Вестник таразского государственного педагогического института

192 
 
увлечение  подобным  нетрадиционным  способом,  его  использование  вместо 
традиционного, попросту крадет время больного. Современная медицина не всезнающая и 
не  всесильная.  Если  современными  именитыми  медицинскими  организациями  и 
форумами не одобрен какой-то метод избавления от хвори, то это не значит, что метод не 
имеет право на существование. Особенно, если многократно срабатывал механизм такого 
метода и далек от принципа применения плацебо для легко внушаемых людей (3).  
 
Список литературы: 
1.  http://latindex.ru/content/articles/8603/ 
2.  http://fb.ru/article/94743/juk-chernyiy-sanitar-poslannyiy-prirodoy 
3.  http://docroman.com/?ct=45815095 
 
 
Аннотация 
Бұл мақалада емші қоңыздың кӛмегімен емдеудің дәстүрлі емес әдісі кӛрсетілген. Осы 
берілген әдісті ӛзіне сынау барысында кӛптеген емделушілер жағымды эффект алғаны жайында 
субъекті кӛрсеткіштер келтірілген. 
Аннотация 
В  данной  статье  отражена  методика    нетрадиционного    лечения  с  помощью  жука  знахаря 
(Аргентинский  жук).  Приведены  субъективные    данные  полученные  от  многочисленных 
пациентов, которые испытав на себе данную методику получили положительный эффект.  
Annotation 
The technique of nonconventional treatment by means of the sorcerer's bug (The Argentina bug) is 
reflected in this article. The subjective data obtained from numerous patients who having been influenced 
by this technique are provided have gained positive effect. 
 
 
ӘОЖ 330  
       Қ 34 
 
КАСПИЙ ТЕҢІЗІНІҢ БИОЛОГИЯЛЫҚ РЕСУРСТАРЫ  
МЕН ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙЫ 
 
Қонысбекова Қ.Қ., Саркубен З. 
Тараз мемлекеттік педагогикалық институты, Тараз қ. 
 
Каспий  теңізі  дүниедегі  ең  үлкен  материк  ішіндегі  ақпайтын  тұйық  бассейн.  Ол 
Дүниежүздік  мұхит  денгейінен  тӛмен  жайласқан,  денгейі  ӛзгермелі  болып  
есептеледі.Оны  негізгі  себептері  бірнеше  болып,  негізгісі  ӛзендердің  су  жинау 
бассейндерінің(3,5млн  км  2  )  режиміне  байланысты.  Каспий  теңізі  маридианаль  бағытта 
созылып  36°33`  және  47°07`сол.  кендікте  және  45°43`  және  54°03`    шығыс  бойлық 
аралықтарында  жайласкан.  Теңіз  Қазақстан,  Россей,  Азербайжан,  Түркменстан  Иран 
жағаларын жуып тұр (1-суретте көрсетілген).  
Қазақстан жаһандық энергетикалық  қауіпсіздіктің түйінді элементі болып табылады. 
Әлемдік деңгейдегі мұнай мен газдың ірі қорына ие біздің еліміз энергетикалық саладағы 
ӛзінің  сенімді  стратегиялық  серіктестік  және  ӛзара  тиімді  халықаралық  ынтымақтастық 
саясатынан бір адымға да кері шегінбек емес [1]. 
Каспий  –  әлемдегі  ең  ірі  тұйық  му  қоймасы.  Кӛбіне  ірі  кӛл  ретінде  қаралады.  Бірақ 
бұл анық емес, себебі  кӛлеміне,  даму процестері  мен тарихының сипатына қарасақ, теңіз 
болып  табылады.  Бұған  арнасының  мұхит  типіндегі  қабат  болып  табылатындығы  айғақ. 
Гипотезалардың  біреуіне  сүйенсек,  Каспий  теңізінің  атауы  Каспий  теңізінің  оңтүстік-
батыс  жағалауында  б.д.д.  1  мыңжылдықта  тіршілік  еткен  ат  ӛсіретін  кӛне  тайпа  –  каспи 
тайпасының құрметіне берілген. 
 

193 
 
 
Сурет -1.  Каспий теңізінің географиялық орны 
 
Үшінші  мыңжылдықтың  басында  экологиялық  қауіпсіздік  мәселесі  ерекше 
тереңдікке  ие  болды,  оның  шешілуі  әлемдік  қауымдастықпен  адамзаттың  тірі  қалуының 
маңызды  факторы  ретінде  мойындалады.  Экологиялық  қауіпсіздік  экологиялық  тепе-
теңдіктің  тұрақтылығы,  қоршаған  ортаға  шамадан  тыс  стихиялық  (табиғи)  және 
антропогендік әсер етуінен қоғамның қорғалуының деңгейімен анықталады.  
Кейінгі  жылдарда  шамадан  тыс  тереңдікке  бірден-бір  табиғи  объект  болып 
табылатын Каспий теңізінің экологиялық  денсаулығын сақтау мәселесі ие болды. Каспий 
теңізі   —  бірегей  су  айдыны,  оның  кӛмірсутекті  ресурстары  мен  биологиялық 
байлықтарының  дүниежүзінде  ұқсастықтары  жоқ.  Каспий  —  әлемдегі  ең  кӛне  мұнай 
ӛндіру  бассейні. Сонымен, мысалы, Әзербайжанда, Апшерон түбегінде мұнай ӛндіру 150 
жылдан астам уақыт бұрын басталды [2]. 
Каспий  ӛңірі  аудандарында  (кең  мағынада)  Каспий  теңізінің  периметрі  бойынша 
орналасқан  бел  елді  белгілейді:  бұл  Әзербайжан,  Ресей,  Қазақстан,  Иран  және 
Түрікменстан.  Оларды  «Каспий  теңізінің  бассейні»  мемлекеттері  деп  атау  қабылданған. 
Дипломатиялық  тәжірибеде  дәл  осы  термин  аймақтық  елдерді  белгілеу  үшін 
пайдаланылады.  Бүгінгі  күні  Каспий  мәселесі  ӛте  ӛзекті,  бірақ  халықаралық-құқықтық 
статусы және Каспий ӛңірі мемлекеттері арасында мұнай ресустарын бӛлу туралы мәселе 
қалай  шешілетіндігіне  тәуелділіктен  тыс  Каспий  аймақтың  экологиялық  объектісі  болып 
қала  береді.  Оның  бӛліктерінің  біріндегі  дағдарыс  жалпы,  біртұтас  апатқа  айналады,  ең 
соңында бұл әрбір мемлекеттің және оның болашақ дамуына әсер етеді.  
Теңіздің  басты  ластаушысы,  сӛзсіз,  мұнай  болып  табылады.  Мұнай  ластанулары 
жасыл-кӛк  және  диатомды  балдырлармен  кӛрсетілген  Каспийдің  фитобентосының  және 
фитопланктонының  дамуын  басым  етеді,  оттегінің  ӛнімділігін  тӛмендетеді.  Ластанудың 
кӛбеюі су беті мен атмосфераның арасындағы жылу-, газ-, ылғал айналымына әсер етеді. 
Үлкен  аудандарда  мұнай  қабыршықтары  таралуының  салдарынан  булану  жылдамдығы 
бірнеше  рет  тӛмендейді.  Каспий  теңізінің  ластануы  сирек  балықтардың  және  басқа  тірі 
организмдердің басым бӛлігінің жойылуына әкеледі. Мұнайлық ластанудың әсер етуі суда 
жүзетін құстарда кӛрнектірек кӛрінеді. Осетр балықтарының қоры азайып барады [3]. 
Бұлардың бәрі осы регионның экологиясын бірден ӛзгертуде және биоресурстарында 
әсер  кӛрсетуде, теңіздің ихтио-фаунасы және т.б. Бұлар  кейбір мысалдардан кӛрініп тұр, 
1998  жылғы  Атырау  регионында  Атырау  жағалауларындағы  тюленьдердің  мінез-
құлықтарының  бірден  ӛзгеруі,  Ақтау  жағалауларында  да  осындай  жағдайлар  байқалған. 
Қазіргі  уақытта теңізге тек балық, басқа да теңіз ӛнімдері, мұнай, газ және транспорттық 
байланыстарды  алып  баратын  орындаушы  сипатында  қатынас  жасауда.  Бірнеше  жылдар 
бойы  су  басқан  және  басып  жатқан  зоналар  Атырау,  Маңғыстау  уәлаятлары  Қазақстан.