Аралас сабақ және оның бөлімдері
Оқушылардың білімі мен дағдыларын тексеру. Аралас сабақга оқу процесінің барлық негізгі бөлімдері қамтылатын болғандықтан оны қүрама дел те атайды. Мүндай сабақ алдыңғы сабақтағы білім мсм дағдылардъщ бүгінгі сабақ мазмүпымсп байланыстарын тексеру және есепке алу; жаңа материалды игеруге өту; алдыңғы сабақта отілгенді қайталап, жаңа сабақты оқып-үйрену және бекіту сияқты белімдерді қамтиды.
Үйымдастыру кезеңінің кейін білім мен дагдыларды тексеру жүзеге асырылады. Бүл оқушыныц сабақта оқытатыл материалды игсру, үй тапсырмасьш орындау әрекетін үйымдастыратын мүғалімнің жүмысы. Ол ауызша, жазбаша жөне ауызша-жазбаша болады.
Білімді тексеру мынадай талаптардан түрады: 1) сүрақты негіздеу (еткен білімдерсіз алға жылжу мүмкін емес); 2) барлық оқушыларды жүмысқа жүмылдыру; 3) оқушылардың ерекшеліктерін ескеріп, тексеруді жекелеп жүргізу; 4) тексеру мазмүнының жаңа сабақпен байланысы; 5) сабақ барысында тексеру кезеңін айқындау; 6) білімді бағалауды негіздеу (таным дамуының табысты болуы үшін не істеу керек).
Сүрақ жағдайында көп уақыт алатын тесілдерден бас тарту керек. Мысалы, бір оқушыға көптеген сүрақ қойып, әңгімені созу, оқуигыньщ үзақ-сонар өңгімесі, тақтаға үзақ, көлемді мәтін, кесте түсіру өзін ақтамайды.
Сабақ басындагы сүрақ оқушыларды жаңа материалды игеруге дайындап, алдыңғы сабақ тақырыбындағы сүрақтар мен тапсырмалардың мазмүнын қамтуы тиіс. Сүрақ әлдебір мәселенің дамуы сияқты тақырыптық сипатта болтаны жен. Мүгалім тексеру үшін мазмүны жағынан маңызды, игерілуі жағынан күрделі материалды тандайды. Негізгі сүраққа онымен іштей байланыстагы қосымша сүрақтарды тіркейді. Сұрақтың құрылымы қарапайым және дәл, балаларға түсінікті болуы тиіс.
Тәжірибелі мүғалім сабагьш сыныггга мынадай сүрақ коюдан бастайды; Қандай тақырыпты өттік? Аддыңғы тақырыпта не туралы сөз болды? Материал мазмүнындагы ең бастысы не? Одан әрі мүғалім басқа сүрақтарга ауысады. Бірақ қай кезде де сүрақ қоюдың мақсаты тек қана білімді есепке алып, түзегу емес, сонымен бірге оны дамыту, байыту жөне оқушылардың танымдық кабілетін дамыту екендігін естен шығармау керек. Оқушы жауабы мен тапсырманы орындауының сапасы мүгалімнің қоятын талабына байланысты. Мысалы, жауаты қысқа, холық, қисынды етіп беру; жазуды дәптерге үқыпты, грамматикалық қателерсіз түсіру; оңгімелеуді оқулықтағы қүжаттарға, иллюстрацияларға сүйеніп баяндау.
Сүрақ кезіпде оқушылар сыныптастарының жауаптарына иікір айтады. Ауызша жауапқа пікір айтуға қойылатын талагггардың жаднамасы мынадай:
1. Деректер, қорытындылар, оқиғаларды бөліктерге бөлудің дүрыстығы және толықтығы.
2. Мазмүндаудьщ бірізділігі жөне дәлелділігі.
3. Жаңа тарихи терминдерді қолдануы және түсіндіруі.
4. Карта, хронология, сандық мөліметтерді қолдануы.
5. Жауаптағы сез қолдану қателері (қайталау, үзақтық, масыл создерді қолдану, тіл жүтандығы).
6.Жауаптың дүрыс жақтарын бағалаудан бастап, кемшіліктерін тізумен аяқта.
Төменгі сынып оқушылары мүгалім әңгімесі мен оқулық мәтінін үштастыруды қажет ететін күрделі сүрақтардың беріне бірдей жауап берс алмауы мүмкін. Сондықтан оларды оқулық мазмұнына сай сұрақтарға жауап беруге үйрету керек. Ол үшін оқушыларға қайтарар жауабының жоспарын түзуге көмектесеміз. Ол көмек мынадай болады: Не туралы айтпақшысың? Әңгімені неден бастайсың? Одан әрі қандай деректі айтасың? Әңгіме немен аяқталды? Қандай қорьпъінды жасауға болады? Оны оқулықтан оқып бер.
Әңгіме оқушының ауызекі сөзін дамытып, білімді ауызша мазмұндау тәсілдерін қолдану дағдысын қалыптастырады (конспектілеу немесе түсіндірме мазмүндау, жалпы өңгіме және т.б.). Төменгі және орта буын сыныптарда тізбектей әңгімеленеді де оқушылар тарихи себеп шарттардың байланысын жақсы аңғара алады және өткен оқигаға деген өзінің қатынасы қалыптасады. Олар тарихи материалдарды талдау, жинақтау, өзі үсынған түжырымды дәлелдеу арқылы тарихи жүйеде ойлауға үйренеді. Оқушылар өз жауабын оқулық мазмүнымен салыстыру арқылы жіберген қателіктерін аңғарады.
Сұрақ көлемі шағын жазбаша жене жазбаша-кескіндемелік тапсырмаларды орындауды да қамтиды. Орта буын сыныптарда мынадай тапсырмалар қамтылуы мүмкін; маңызды оқиғалардың күнтізбесін жасау, параграф мәтініне сүрақтар ойластыру; терминдер жөне үғымдарды анықтамасымен көшіріп жазу, жоспар түзу; еңбек қүралы мен қару-жарақтьщ суретін салу; кесте толтыру; тарихи түлғаның портреттік бейнесін жасау; нысанды картадан кврсету.
Жоғары сыныптарда тапсырмалар күрделене түседі. Оқушылар қисындық сүлбапы қүрастырып, күрделі жоспар түзеді; үғымдарга жазбаша анықтама береді; партия, қозғалыс, тарихи түлғаларға сипаттама береді; түрлі кестелер толтырады. Сүрау кезінде жаңаны игеру, деректі түсіндіру, оқиғаны мазмүндауда теориялық білім түрақты түрде қолданылуы тиіс. Бүл білімдер одан өрі нақтыланып және байи түседі.
Оқушылардың тарихқа қызыгушылығын дамытуда олардың алған білімдерін багалаудың маңызы зор. Ол үшін түрлі төсілдер бар. Мысалы, жауап берер алдында материалды оқулық бойынша қайталау; керсетілген жүмыс тәсілі, үлгісі бойынша тапсырманы жазбаша орындау; сыныпта үйде дайындалған жоспар бойынша өңгімелесу.
Достарыңызбен бөлісу: |
