыдов, Б.П.Есипов, Т.А.Ильина).
  
• 
  Тұтас педагогикалық әрекеттің тәсілдеріне қарай (Ю.К.Бабанский).
  
• 
  Әдістің логикалық және психологиялық сипатына қарай (Р.Г.Лемберг).
  
• 
  Мұғалім мен оқушылардың жасайтын әрекетінің ерекшеліктеріне қарай (В.Оконь).
  
• 
  Білім берудің көздеріне қарай (И.Т.Огородников, С.И.Перовский, Е.Я.Голант).
  

4. 
   Оқыту процесінде жиі қолданылатыны білім берудің көздеріне қарай жіктелуі:
   

• 
  Сөздік әдістер: түсіндіру, әңгіме, әңгімелесу, лекция, кітаппен жұмыс.
  
• 
  Көрнекі әдістер: демонстрация және иллюстрация.
  
• 
  Практикалық әдістер: лабораториялық, практикалық жұмыстар, әр түрлі жаттығу жұмыстары, ойындар.
  

5. 
   Сабақтың тақырыбы мен мақсатына, оқу материалының мазмұны мен көлеміне, оқушылардың дайындық дәрежесіне сәйкес, сабақтың құрылысы мен оқыту әдісін ұдайы толықтырып отыруды мұғалім өзі белгілеп, өзі таңдап алады. Мұғалімнің әдістерді таңдауы мына шарттарға байланысты:
   

• 
  Оқушылардың жас және дербес ерекшеліктері;
  
• 
  Сабақтың мақсаты мен міндеттері;
  
• 
  Қолда бар көрнекі және техникалық құралдар;
  
• 
  Мектептің географиялық орны;
  
• 
  Мұғалімнің шеберлігі;
  

1. Оқыту әдістерін топтастыру түрлерімен танысу.

2. Мектепте мұғалімнің сабағына қатысып, оқыту әдістерінің қолданылуын іс жүзінде бақылау. Бақылау нәтижесін дәптерге жазып алу.

Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:

І. Оқыту әдісі дегеніміз не? Мына жауаптардың арасынан дұрысын көрсетіңіз. Қалғандарының қате не толық еместігін дәлелдеңіз.

1. 
   Оқыту әдісі - мұғалімнен оқушыға білімнің берілуі.
   
2. 
   Оқыту әдісі - оқу процесін ұйымдастыруды анықтайтын заңдылық.
   
3. 
   Оқыту әдісі танымдық қызметті ұйымдастыруды анықтайды.
   
4. 
   Оқыту әдісі - оқытудың мақсатына жетуге бағытталған педагог пен оқушының реттелген қызметі.
   
5. 
   Оқыту әдісі - мұғалім мен оқушының бірлескен іс-әрекетінің жолы.
   

1. 
   әңгіме
   
2. 
   ауызша түсіндіру
   
3. 
   лекция
   
4. 
   түсіндіру
   
5. 
   эстетикалық талғамды қалыптастыру
   
6. 
   проблемалық оқыту
   
7. 
   диспут
   
8. 
   еңбекке үйрету
   
9. 
   қайталау
   
10. 
    демонстрация
    
11. 
    өткенді қайталау
    
12. 
    қорытындылау
    
13. 
    иллюстрация
    
14. 
    ынталандыру
    
15. 
    жаттығу
    
16. 
    индукция
    
17. 
    тәжірибе жасау
    
18. 
    бақылау
    
19. 
    жазба жұмысы
    
20. 
    бағдарлама құру
    

ІІІ. Төмендегі схеманы қолданып, оқыту әдістеріне сипаттама беріңіз: