ТатееваА. Б., доцент «Фармацевтикалық өндірісінде еңбек қорғау ережелері»

1.Қарапайым және қиын еңбек. К. Маркстың анықтауы бойынша, қарапайым еңбек «қарапайым жұмыс күшін жұмсау бар, онда айрықша дамуы бойынша айырмашылығы болмайтын орташа қарапайым адамның дене организміне ие». Бұл еңбек, жұмыскерлерден арнайы кәсіби дайындықсыз талап етпейді, яғни квалификасиясыз еңбек. Қиын еңбек деп, «тек дәрежеге қалаулысы немесе күшейтілген қарапайым еңбек». Еңбектiң бос тұруын бiрнеше сағат жасалған күрделi еңбектi бiр сағатта, сондықтан бiлiктi қызметкерлер квалификациясызға қарағанда үлкен құнға уақыт бiрлiгiне құрады;

2.Қайта жасау және творчестволық еңбек. Қайта жасау еңбек - бұл творчестволық бастауға боламайтын алдын ала белгiлi жаңадан өндiрiлген еңбегi, ал творчестволық – бұл жасайтын, қызмет еңбегі, процесс уақытында жаңа сапалы, қайталанбайтын, оригиналды, өзгеше жасалынады. Творчестволық еңбектiң нәтижелерi өнердiң осы түрiне қабiлеттiлiктерiнен тәуелдi болады, берiлу-берiмдi, оның маңыздылығы, шарттар және тағы басқалар.;

3.Функционалды және профессионалды еңбек. әрбiр кәсiпорында қызметкерлердiң тобы өндiрiсте олардың рөлiне байланысты құрастырады және сол оларды орындаған функциялармен сәйкес. Әрбiр функция сол немесе кәсiпорынның нормалы жұмысы үшiн қажеттi қызметтiң басқа жағынанымен кездесiп отыр қажеттi. Әрбiр функционалдық топ болатын есептер болды ендi ерекше. Мұндай еңбек функционалдық деп аталуға қабылдалған. Функционалдық еңбек - бұл атқарылатын функциялардың құраммен және сипатымен өндiрiстiк, инженерлiк, басқару, ғылыми тағы басқалар айыратын еңбек. Мысалы, еңбектiң топтардың әрқайсылары iшiнде инженер-технолог, инженер-конструктор, инженер-ұйымдастырушы, инженер-мөлшерлеушi жеке мамандықтар және мамандықтар бойынша өзгешеленедi.

4.Ой және физикалық еңбек. Физикалық еңбек – физикалық энергия жұмсау болып саналады. Ой еңбегi адамгершiлiк мида не бiр тұтынушы құнының жасауын идея пайда болатын, адамға өрнектеледi бұл идеяның iске асыруының жоспары ойлайды, ар жағында дене еңбегiнiң процессiндегi оның жоспары өз iске асыруын тапқандай етiп қадағалайды. Еңбекті ой және физикалық деп деп бөлу шартты болып келеді. Бұл шартты С.Г. Струмилин көрсетті: «Біз қарапайым жағдайда еңбектің екі түрін қарама-қарсы қойып қарастырамыз: физикалық және ой. Бiзге өз анықтауымен физиология мұндай қарсы қою үшiн жеткiлiктi негiздер жоқ болатынын айтады. Ең болмаса және түрде рефлекс ұсталған тiптi әлсiз, еңбек - бұл ешқандай да бұлшық еттiк жұмысы тиiстi қызметсiзiрек жүйке - ми бекiтуiрек және орталық мүмкiн емес бiртұтас ашулана-бұлшық еттiк процесс, және, керiсiнше, әр түрлi, тiптi ой еңбегi бұлшық ет қызметпен сөзсiз жарысауға өте дерексiз». Сондықтан зерделi немесе физикалық функциялардың еңбегiнде басымдылық туралы тек қана бара алады.

Еңбек сипаттың оның сызығы, белгiлер, айырмашылық қасиеттер және ерекшелiк еңбек айқындалады ретiнде көрсетедi. Ол өндiрiстiң құралдары бар қызметкердiң қосуынан тәуелдi болады және еңбектiң әлеуметтiк табиғатын анықтайды. Еңбек сипаттағы өзгерiс, мемлекет меншiгiнен шығарудың нәтижесiнде социалистiк меншiк және жекешелендiрудiң өндiрiстiк қатынастарының мерзiмдi әбден жетiлдiрулерi, айналу оларды шынайы қожайындарындағы тиiмдiлiк және сапа, қызметкерлердiң нақты заттық және моралдiқ мүдделiлiк бағдарлайтын шаруашылықтардың жаңа формаларының басқарудың экономикалық әдiстерiнiң әсердiң саласының кеңейтуi, жасауларымен дәл қазiр болады. Мазмұндағы тап терең әлеуметтiк-экономикалық айырмашылықтарда және еңбек функциялары, ескiлiктi iс, бiр қалыпты, квалификациясыз, ауыр қол еңбектi бар болу, оның зиянды шарттары еңбекшiлердiң едәуiр бөлiгiнiң творчестволық қабiлеттiлiктерiнiң ашылуына әлi ұзақ кедергi келтiрiп, адамның гармониялық дамытуы, еңбекке саналы және творчестволық қатынастың тәрбиелерiне қақпалайды.