13.2.
Окушылардың оқу мот ивтері Окуиіыларда танымдық
қызыгушылық пен ақыл-ой зрекетінің тәсілдерін қалыптастыру.
Ғылым мен техниканың өсуіне қарай адам дамуынЫң жетілуіне
кажетті жаңа таным күралдары жасалуда, адамның элі де танылмаған
заттар мен құбылыстар дүниесін меңгеруін жеңілдететін зерттеудің
барынша жетілген эдістері жасалуда.
Таным қызметінің мотивтеріндегі айырмашылық ғылыми және
оқушы танымдарының салыстырмалылығына барынша елеулі ықпал
жасайды. Ғылыми танымның міндеттері өмірден апынып, коғам да-
муының тапаптарының туындайтыны белгілі. Мектеп оқушыларының
таным мотивтері серпінді болуға тиіс. Білім шэкірттік танымга айналу
үшін оқушының оқуға, білім алуға деген құштарлыгы болуы керек.
Оқушылардың құндылык бағдарының қалыптасуының жоғарғы
деңгейден көрінуі олардың қүндылық бағдарды қапыптастыруға, кұн-
дылық бағдарды анықтайтын білімдерді саналы түрде меңгеріп, ұғы-
нуына байланысты. Сайып келгенде, мұндағы ең басты нәрсе білім
болып табылады.
Құндылықтар жүйесінің танымдық саласының м з н і
Жеке
тұлғаның құндылық бағдарының танымдық саласы жеке тұлғаның қо-
ғамдық болмыс, еңбек пен мәдениет құндылыктары туралы білімдерді
саналы түрде ұгынып, меңгеруімен аныкталады. Ал бұл үдеріс адам-
ның санасы, зейінімен анықталады. Ал бұл үдеріс адамның санасына,
зейініне тікелей байланысты.
Сол сияқты айта кетерлік жайт, жеке тұлганың құндылык іс-
әрекет саласы жеке тұлғаның құндылық бағдарын, үдерісін, педаго-
гикапық диагностикасын жэне жеке тұлғаның құндылық бағдар үде-
рісінің ғылыми-әдістемелік жүйесін қапыптастыруға қажетті іскерлік
пен дағдылардың оқушылардың бойынан көрініс табуымен анық-
талады.
292
Ал жеке тұлға дамуының мотивация саласы жеке тұлғаның
кұндылык бағдарын, жеке тұлғанын кұндылық бағдар үдерісін, жеке
тұлғаның кұндылык бағдарының педагогикапық днагностикасын және
жеке тұлғаның құндылық бағдар үдерісінін ғылыми-эдістемелік жүйе-
сін меңгеруге қалыптастыруға деген ынта-ықылас пен қызығушы-
лықтын пайда болуымен анықгалады.
Адам психикасының айрықша ерекшелігі адам санасымен тіке-
лей байланысты. Сана адамға тән нәрсе. Сана деп енбек аркылы пайда
болып, адамның жаратылысқа жэне басқа адамдарға мақсатты түрде
қалыптасуында орын алатын психикалық әрекетті айтады. Адам сана
айналасындағы дүниеден ажырата біліп, сол дүниеге жэне өзінен баска
адамдарға қарым-қатынасын аныктап, өзінің кім екенін санапы түрде
ажырата білуі керек. Сана әлеуметтік тұрмыстын, тарихи қоғам
дамуының жемісі.
Адам белгілі нақгы қоғамдық жағдайларда өмір сүріп, тіршілік
еткендіктен, оның санасы қоғам тұрмысының ықпалында болып, сол
тұрмысты сәулелендіріп отырады.
Қоғамдык тәжірибенін өзгеруімен бірге адамның санасы да
өзгеріп отырады. Сананы менгеруші жэне оның иесі - жеке адам, жеке
Оку жұмысы мен белгілі бір білімдер жүйесін меңгеруде сана
мен зейіннің маңызы өте зор. Оқушылар әрекетінін басты, жетекші
түрі - окудағы еңбек. Мұнын өзі көп уақытты алып, зор акыл-оймен
ерік-жігерді талап етеді.
Оку енбегі, негізінен, интеллектуалды еңбек, ол оку қызметіне
қажетті рухани жэне моральдык қасиеттерді, мінез-құлықтың эдеггері
мен дағдыларын қалыптастыруға елеулі эсер етеді. Оқу арқылы қоғам
оқушыларға өзінің ғасырлар бойы жинактаған асыл мұрасын, дағды,
тәжірибесін береді. Сонымен бірге жеткіншек білім жүйелерін менге-
реді, сөйтіп, өзін практикалық іс-эрекетке дайындайды. Білім жүйесін
меңгеру аркылы адам ой жэне дене енбегінің тетіктерін жаксы
түсінеді, оларды жан-жақты біле түсуге мүмкіндік апады.
Окушылар гылыми танымнын әдістерін игеріп, зерттеу іс-
әрекетінің тэжірнбесін қалыптастырады. Оқыту әдістерінің эртүрлі-
лерін колданғанда, мұғалім мен окушының эрекеті - танымдық
эрекеттің деңгейлері бойынша жіктеп жалпы түрде көрсетуге болады.
Ғ ылыми
танымнын
нэтижелері
түсініктерді
калыптастырумен
аяқталады.
Оқушылардың танымдык қызығушылығын қалыптастыру мәсе-
лесі В.Н. Максимова, А.С.Роботова, Г.И.Щукинаның дидактикалық
зерттеулерінде қарастырылған. Г.И.Щукина танымдык қызығушылық
мәселесін тұтастык тұғырымен тапдай келе, «танымдық қызығушылық
- тұлғаның таңдаулы бағыттылығы, тіршілігіне, белгілі әлеуметтік
293
жағдайларда қалыптасқан тұлғаның маңызды білімді меңгеруі»,- деп
анықтаған. Ғалым сабақты, танымдык қызығушылықгы оқушының
тұрақты танымына айналдыратын сабактан тыс уақыттыц орнын
ерекше бағалап, оған мэн береді.
1960-жылдардың ортасынан бастап дидактиканын даму барысы-
на жасалган талдау педағоғика гылымының бұл саласында едәуір алға
жылжушылық үдерісін байкатты. Бұл ен апдымен оқу-тәрбие үдерісін
зерделеуге тұтастык тұғырын қолданудан, оның қозғаушы күштерін
анықтауымен, оқушыларды оқыту мен үйретудің зандылықтарын ашу-
ға үмтылудан көрінеді.
Осы негізде оқушылардын
Достарыңызбен бөлісу: |
