Таубаева ш. Т., Иманбаева с. Т., Берикханова а. Е

жүктеу 5,09 Mb.

Pdf просмотр

бет	69/184
Дата	19.09.2022
өлшемі	5,09 Mb.
	#39328

1 ... 65 66 67 68 69 70 71 72 ... 184

Педагогика Таубаева Ш, Иманбаева С, Берикханова А (1) (1) (2)

өзіндік өмірлік ұстанымы қалыптаспай,
кез келген күрделі жағдайда, адамгершілікке негізделген шешім ка-
былдай алмайды. Педагог осы жағдайды педагогикалык үдерісті бас-
қару ісінде ескеруі тиіс.
4.2.
Тұлга - тэрбиенің, взіндік дамудың объектісі жэне
субгъектісі
Жеке тұлға өзінің қалыптасу барысында өзіндік дамуының
обьектісі ғана емес, сонымен қатар субьектісі екенін ескеру керек.
Сана мен іс-эрекеттін тұтастығы материалистік диалектика мен психо-
логияның ең маңызды заңдьшығы болып табылады. Субъектінің эре-
кеті - жеке тұлға дамуының факторы.
Белсенділік адамның табиғи қасиеттерінің бірі болып табылады.
Психологияда белсенділікті іс-эрекет деп атайды. Жеке тұлғаның
белсенділігі оның қажетгіліктерінен (материалдық, рухани, қоғамдык)
туады. Сырткы орта мен тэрбие жеке тұлғаның дамуының сыртқы
факторына жатады. Ішкі факторға бейімділік пен әуестік, адамның
сезімдері мен күйзелістері жэне сыртқы ортаның ықпалынан пайда
болатын қажетгіліктер жатады. Жеке тұлғаның дамуы мен қалыптасуы
осы екі фактормен тығыз байланысты.
Оқушының белсенділіктері іс-эрекеттің алуан түрінде көрінеді.
Өмірдегі қарым-қатынас, таным, өзін-өзі жетілдіру, айналаны өзгерту
жэне түрлі белсенділіктері дамиды. Қарым-қатынас бала белсенділі-
гінің ең алгашқы белгісі. Ол түрлі қатынасқа түсу арқылы өзінің ең
маңызды жақтарын дамытады. Бала өскен сайын оның танымдық
белсенділігі тереқдей түседі. “Бүл не? Бүл кім? Қалай аталады?” - де-
ген сұрактарға жауап іздей бастайды. Мектептегі оқыту баланың
таным белсенділігінің калыптасуы мен тереңдеуіне мүмкіндік жасай-
ды, сыныптан сыныпқа көшкен сайын өз бетінше білімді игеруге,
оларды практикалық эрекетте пайдалану қабілетіне ие болады. Адам-
107

ның әлеуметтік белсенділігі өзін қоршаған ортаға ықпап етеді, бол-
мысты өзгертуге, қайта құруга бағыттапады.
Тұлганың дамуын зертгеу философия, педагогика, психология,
элеуметгану, медицина, мәдениеттану, этнка, физиология т.б. ғьшымдары
кіріктіре жүргізеді. Адамның дамуы жэне оның түпға ретінде қалып-
тасуы биологиялық, элеуметгік жэне биоәлеуметтік тұрғыдан карасты-
рылады:
- биологиялық бағыт - адам табиғаттың бір бөлшегі, оның іс-
эрекеттері мен мінез-құлқы көбінесе табиғи қажеттіліктерге негіз-
деледі;
-
элеуметтік багыт - адам биологиялық тіршілік иесі ретінде
алеуметгік топтардың қарым-қатынас ықпалынан алеуметгенеді, қоғам-
дық ортаға бейімделеді;
-
биоәлеуметтік бағыт -
жұре пайда болатын қасиетгерге
негізделеді.
Жеке тұлғаның белсенділігінің бағыттары оқушының эр-алуан
іс-әрекетгерінде көрініс табады. Олар: білім алу - танымдық, еңбек,
қоғамдық пайдалы жұмыстар, ойын, эстетикалық, спортгық-сауық-
тыру әрекеттері. Жеке тұлғаның мұмкіндіктерінің ашылуына барынша
көмектесуге мүмкіндік туғызатын қызмет - әрекетгі ұйымдастырудың
әдіс-тэсілдерімен каруландыру - баланың дамуын қамтамасыз ететін
тэрбиенің басты құралы. Кез келген тәрбиелік міндет белсенділікті
арттыру арқылы шешіледі.
«Тұлға», «адам», «индивид», «даралық» ұғымдары жэне олар-
дың аракатынасына тоқгалатын болсақ, тұлға - іс-әрекеттің жэне
өзіндік дамудың субъектісі, индивид көп адамдардың бірі, биологиялық
тіршілік иесі ретіңде қарастырылады.
Тұлға ол субъект, объект те бола алады. Себебі, субъект тұр-
гысынан апатын болсақ тұлға санапы іс-әрекет ете алатын қабілетті
тұлға болып табылады. Әлеуметтік ортада тұлға объекті ретінде білім,
тэрбие апа отырып, әлеуметтенеді.
Тәрбиенің екі жақты сипаты болады: тәрбиешіден тэрбиеле-
нушіге дейінгі тікелей байланыс - міндетті саналатын әрекет. Тэрбие-
шінің қолында кері байланыстан алынатын мәлімет неғұрлым көп
болса, тэрбиелік ықпал соғұрлым мақсаттылықпен іске асырылады.
Бұл заңдылық мұғалім мен оқушының өзара әрекетінің жэне тәрбие
нәтижелерінің арасындағы байланыстың болуын қарастырады.

жүктеу 5,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 65 66 67 68 69 70 71 72 ... 184