Г.Н. Потаниннiѓ пiкiрi бойынша, ћазаћ зиялыларыныѓ бiрiгуiне мљмкiндiк бермейтiн жаѕдай не едi?  2

301
§46. ШОЋАН УЌЛИХАНОВ – ЋАЗАЋТЫЃ АСА К]РНЕКТI
ЅАЛЫМЫ ЌРI АЅАРТУШЫСЫ
Ћазаћ халћыныѓ аса крнектi ѕалымдары
мен аѕартушыларыныѓ бiрi Шоћан Шыѓѕыс-
џлы Уќлиханов болды.
1. Шоћанныѓ жастыћ шаѕы.
 Шоћан Уќли-
ханов 
1835 
жылы 
Ћџсмџрын 
бекiнiсiнде дљние-
ге келген. Оныѓ шын аты Мџхамедханафия.
Оны Шоћан деп еркелетiп атап кеткен анасы
Зейнеп Шорманћызы
 едi. Шоћанныѓ балалыћ
шаѕы табиѕаты кркем Ћџсмџрын мен Сы-
рымбетте ттi.
Шоћанныѓ ата-бабалары атаћты сџлтан-
дар ќулетiне жатады. Оныѓ арѕы бабасы Абы-
лай хан ХVII ѕасырдаѕы айбынды ћазаћ би-
леушiлерiнiѓ бiрi болды. Ал атасы Уќли патша љкiметi ресми тљрде
бекiткен ћазаћтыѓ соѓѕы ханы едi. Ќкесi Шыѓѕыс Омбы ќскери учи-
лищесiн бiтiрген, Ккшетау сыртћы округiнiѓ аѕа сџлтаны лауазым-
ды ћызметiн атћарѕан. Шоћанныѓ анасы жаѕынан туыс наѕашыла-
ры да осал емес – Баянауыл лкесiндегi атаћты 
Шормановтар 
ќулетi
болатын.
Шоћанныѓ жаћын туыстарыныѓ естелiктерiне ћараѕанда, ол бала
кезiнен бiлiмге бейiм ќрi ћџмар болѕан. Шоћан тарихи аѓыз-ќѓгi-
мелерге ерте бастан-аћ ћызыћћан. Ол жастайынан данагй билердiѓ
ќѓгiмелерiн, аћындардыѓ леѓ-жырларын зор ыћыласпен тыѓдап
Шоћан Уќлиханов.
Аѕа сџлтан Шыѓѕыс Уќлиханов ћазаћтыѓ игi жаћсыларымен бiрге.

302
стi. Оѕан тќрбие беруде сџлтан ќулетiнен шыћћан ќжесi Айѕаным-
ныѓ ыћпалы кљштi болды. Ол жас Шоћанѕа ежелгi ћазаћ аѓызда-
рын, аѓыз-ќѓгiмелерiн, маћал-мќтелдерi мен даналыћ сздерiн жиi
айтып отыратын. Шоћан 12 жасына дейiн Ћџсмџрындаѕы мектепте
оћып, мџсылман дiнi iлiмiмен танысты. Шоћан ауылдыћ бастауыш
мектепте оћып жљрiп-аћ араб, парсы, шаѕатай тiлдерiнiѓ негiзiн
љйренiп алды.
Ол сурет салуды да ерте љйрендi. Бџл нердi оѕан орыс суретшi-
лерi, топографтары мен геодезистерi љйреттi. Олар Уќлихановтардыѓ
отбасында жиi болып тџратын. Болашаћ ѕалымныѓ дљниеге кзћара-
сыныѓ ћалыптасуына жиi-жиi ћонаћћа келiп тџратын 
декабристер
де ыћпал еттi. Олар бќрiн бiлуге ћџмар жас баланыѓ бойында ѕылым-
ѕа, ќдебиет пен нерге деген ћџштарлыћты кљшейте тљстi.
Шоћан жас кезiнен халыћ ауыз ќдебиетiнiѓ љлгiлерiне ерек-
ше ден ћойды. Ол бала кезiнiѓ зiнде «Ћозы Крпеш–Баян сџлу»,
«Ер Ккше» сияћты басћа да дастандардыѓ бiрнеше нџсћасын
жазып алды.

жүктеу 44,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: