Утверждено

 

9 

4) ішкі аудиттен ӛткізілуге тиіс операциялар/рәсімдер (мәселелер) тізімі;     

5) аудиторлық тапсырманың орындалу мерзімі; 

6) аудиторлық топтың құрамы; 

7)  аудиторлық  топқа  қажетті  сұратылған  және  аудит  нысанасының  қызметкерлер 

құрамы  аудиторлық  тапсырма  басталмастан  бұрын  дайындауға  тиіс  ақпараттардың  және 

басқа материалдардың тізімі. 

            63.  Аудиторлық  тапсырма  туралы  аудит  нысанасының  басшылығы  алдын-ала 

хабардар етіліп, оның ішкі аудитке дайындалуына қажетті уақыт болуы қамтамасыз етіледі.  

Ішкі аудиттің алдын-ала ескертпелі сипаты әрбір аудиторлық тапсырманың  алдын-

ала  жоспарланатынын  білдіреді,  және  аудит  нысанасының  қызметкерлер  құрамы 

аудиторлық тапсырманың ӛткізілу мерзімі, бизнес процестері, рәсімдері және критерийлері 

туралы  алдын-ала  құлағдар  етіліп,  ішкі  аудиторларға  қажетті  сенім  деңгейін  қамтамасыз 

етуі және талап етілетін ақпараттарды беру және кӛрсетуден жалтарып кетпеуі үшін қажет. 

64.  Мүмкін  болса,  аудит  нысанасына  күтпеген  кезде  келу  болмағаны  жӛн,  ондай 

жағдайлар тек аудиторлық рәсімнің елеулі бӛлігі болып табылса ғана орынды.  

4.3. Аудиторлық тапсырманың жүзеге асырылуы 

 

 

65.  Ішкі  аудитті  ӛткізудің  алдында  аудиторлық  тапсырманың  басшысы  аудит 

нысанасының  басшылығымен  таныстық  кездесуін  ұйымдастырып,  ӛткізеді.  Ондай 

кездесуде  аудиторлық  тапсырманың  басшысы  аудит  нысанасының  басшылығын 

аудиторлық  тапсырмамен  және  аудиторлық  топпен  таныстырады,  аудиторлық 

тапсырманың  орындалу  мерзімі  мен  талаптары,  ішкі  аудиторлардың  жұмыс  істеу 

шарттары  мен  ішкі  аудит  ӛткізілетін  уақыттағы  аудит  нысанасымен  ӛзара 

ынтымақтастық тәртібі туралы  туралы хабардар етеді.  

      66.  Аудиторлық тапсырманы орындау мақсаты,  аудиторлық тапсырманы жоспарлау 

сатысында  аудиторлық  қорытындыларды  растау  үшін  тағайындалған  аудиторлық 

рәсімдерді  ӛткізу  болып  табылады.  Сонымен  бірге,  ішкі  аудиторлар  аудит  нысанасы 

қызметінің  аудиторлық  бағдарламада  кӛрініс  таппаған  факторларына  назар  аударуға 

тиіс.  Ондай  факторлар  ретінде  Қоғамның  мүлкіне  қатысты  заңсыз  әрекеттер  болып 

табылуы  мүмкін;  соңғы  жағдайда  ішкі  аудиторлар  ашылған  фактілер  туралы 

аудиторлық тапсырманың басшысын және Қызмет басшысын хабардар етуге тиіс.  

67.   Ішкі  аудиторлардың  жұмысының  тиімділігін  арттыру  мақсатында  үрдістер 

картасы ретінде  белгілі болған  блок-схемалардың құрылғаны абзал; бұлар  үрдістің қандай 

сатылары  артық  немесе  дәйексіз  екенін  анықтауға  себін  тигізеді.  Мұндай  схемалардың 

оңтайлығы мынада:  

1) олар әлдебір үрдісті талқылау және сараптау барысында оны кӛрнекі түрде кӛзге 

елестетеді; 

2)  үрдістің  тұтастай  сипатын  және  әлдебір  түйткіл  пайда  болған  тұстарын  түсінуді 

жеңілдетеді;  

3) үрдіс барысындағы ӛзара байланыстар мен бірізділікті түсінуді жеңілдетеді;  

4) проблемалардың сырын ашуға кӛмектеседі;  

5) пайда болған проблемалардың түпкілікті себептері хақында ой қозғауға мүмкіндік 

береді;  

6) құжатталған рәсім болып табылады. 

68.   Ішкі  аудитті  ӛткізудің  тиімділігін  арттыру  мақсатында  Қызмет  басшысы 

бизнес-үрдістерді  іріктеу,  сынақтан  ӛткізу  және  бағалаудың  әдістемелері  бойынша  егжей-

тегжейлі нұсқаулықпен қамтамасыз етуге тиісті. 

69.  Ішкі    аудиторлар  аудит  нысаналары  (Қоғам  бӛлімшелері)  алдарына  Қоғамның 

стратегиялық  мақсаттары  шеңберінде  қойылған  міндеттерге  қол  жеткізу  үшін  қолданатын 

шаралардың  лайықтылығын    бағалауға  тиіс.  Бұл  арада,  жеке  бизнес  үрдістердің  (қызмет 

 

10 

түрлерінің)    менеджмент  жүйелерінің  талаптарына  сай  болуын  тексеретін  ішкі  аудит 

Қоғамның  жеке  бӛлімшесінің  қызмет  сәйкестігіне  тексеретін  аудиттен  гӛрі  маңыздырақ, 

себебі түрлі бӛлімшелер мен аудит нысанасына қатысты талаптарды орындайтын Қоғамның 

лауазымды  тұлғалары  қызметтерінің  түйіскен  тұстарын  назарға  алады.      Және  де,  бұл 

менеджмент жүйесіне қатысушыларды (бӛлімшелер мен Қоғамның лауазымды тұлғаларын) 

бір- бірімен сапалы түрде ынтымақтасуға ынталандыра түседі. 

70.  Ішкі  аудиторлар  Қоғамдағы  ішкі  бақылау  жүйесінің  ұйымдастырылуы  туралы 

ақпарат алуға ерекше кӛңіл бӛлуге тиіс. Бұл тұста ішкі бақылау жүйесін құрайтын мынадай 

ӛзара байланысты компоненттерге кӛңіл аудару қажет:  

            1)  бақылау ортасы;  

2)  тәуекелділіктерді бағалау; 

3)  бақылау шаралары;  

4)  ақпараттарды жинау, сарапқа салу және тиісті орынға жеткізу; 

5)  мониторинг және қателерді түзету. 

Ішкі аудиторлар жоғарыдағы компоненттерге мұқият  зер салуға және  ішкі бақылау 

жұмыстары тӛмендегідей жағдайларда ғана тиімді болатынын ұғынуға тиіс: 

1)  Қоғамның  ішкі  бақылау  саласындағы  стратегиясы  мен  саясатын  белгілейтін 

құжаттар бекітіліп, оқтын-оқтын қайта қаралып отырғанда;  

Негізгі  қызмет  түрлеріне  байланысты  ажырамас  негізгі  тәуекелділіктер  анықталған 

жағдайда;  

Қоғам және оның бӛлімшелері алдына қойылған мақсаттарға қол жеткізу үшін ӛзіне 

қабылдай алатын (міндетті) тәуекелділіктер деңгейі белгіленгенде;  

Тәуекелділіктің  белгіленген  деңгейден  аспауын  қамтамасыз  ететін  және  түрлі 

қателіктер  мен  алаяқтық  әрекеттерден  сақтай  алатын  бақылау  әдістемелері  мен  бақылау 

құрылымдары анықталғанда.  

2)  Бекітілген  стратегия  және  саясатты  менеджмент  тәуекелділіктерді  бағалау 

негізінде тәжірибеге енгізеді: 

Қоғамның алдына қойған мақсатына қол жеткізуіне кері әсерін тигізетіндей сыртқы 

және ішкі факторлар анықталып, бағаланады және бақылауға алынады (идентификациялау, 

мониторинг жасау және тәуекелділіктерді бақылау);  

ӛкілеттіліктердің ұйымдық құрылымы бекітіледі және бӛлінеді;  

тәуекелділіктерді  анықтауға,  ӛзгерістерін  қадағалауға  және  бақылауға  бағытталған 

рәсімдер мен үрдістер анықталып, жүзеге асырылады;  

ішкі  бақылау  жүйесінің  тиімділігіне  мониторинг  жасауға  арналған  іс-әрекеттер 

жоспарланып, бақылауға алынады;  

Қоғамда  ішкі  бақылаудың  маңыздылығын  және  этикалық  нормаларды  сақтаудың 

мәнін  кӛрсетіп,  қызметшілер  құрамының  барлық  деңгейіне  үлгі  қылатын  бақылау  ортасы 

құрылады. 

3)  бақылау  жұмыстарының  тиімділігін  қамтамасыз  ететін  керекті  инфраструктура 

құрылады және тӛмендегідей шаралар жүзеге асырылады:  

бақылау рәсімдері басшылықтың барлық деңгейлерінде жүзеге асырылады;  

қызметтің  барлық  салаларының  бекітілген  саясаттар  мен  рәсімдерге  сай  келуіне 

мерзімді түрде аудит жүргізіледі;  

бақылау шараларының күнделікті іс-шаралармен қабысуы қарастырылады;  

қызметшілер  құрамы  ӛз  міндеттерін  орындау  барысында  міндеттерінің  дұрыс 

бӛлінуі және мүдде кереғарлығы болмауы қадағаланады;   

шешім  қабылдауға  әсер  етерліктей  оқиғалар  туралы  сыртқы  нарықтық 

ақпараттардың толықтығы, ақиқаттығы және шынайылығы қамтамасыз етіледі;  

қаржылық  және  басқарушылық  есеп  берулер  кезінде  олардың  толықтығы, 

ақиқаттығы және шынайылығы қамтамасыз етіледі;  

іс-әрекеттердің ағымдағы заңдарға сай болуы қамтамасыз етіледі;