256
Жалпы орта білім берудің басты мақсаты – әлемдік білім беру
стандарттарына сәйкес келетін білім берудің жоғары сапасын қам-тамасыз
ету,
өзін-өзі тәрбиелеуге, өздігінен білім алуға, өзін-өзі дамы-туға, өзін-өзі
іске асыруға және кәсіптік білім беру бағдарламаларын меңгеруге дайын,
жеке және қоғамдық мүдделерін үйлестіре білетін көп мәдениетті,
шығармашылық тұлғаны қалыптастыру.
Білім берудің мазмұнын қалыптастырудың негізгі үш деңгейін бөліп
алуға болады, олар: жалпы теориялық түсінік деңгейі, оқу пәнді деңгейі, оқу
материалының деңгейі.Жалпы орта білім беру
тәжірибесінде оқу жоспа-
рының бірнеше түрі орындалады: базистік, типтік, жұмыстық. Базистік оқу
жоспары бұл негізгі мемлекеттік нормативтік құжат, мемлекеттік
стандарттардың құрамдас бөлігі болып табылады. Ол
типтікжәнежұмыстық оқу
жоспарының негізі жәнемектепті қаржыландырудың
басты құжаты ретінде қызмет етеді. Типтік оқу жоспары базистікжоспар
негізінде жасалады. Жалпы орта білім беретін мектептің
оқу жоспары базистік оқу жоспарының нормативтерін сақтай отырып
құрылады. Мектептің оқу жоспарының 2 түрі болады.
-
мектептің өз оқу жоспары, ол ұзақ мерзімге жасалады да, нақты бір
мектептің ерекшеліктерін көрсетеді.
-
Жұмыстық
оқу жоспары, ағымдағы жайларды ескере отырып
жасалынадыда,жылсайынмектептің педагогикалық кеңесінің шешімімен бе-
кітіледі.
Жалпы білім беретін орта мектептің базистік оқу жоспары
сабақтастық ұстанымдарын жүзеге асыру болып табылады.
12 жылдық оқу
мерзіміне ауысу қажеттіліктерін айқындайтын фак-торлар:1-фактор.
Білім беру парадигмасының өзгеруі. Қазіргі білім беру тұлғалық-
бағдарланған стратегиясын іске асыруға бағытталған. Оның негізгі идеясы-
оқушыларға механикалық түрде білім беру емес, олардың табиғи қабілеттері
мен әлеуметтік мүдделеріне баса назар аудара отырып, өмірлік жоспарларын
жүзеге асыруларына кең мүм-кіндіктер жасайтын білім кеңіcтігін құру.
Оқушыларды жоғары мектеп жүйесіндегі білім алуға даярлау арқылы жалпы
орта білім алу фор-маларын маңдау мақсатында
жоғары буынды оқытуды
бағдарландыру және бүкіләлемдік беталыстарды ескере отырып арнайы
ұйымдас-тырушылық, әдістемелік жағынан жағдай туғызылуы тиіс.
2-
фактор.
Оқушылардың денсаулығын сақтау. Бірінші сыныпта оқушылар
апта-сына белгіленген 20 сағаттың орнына 22 сағат, жоғары сынып оқушы-
лары 38 сағаттың орнына 40-42 сағат оқу жүктемесін орындайды. ҚР
Денсаулық сақтау министрлігінің деректері бойынша, республикада 2
миллионнан астам бала (66%) әр түрлі аурулармен диспансерлік есепте
тұрады. Мектепте оқыту кезеңінде балалар арасында тыныс алу мүше-
лерінің, көз, асқорыту, жүйке-психикалық, тірек-қозғалыс аппаратта-рының
зақымдануы сияқты т.б. аурулар ондаған есеге артып отыр.12
жылдық оқу
257
мерзіміне көшу жағдайында белгіленген күнделікті оқу жүктемесін азайту,
оқушылардың әртүрлі үйірмелерге қатысуларына, бос уақыттарын өз
мүдделеріне сай өткізулеріне мүмкіндік жасайды.
3-фактор.
Оқушыларды
әлеуметтендіру, әлеуметтік шиеленісті төмен-дету. Дәстүрлі 11 жылдық
жалпы орта білім беру нарығының қажетті-ліктеріне орай оқытудың
тәжірибелік бағытына сәйкес кәсіптік бағдар-ды қамтамасыз ете алмайды. 12
жылдық мектептің негізгі буынында оқушылар арасында кәсіби бағдарлау
жұмыстары жүргізіледі. Негізгі мектептен кейін көпшілік оқушылар кәсіптік
мектептерде немесе кол-ледждерде оқиды. Кәсіптік мектеп (11-12 сыныптар)
оқушылардың ең-бек нарығына, өз кәсіптеріне
бейімделулеріне жағдай
туғызады. Енде-ше 12 жылдық мектеп оқушыларының әлеуметтік дамуына,
болашақ мамандықтары бойынша қажетті дағдыларды жинақтауына, еңбек
на-рығына бейімделулеріне, өз бетінше өмір сүруге дайындықтарының
артуына септеседі.
4-фактор.
Оқу сапасын арттыру. 12 жылдық білім беруге
көшу күнделікті оқу жүктемесін төмендету есебінен жалпы ор-та білім
берудің сапасын арттыруға мүмкіндік береді.Білім
сапасын арттыру оқу
материалдарын мемлекеттік жалпыға міндетті білім стан-дарттарының
талаптары деңгейіне сай меңгеруге, сырттай және іштей саралаудың тиімді
тепе-теңдігін құруға кепілдік беретін педагогика-лық жаңашыл оқыту
технологияларын жетілдіру нәтижесінде жү-зеге асады
. 5-фактор.
Отандық
аттестаттардың шетелдерде танылуы жөніндегі әлемдік іс-тәжірибелер.
Еуропа кеңесі декларациясына (1992 ж.) сәйкес 12 жылдық оқу
мерзімінде білім беру халықаралық іс-тәжірибе ретіндегі әлемнің 216
мемлекетінде жүргізілуде. 12 жылдық білім жүйесіне ҚР-ның өтуі бә-
секелесе алатындай түлектерді
дайындауды, шетелдерде біздің аттес-
таттарымыздың танылуын қамтамасыз етеді. Бұл өз кезегінде ха-лықаралық
ынтымақтастың
кеңеюіне,
қазақстандық
мектеп
түлекте-рінің
мемлекетаралық білім жобаларына белсенді қатысуларына мүмкіндік
туғызады.
Қазақстан Республикасындағы және басқа да көптеген елдердегі
дәстүрлі білім беретін орта мектеп үш сатылы негізде құрылған: бастауыш,
негізгі, толық. Жалпы білім беретін орта мектептің әрбір сатысының ортақ
міндеттерін шешуде оқушылардың жас ерекшеліктеріне байланысты өзіндік
қызметі бар. Олар ең алдымен базалық оқу курстарының жиынынан және
базалық негізі мен оқушылар таңдаған сабақтардың арақатынасынан көрініс
табады.
Достарыңызбен бөлісу: 
