Єабит Мїсірепов

Ғабит Мүсіреповтың «Ұлпан» романы –

жүктеу 3,1 Mb.

Pdf просмотр

бет	5/8
Дата	19.04.2023
өлшемі	3,1 Mb.
	#42218

1 2 3 4 5 6 7 8

Ғабит Мүсіреповтың «Ұлпан» романы –
қазақ әйелі бейнесінің жаңа биігі.
Ұлы суреткер, көркем сөздің зергері атанған -
Ғабит Мүсірепов туған халқының өткені мен бүгінгісін
шығармаларына арқау етті. Оның стилінің әсемдігі,
дәлдігі, тілінің нәрлілігі, байқампаздығы, сырбаздығы -
бүкіл бір ұрпаққа үлгі. Кейінгі жылдары Ғабит
шығармалары әр алуан қырынан зерттелді. Оның
еңбектерінің бір қыры – жігерлі де, ақылды, қайсар,
күрескер әйелдер туралы шығармалары.
1930 жылы жазған «Ана» атты әңгімелер циклын
«Қыз Жібек» музыкалы драмасымен жалғастырса, Ұлы
Отан соғысы жылдарында бұл тақырыпта қайта оралып,
«Ер ана» (1942), «Ана кесімі айнымайды» (1942),
«Ақлима» (1944), атты әңгімелерімен толықтырады.
1960 жылдары» «Айгүл қойшының бір күні» (1964),
«Әмина» (1966), «Екі әйел – екі дүние» (1977), «Ана
жыры» (1977), «Ана жыры» (1977) әңгімелерімен тағы
жалғастырды .Жазушының аты аталған әңгімелеріндегі
әйелдер бейнесінің биігі де бірегей болып әдебиетімізге
Ұлпан бейнесі келді.
«Ұлпан» тарихи роман. Оның кейіпкерлері Ұлпан,
Есеней, Мүсіреп – тарихта болған адамдар. Сондықтан
тарихи тұлғалар мен көркем шығарма кейіпкерлерін
салыстыра оқыту оқырмандардың қызығушылықпен –
ізденуіне итермелейді .Ғабиттің бұл еңбегі әуелі
«Ұлпан»повесі болып 1975 жылы шықты, ал 1980 жылы
автор аздаған қосымшалар, өңдеулер енгізіп, «Ұлпан»
романы етіп жариялады.
13

Шығарма оқиғасы ХІХ ғасырда қазақ даласында болған
тарихи шындықтарға негізделген. Деректерге сүйенсек,
Есеней 1998 жылы Қызылжар қаласынан 7 шақырым
жердегі Бескөл деген жерде КерейЕстемес хажы
шаңырағында дүниеге келген. Туған анасы Ақжәми Кіші
жүздегі атақты Сырым Датұлының қызы екен.
Есеней Үренгіш медресесін үздік бітірген, араб,
парсы, орыс, татар тілдерін меңгерген. Ел ішінде шора,
қазы, сұлтан болған.
Ал, Ұлпан Есенейдің үшінші әйелі болған. Ол 1826-
1902 жылдары өмір сүрген, қанжығалы – күрлеуіт
Артықбай батырдың қызы. Ұлпанның ақылы, мейірімі,
ақжарқындығы тәнті еткен Есеней: «Үйіме күн
сәулесіндей болып кірсең, құдайдан енді ешнәрсе
сұрамас едім», - деп аяғына жығылады. Ұлпан
ықпалымен Есеней бойындағы қайшылықтарынан
арылады. Есеней сал ауруына ұшыраған соң, басының
билігі ғана емес, бүкіл Сибанның билігін Ұлпанға сеніп
тапсырады.Ол күйеуінің сеніміне шығу үшін емес,
табиғат сыйлаған қабілетін, парасатын жұртына
жақсылық жасауға жұмсайды. Ол әуелі Есеней
төңірегіндегі жарлы – жалқыбайлардың үлесін береді.
Медресе салдырады, елді егіншілікке шақырады, ел
ішіндегі дауларды әділ шешеді, сөйтіп қалың
«Сибанның анасы» атанады. Есеней өлгеннен кейін
оның айналасында өнбейтін дау туғызып, араздық дертін
таратып, «барымта-сарымта» тәрізді румен руды
атастырып-шабыстыратын дау құлағынан қиқу
келтірмейді. Солар салған өрт сүттей ұйып отырған
14
Ғ. Мүсірепов жұмыс үстінде

КПСС Орталық комитеті Саясм Бюросының
мүшесі, Қазақстан Компартиясы Орталық
Комитетінің бірінші секретары,
Д. А. Қонаев жолдастың академик - жазушы
Ғ. М. Мүсіреповке награда тапсырып
тұрған кезі.
22
отбасын да жанап өтеді. Жалғыз қызы Біжікеннен
айрылып, өз қолынан аяқтанған күйеу баласы алаяқ,
жылпостығымен шошындырып, ақыры ажалынан бұрын
өмірмен қоштастырып тынады. Романда дауылға қарсы
кеудесін тоса қосқая бой көтерген сымбатты шынар –
Ұлпан
, сонау елең-алаң, қиын шақта отбасы, ошақ
қасында қалмай, артында ісі, өлмес өнегесі, тарихта ізі
сайрап жатқан кесек бітімі мен көркі көрінген.

жүктеу 3,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8