З. Е. ЋАбылдинов, А. Т. ЋАйыпбаева (ХVIII ѕасыр – 1914 жыл)

80
дарды аныћтау љшiн 
айтыс
 ткiзiлетiн. Онда аћындар ћоѕамдыћ
мiрдегi алуан тљрлi оћиѕаларѕа здерiнiѓ баѕаларын жџрт алдында
ашыћ айтатын. Ћоѕам мiрiнiѓ жаћсы жаћтарын мадаћтап љлгi ету-
мен ћатар, келеѓсiз кемшiлiктер, жаман мiнез-ћџлыћтар келеке
етiлiп, ћатты сынѕа алынатын. Сондыћтан да дала тџрѕындары здерi
мен руластарыныѓ ћадiр-ћасиетiне кiр шалдырмауѕа тырысатын.
Олар ћонаћжайлылыћ, мырзалыћ, ћџдайѕа ћџлшылыћ ету, аруаћ-
тарды ћџрмет тџту, жасы љлкендердi сыйлау сияћты адамгершiлiк
асыл ћасиеттердi берiк саћтауѕа кљш салатын. Мџныѓ зi ћоѕамдыћ
тќрбиенiѓ ыћпалды жаѕы едi. Ћазаћтар арасында мiрдегi кереѕар
крiнiстердi сынап-мiнеу, кемшiлiктi бетке айту сияћты адамгер-
шiлiк ћасиеттер берiк саћталды.
Ќн-жыр, айтыс сайыстарында жеѓiп шыћћандар баѕалы жљлде,
сыйлыћтармен марапатталды. Атап айтћанда, ондай жљлделi сый-
лыћтарѕа тайтџяћ алтын, љйiрлi жылћы берiлетiн.  Олардыѓ даѓћы
ауыл-ауылѕа тез тарап, барлыћ жерде нер саѓлаћтарын зор ћџрмет-
пен ћарсы алѕан.
Ћыз џзату, келiн тљсiру тойлары салтанатты жаѕдайда 
«Той бас-
тар»
 ќнiмен басталатын, 
жар-жар
 айтылатын. Џзатылып бара
жатћан ћыз зiнiѓ ата-анасымен, жаћын туѕан-туысћандарымен,
е л - ж џ р т ы м е н   ћ о ш т а с а р д а   ћ ы з д ы ѓ   м џ ѓ л ы   ќ н i   –   « с ы ѓ с у д ы »
айтатын. Келiн болып тљскен ћызѕа оныѓ ћайын-жџртымен таныc-
тыру, ѕибрат аларлыћ аћыл-кеѓес, сиет айту маћсатымен 
«бет-
ашар»
 рќсiмi жасалатын. Ћайтыс болѕан адамды 
«жоћтау»
 си-
яћты ерекше азалы ќн орындалатын.
ХVIII ѕасырдаѕы ћазаћ ќншiлерi мен аћындарыныѓ, сазгерлерi-
нiѓ шыѕармашылыѕы арћасында бiзге 
«Ћобыланды батыр»,
 
«Ћозы
Крпеш–Баян сџлу», «Ћыз Жiбек»
 сияћты ѕажайып жыр-дастандар,
сондай-аћ 
«Аћсаћ ћџлан», «Жошы хан» 
сияћты керемет кљй туын-
дылары жеттi.

жүктеу 44,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: