112
беру, олар үшін шешім қабылдаудан аулақ болу сияқты қасиеттер тән болады. Джиббтопта
ӛзара қолдау мен сенім ахуалын орнатудың екі тәсілін ұсынады:
1) Бағалау тұжырымдамаларын
таза бейнелікке алмастыру;
2) Ӛзара бақылаудан мәселелерді бірігіп шешуге қайта бағыттау.
Балалар мен жасӛспірімдердің шығармашылық қабілеттерін дамыту арқылы
тұлғаралық қатынас мәдениетін ұйымдастыру және дамуын жетілдіру ұйымдастырылған
топтарға қатысу тәжірибесі тұлғааралық ӛзара әрекет барысында туындайтын мәселелерді
шешуге кӛмек бере алады. Балалар мен жасӛспірімдердің шығармашылық қабілеттерін
дамыту арқылы тұлғаралық қатынас мәдениетін ұйымдастыру дұрыс жоспарланған және
тиімді ұйымдастырылған оқыту бағдарламасы жеке адамға, жалпы топқа да тигізер пайдасы
мол. Балалар мен жасӛспірімдердің шығармашылық қабілеттерін дамыту арқылы
тұлғаралық қатынас мәдениетін дамыту міндеттерін сапалы орындау және қызметінің ӛсуі,
беделінің ӛсуі сияқты қосымша жетістіктер болып табылады.
Әдебиеттер тізімі:
1. Г.Қажиева «Балалар мен жасӛспірімдердің жазғы сауықтыру жұмыстарын
ұйымдастыру» әдістемелік құралы. Алматы, -2010 ж.
2. Оқушыларды сабақтан тыс уақытта тәрбиелеу /В.П.Кыркалов, П.Э.Шпитальник
3. Исаева И.Ю. Досуговая педагогика. Москва, «Флинта» 2010г.
4. Настольная книга классного руководителя./Автор- составитель Л.С. Бескоровайная.-
Ростов н/Д«Феникс», 2001г.
5. Е.Б.Евладова,иЛ.Г.Логинова, Н.М.Михайлова . Дополнительное образование.-
Москва, ВЛАДОС, 2004.
6. Табылдиев Ә. Халық тағылымы.\Қазақтың халық педагогикасы және тәрбиесі \.-
Алматы
қазақ университеті, 1992ж.
7. Хамзин Б.Н. Оқушыларды еңбекке тәрбиелеу – Алматы: Мектеп, 2012ж.
Аннотация
Балалар мен жасӛспірімдердің ӛнер
дағдыларын дамыту арқылы, тұлға аралық қарым-қатынасқа
тәрбиелеу.
Аннотация
Воспитать межличностные отношения через развития спасобностей к искусству дтей и
подростков
Annotation
To develop interpersonal relationships through developing the abilities of children and teens for art.
ӘОЖ 259.45
БАСТАУЫШ СЫНЫПТАРДА ҚАЗАҚ ТІЛІ САБАҒЫНДА ХАЛЫҚ АУЫЗ
ӘДЕБИЕТІ ҤЛГІЛЕРІН ПАЙДАЛАНУ АРҚЫЛЫ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ТІЛ
БАЙЛЫҒЫН, БІЛІМ САПАСЫН АРТТЫРУ ТИІМДІЛІГІ
Кенжебаева З., Исаева Қ.
Тараз мемлекеттік педагогикалық институты, Тараз қ.
Жалпы білім беретін мектептің бастауыш сатысындағы білім мазмұнының
тұжырымдамасында: «Бастауыш мектептің маңызы мен қызметі оның үздіксіз білім беру
жүйесіндегі басқа буындармен тек сабақтас болуымен ғана емес, ең алдымен, оқушы тұлғасы
ұйтқысының қалыптасуы мен дамуы қуатты жүретін ерекше құнды, қайталанбайтын буын
екендігімен анықталып негізделеді» делінген [1]. Сондықтан да ана тілі бастауыш
мектептерде ең негізгі пән болып есептеледі. Ӛйткені ана тілінде оқу-жазуға дағдылану
арқылы басқа пәндерді оқып үйренуге жол ашылады.
113
Жас ұрпақ сана сезімін ұлттық озық дәстүрде қалыптастыру мәселесі қай кездегіден де
батыл қойылып отырған бұл күндері әдебиет пәнінің қадір қасиеті бұрынғыдан да арта
түсуде. Ӛйткені халықтың ұлттық рухы оның әдебиетінде барынша кӛрініс тапқан. Әдебиет
пәні халықтың әдет-ғұрпын, салт-дәстүрін, тұрмыс-тіршілік болмысын, халықтық
психологияны оқушы сана-сезіміне сіңіре отырып этникалық мәдени топтың мүшесі ретінде
әлеуметтік тұрпат қалыптастыруға ат салысады, ұлттық сана тәрбиелейді.
Тіл тағдыры – ел тағдырына айналып отырған қазіргі қазақ тілінің кінәратты
жағдайында кӛркем әдебиет оқушы бойында туған тілге деген сүйіспеншілікті оятуға, ана
тілі арқылы жасалған келелі ойдың кестелі ӛрнектеріне үңілтіп, ауызша, жазбаша сӛздік
қорын молайтуға, тілін, ойын, дамытуға, сӛйтіп қазақ тілінің қолдану аясын кеңейтуге, тіл
туралы заңды жүзеге асыруға барынша қолқабыс, етеді. Бұл бастауыш мектептің білім беру
жүйесіндегі ең ӛзекті мәселесі болып табылады.
Ауыз әдебиеті - халқымыздың асыл да мол мұрасы, нелер бейнелі сӛз маржандары осы
ауыз әдебитінде. Ауыз әдебиетінен сусындамаған, нәр алмаған бірде-бір шынайы суреткер
болған емес. Барлық халықтың, кейнгі жазба әдебиетінің бастауы фольклор болған. Халық
жыраулары, жыршылары, ертекшілері оны сонау ықылым заманнан ӛзінің рухани
асыл қазынасы ретінде сақтап, ұрпақтан-ұрпаққа мұра етіп, бүгінгі біздің дәуірімізге
жеткізген [2].
Халық ауыз әдебиеті әр салада, әр түрлі жанрда дамыған. Тұрмыс-салт жырларынан
бастап, эпостық жырларға дейінгі бай мұра халық ауыз әдебиетінің жанрлық ӛрісін
танытады. Халық ең асыл ӛнері - бай ауыз әдебиеті арқылы ӛзінің тарихын,
халықтық рухани
бейнелеген. Халықтың бүкіл тіршілігі ӛлең-жырларға арқау болған. Бастауыш сыныптарда
халық ауыз әдебиеті үлгілерінің бастауыш сынып оқушыларының жас ерекшелігіне лайықты
түрлерін ғана оқытатынын бәріміз білеміз. Енді осы халқымыздың бай әдеби мұрасын қазақ
тілі сабағында қолдану арқылы оқушыларымыздың тіл байлығын, білім сапасын қалай
арттыруға болатындығын байқап кӛрейік.
Тіл білімінің фонетика саласын ӛткенде дayыcты дыбыcтapдың eмлeciнe жaлпылaмa
қopытынды caбaқтa ӛзiмiз aлдын-aлa дaяpлaғaн мынa жaттығyды opындaтқыздық.
Kӛп нүктeнiң opнынa тиicтi әpiптepдi қoйып кӛшipiп жaз.
Әpi үзiндiлep қaй шыpapмaлapдaн aлынғaн, aвтopы кiм?
Oның күм ... нды oйын cepпiлтyгe тыpыcып, Yceн бacқaшa дәлeлдeй бacтaды. (Ы.A.).
Taзa мiнciз acыл тac, C ... түбiндe жaтaды (T.6.). Yceн ӛзi oтты үpлeп ... лeздe тұтaндыpып
қoйды. (Ы.A.). Cayықшыл copлы бүкш ... дi, Tым-aқ қ .. ын ic бoлды. (A.Қ.). Жыл ... ы жoқ
бoйының, Жылм ... ғaны нe eткeнi! (A.Қ.). Eкi дoc жiгiт жoл үcтiндe кeлe жaтып, бip a ... ғa
ұшыpaпты. (Ы.A.).
Oқyшылap бұл жaттығyды opындay бapыcындa қaй шығapмaдaн aлынғaн үзiндiлep
eкeнiн aйтып қaнa қoймaй, coл шығapмaлapдың идeяcынa тoқтaлды.
Жaттығy opындaлыcымeн тeк дayыcтылapдaн бacтaлaтын cӛздepдeн aдaмгepшiлiккe
үндeйтiн мaқaл-мәтeл жaздыpылды. Taпcыpмa нәтижeciндe oқyшылap мaқaлдapдың
мынaндaй тiзбeгiн жacaды. Дayыcты дыбыcтapынa дыбыcтық тaлдay жүpгiзiп,
дәптepлepiнe қaтeciз кӛшipiп жaзды.
Epдiң жaқcыcы, eлiмeн oйлacaды.
Әйeлдiң жaқcыcы, epiмeн oйлacaды.
Ep жiгiт eкi aйтпaйды, aйтca, қaйтпaйды.
Әдeптiлiк ap-ұят
Aдaлдықтың бeлгici.
Ӛceк cӛз ӛгiздi дe ӛлтipeдi.
Ӛтipiк aйтy - кiciлiк eмec,
Oл epлepдiң ici eмec.
Yлкeнгe жoл бep
Ӛзiң дe қapтaяcың.
Ұқыпты жac eлгe ӛpнeк.
