√ Тәрбие әлеуметтік тапсырмаға сәйкес болуы қажет және онымен бірге жеке тұлғаның дербес ерекшеліктерін ескеру қажет

√ Тәрбие әлеуметтік тапсырмаға сәйкес болуы қажет және онымен бірге жеке тұлғаның дербес ерекшеліктерін ескеру қажет;

√ Оқыту іскерлігін меңгерген, балаға әлеуметтік жағымды әсерді қолдайтын оқытушыны даярлау;

√ Баланы қоршаған макро- және микроәлеуметтік ортаны ескеру.

П.П. Блонский:

√ Оқыту мен тәрбиелеу бала дамуының заңдылығы туралы білім негізінде жүзеге асырылуы тиіс;

√ Баланың жеке тұлғасын, оның қажеттілігі мен қызығушылығын құрметтеу,

√ Бала жеке тұлғасының жан-жақты дамуы (ақыл-ой, адамгершілік, эстетикалық, еңбек тәрбиесі).

√ «Ұстаздық дастан»,

√ «Мұнара үстіндегі тулар»,

√ «Ата-аналар кітабы»,

√ «Балаларды тәрбиелеу туралы лекциялар» және т.б.

Негізгі идеялары:

√ тәрбиелеушы ұжым теориясы педагогикалық процестің формасы ретінде;

√ұжымды сипаттайтын негізгі ерекшеліктерді анықтауы, олар: айқын түрде мақсатқа талпынушылық, коллективтің барлық мүщелерінің іс-әрекет жасауы, бірлігі, коллектив мүшелерінің өз арасында міндеттерін анықтауы, бұл міндеттерін әрқайсысының ұқыпты орындауы; қатаң түрде орнатылған тәртіптің болуы, оны коллектив мүшелерінің сөзсіз орындауы; өз мүшелері үшін коллективтің жеке адамдарының бүкіл коллектив алдындағы жауапкершілігі, өзара көмек, өзара бақылау, жолдастық сезім; өзара бағына білу;

√ ұжымда адамдар бірлестігіне тән нормалар, өмір стильдері, қарым-қатынас қалыптасады: әр түрлі жастағылардан құрылған отрядтар, командирлер советі, өзін-өзі басқару, коллектив өмірінде мажорлық оптимистік тон құру, «адамға неғұрлым көп мөлшерде талап қою және оған неғұрлым жоғары деңгейде құрмет көрсету»;

√ ұжымның өмір сүруінің маңызды заңын анықтаған, ол – ұжымның қозғалысы, өсуі, ілгері дамуы;

√ ұжымдағы балаға «параллельді әрекет ету» әдісін қолдану;

√ еңбек тәрбиесі – тәрбиенің маңызды элементтерінің бірі; оқытуды ұйымдастырылған өндірістегі еңбекпен біріктіру идеясы;

√ отбасы алғашқы ұжым болып табылады; отбасы тәрбиесіне керекті басты жағдайлар: отбасындағы еңбектің дұрыс ұйымдастырылуы, дұрыс құрылған режим, ата-аналар мен отбасының басқа мүшелері арасындағы сүйіспеншілік пен сыйластық, ата-аналар мен ересек отбасы мүшелерінің белделінің болуы.

√ шын беделге негіз болатын жағдайлар: отбасындағы ересектердің өздерінің азаматтық міндеттеріне жоғары жауапкершілікпен қарауы, балаларға дұрыс ретімен сүйіспеншілік білдіруі және талап қоюы; ата-аналардың бір-біріне қатынасы, олардың қылықтары, еңбекке, затқа қатынастары – осының бәрі балаға әсер етеді де, оның жеке тұлғасын қалыптастырады.

В.А.Сухомлинский:

√ балалар ұжымы – идеялық, интеллектуалдық, эмоционалдық және ұйымдастырушылық қауым, балалар бірлестігі: «ұжымдық рухани өмір», «класстың интеллектуалдық фоны»;

√ дәстүр, фольклор, табиғаттың балаға тәрбиелік әсері маңызды;
√ балаларды үйлесімді дамытуға бағытталған тәрбиешінің жұмысының жетістігі, әрбір баланың рухани өмірі мен дамуының ерекшеліктері туралы білімі терең болғанда ғана мүмкін.

М.А. Данилов:

√ білімді сұрыптау, жеке тұлғаның ішкі күшін ынталандыру, өзбетті ойлау мен әрекетті талап ететін оқу еңбегін ұйымдастыру идеялары негізіне жатқызылған бастауыш білім беру концепциясы;

√ оқыту мұғалім мен оқушының қарым-қатынасы ретінде.

М.А. Мельников:

√ дифференциалды оқыту жүйесі: таңдалған пәндер негізінде сабақтың бағдарламасы бойынша факультативті сабақтар, класстар және мектептер.

√ оқушылардың танымдық мүмкіндіктерінің приоритетіне негізделген кіші мектеп оқушыларын оқыту жүйесі.

√ Діннің прогреске бөгет болатынын, ғылым мен мәдениетке кесел жасайтынын, әсіресе ислам дінінің реакциялық сипатын анық айтқан;

√ Адам психикасы сыртқы ортаға, әсіресе географиялық, табиғат жағдайларының әсеріне байланысты қалыптасып отырады.

Ы.Алтынсарин (1841 -1889) – қазақтың тұңғыш педагогының еңбектері:

√ Қазақ даласында бірінші рет мектеп ашқан (1864ж),

√ Қазақ мектептеріне арналған тұңғыш оқу құралдарын жазды;

√ «Қазақ хрестоматиясы»,

√ «Қазақ мектептерінде орыс тілін үйренуге басшылық»,
√ Еңбек тәрбиесіне ерекше мән берген: мектептің жанында бау-бақша, шеберхана жұмыс істеді;

√ Адамгершілік тәрбиесіне жете мән берді.

√ Мектепте жүйелі білім беру қажеттігін мойындады;

√ Жастарды орыс ғылымын үйренуге шақырады;

√ Оқыту процесінде ақыл-ойды дамыту; ойлау мен қиялдауды дамыту айналадағы дүниені, құбылыстар мен заттарды жан-жақты терең танып білуге мүмкіндік береді; ақылда адам заттар мен құбылыстардың сырын ашып, одан дұрыс ой қорытындыларын жасай алады;

√ Білім алуға ең зиянды нәрсе – салақтық, пайымсыздық;

√ Оқыту жүйесі нәтижелі, әрі пайдалы болу үшін балаларға әуелі ана тілінде, оларға шын ғылыми білім беруді, содан кейін барып шетел тілдерінде, мәселен араб, парсы тілдеріне, үйретуге көшуді ұсынды;

√ Адамның ең жақсы қасиеттері: ерлік, табандылық, тұрақтылық, әділеттік және шыншылдық, сыпайгершілік, еңбек сүйгіштік, білімге құмарлық және ақылдылық;

√ жастарды достық, татулық, әділеттік, дұрыстық сияқты адамгершілік қасиеттерге тәрбиелеуге шақырды;

√ көркем сөздің, музыканың тәрбиелік маңызына тоқталды.

Шәкәрім Құдайбердиев (1858-1931) Шоқан, Абай, Ыбырайдың салған ағартушылық арна-дәстүрлерін әрі қарай жалғастырды.

Этика – ар ілімі дей келе ар мәселесіне ерекше ден қойған.

Бұл тізімді ары қарай жалғастыра беруге болады. Олар: Р.Г. Лемберг, А.И. Сембаев, Г.А. Уманов, Т.Тәжібаев, М. Ғабдуллин, тағы басқалар.

Жаңашыл педагогтардың ізгілікті стратегияларының сипаты:

√ оқушының жеке тұлғалық абыройын барынша құрметтеу,

√ оқушылардың шығармашылық қабілеттері мен бейімділіктерін дамыту,

√ өздігімен ойлау қабілетін дамыту,

√ жағымды эмоционалдық педагогикалық процесті қалыптастыру,

√ педагогикалық процесте педагогикалық зорлықтың барлық түрлерін аластату.

Жаңашыл педагогтар тәжірибелерінің төмендегідей ережелерге негізделуі:

• 
  оқытуды мұғалім мен оқушының өзара шығармашылық қарым-қатынасы ретінде қабылдау;
  
• 
  зорлықсыз оқыту;
  
• 
  күрделі мақсат идеясы (оқушының алдына барынша күрделі мақсат қойылып, оны орындай алатындығына сенімін нығайту);
  
• 
  ірі блоктар идеясы;
  
• 
  тіректерді қолдану (С. Лысенкованың үлгілері, Е.Ильиннің тірек бөлшектері, В. Шаталовтың тірек белгілері және т.б.);
  
• 
  өзіндік талдау (оқушылардың жұмыс нәтижелерін жеке және ұжымдық талдау);
  
• 
  ерікті таңдау (мұғалімнің оқу материалының жақсы меңгерілуі мақсатында сабақ уақытын өз бетінше пайдалануы);
  
• 
  сыныптың интеллектуалдық фоны (оқушылардың алдына өмірлік маңызды мақсаттарды қою және олардың бағдарлама шеңберінен тыс білім алуы);
  
• 
  ұжымдық шығармашылық тәрбиелік қызмет (коммунарлық әдістеме) ;
  
• 
  оқушылардың өзін-өзі шығармашылық басқаруы;
  
• 
  тәрбиеге жеке тұлға тұрғысынан қарау;
  
• 
  ата-аналармен ынтымақтастық құру.
  

√ оқу материалы блок-схема қолданыла отырылып максимальды түрде нақты, қисынды түсіндіріледі, олар оқу материалының логикалық байланысын бейнелейді;

√ оқушылар ойда сақтап отырған блок-схеманы тірек ете отырып сұраққа жауап береді;

√ үйде алғашында сабақта шешілген есептер (жаттығулар) орындалады, нәтижесінде тіпті оқу деңгейі «төмен», бірақ оқуға ниеттері бар оқушылардың өзі нәтижеге жетпек;

√ оқушы білімін бағалау тақырыпты әрбір оқушы меңгергеннен кейін жүзеге асырылады.

В. Шаталовтың әдістемелік жүйесі әрбір оқушыны белсенді оқуға тартуға, оның танымға өзіндік талпынысын қалыптастыруға, оның өз ар-намысы мен күш-жігерін сезінуге мүмкіндік береді.

√ әдебиет сабағы әрбір оқушыға адам болу тәлімін беретін өнер және адамгершілік-этикалық курсы;

√ адамды адам етіп қалыптастыру үрдісі, ол жай ғана жұмыс емес, қарым-қатынас үйлесімділігі, жай ғана оқытып-үйрету сабағы емес, тұғыры биік өнер, ол сабақ кестесіндегі сағаттар саны емес, нағыз өмір.

Бұл жаңашыл педагог жасөспірімге өз күшіне сенуге көмектесіп, оның ең жақсы қасиеттерін ашуға ықпалын тигізеді, оны ізгілік пен азаматтылықтың биік шыңына жетелейді.

√ жаңа материалды «ірі блоктар» арқылы меңгеру;

√ оза отырып оқыту идеясы (сабақтың бастапқы бірнеше минутының сабақ барысында меңгерілетін ұғымдарға арналуы);

√ даму деңгейі әр түрлі балаларды қосымша сабақсыз, кез келген «теңеусіз», ата-аналардың көмегінсіз бірге оқытып, білім беру міндеті.

√ «мұғалім-оқушы» жүйесінде педагогикалық ынтымақтастық идеясы,

√ «гуманды педагогика» жеке тұлғаға ерекше көзқарас педагогикасы,

√ тіл мен математиканы оқытудың ерекше әдістемелері.

Оның жұмысының айрықша нәтижесі «Гуманистік-тұлғалық педагогика қағидалары негізінде бастауыш білім беру сот ісі туралы трактатта» суреттелген «Өмір мектебі» технологиясы болып табылады.

Игор Павлович Волков жүйесі: Ресей Федерациясының еңбегі сіңген мұғалім, жаңашыл педагог. Ол Мәскеу облысының Реутов қаласында істейді. И. Волков шығармашылықты дамыта оқыту технологиясын әзірлеп, әске асырды. Бұл:

√ әр түрлі іс-әрекет түрін оқушылардың бейімділігі мен қабілеттерін дамыту үшін қолдану;

√ тұлғаның шығармашылық қабілеттерінің оқушылардың әрқайсыларының өзінің жанына жақын істі еркін таңдаулары демек, «еркін шеберхана» идеясы және мұнда оқушы белсенділігіне шектеу жоқ;

√ «Өзің үйрендің бе – енді жолдасыңды үйрет» шығармашылық принципін жүзеге асыру.

Нұрғалиев Құмаш – Ленин ордені иегері, КСРО және Қазақ КСР-інің білім беру озаты, Қазақстанның еңбегі сіңген мұғалімі, КСРО халық мұғалімі.

• 
  Педагогикалық іс-әрекет сипаттамалары
  

• 
  мақсаттылық;
  
• 
  түрткі (мотив);
  
• 
  пәнділік;
  
• 
  өнімділік.
  

• 
  педагогикалық эрудиция (білімдарлық);
  
• 
  ғылым салаларын терең меңгеру;
  
• 
  педагогикалық мақсат қоя білушілік;
  
• 
  педагогикалық (практикалық және диагностикалық) ойлау;
  
• 
  педагогикалық интуиция (сезімталдық);
  
• 
  педагогикалық импровизиация (суырып салмалық, жанынан жедел шығару, шешім қабылдау);
  
• 
  педагогикалық байқағыштық;
  
• 
  педагогикалық көрегендік.
  

• 
  әдептілік;
  
• 
  сыпайылық;
  
• 
  сезімталдық;
  
• 
  тәрбиелілік;
  
• 
  зейінділік;
  
• 
  ізденімпаздық;
  
• 
  шыдамдылық;
  
• 
  адамгершілік;
  
• 
  іскерлік;
  
• 
  тәртіптілік;
  
• 
  белсенділік;
  
• 
  саяси сауаттылық;
  
• 
  сыншылдық;
  
• 
  патриоттық;
  
• 
  болжағыштық;
  
• 
  өзбеттілік;
  
• 
  принципшілдік;
  
• 
  батырлық;
  
• 
  кешірімшілдік;
  
• 
  кішіпейілдік;
  
• 
  балаға деген сүйіспеншілік.
  

• 
  педагогтың идеялық сенімі;
  
• 
  педагогтың қабілеті;
  
• 
  педагогтың ұстамдылығы;
  
• 
  әділеттілік және абырой.
  

• 
  Ұйымдастырушылық – ұйымдастырушылық, іскерлік, белсенділік, талап қойғыштық, өзіндік сын, т.б.
  
• 
  Коммуникативтік – зейінділік, қайырымдылық, ашықтық, мейірбандық, қарапайымдылық, сезімталдық, әдептілік.
  
• 
  Экспрессивті-перцептивті – байқағыштық, креативтілік, интеллектуалдық, белсенділік, зерттеушілік стилінің ерекшелігі, сыншылдығы, икемділік.
  
• 
  Кәсіби қабілеттілігі
  
• 
  Дене және психикалық денсаулығы- эмоционалды- еріктік тонустың жоғарылығы, оптимистік, эмоционалдық төзімділік, елгезектік.
  

• 
  Педагогтың субъективті қасиеттерін анықтаушы бағыттар (Роджерс бойынша)
  

• 
  Гуманистік бағыт – ұстаздың оқушының мұқтаждығы мен қажеттілігіне көңіл аударуы;
  
• 
  Эгоцентрлік бағыт – ұстаздың тек өзіне, өз мүддесіне, қажеттілігіне назар аударуы;
  
• 
  Бюрократтық (төрешілдік) бағыт – ұстаздың әкімшіліктің нұсқауларын, жоғарыдан келген құжаттарды өзіне бағыт етуі.
  
• 
  Конформистік бағыт – ұстаз әрекетінің ұжым өмірімен, өзінің әріптестерімен қатынас жасауға негізделуі.
  
• 
  Авторитеттік бағыт – ұстаз оқушының ата-аналарына, олардың қоғамдағы орнына сүйенуі.
  
• 
  Когнитивтік бағыт – ұстаздың өзі беретін пәннің мазмұнына сүйенуі.
  

• 
  Кәсіби ұстаным (позиция) типологиясы ( М. Тален бойынша)
  

Педагогикалық ұжымның іс-әрекетінің тиімділігі ондағы моральдық - психологиялық климатқа байланысты. Осы моральдық-психологиялық климатқа мұғалімнің мектептегі көңіл-күйі, оның педагогикалық әрекетте бар ынтасымен жұмыс істеуі байланысты.

Өзінің әлеуметтік-психологиялық мазмұны бойынша ол психологиялық жағдайлардың бірлігінде байқалатын, біріккен нәтижелі іс-әрекет пен топта жеке тұлғаның жан-жақты дамуына мүмкіндік туғызатын тұлғааралық қарым-қатынастың сапалы жағын береді.

Педагогикалық ұжымдағы әлеуметтік-психологилық сипат топтың даму деңгейіне байланысты және әрбір мұғалімнің шығармашылығының өлшемін анықтайды. Педагогикалық ұжымның психологиялық климатына оның бірнеше жағының тиімді сабақтастығы тән, атап айтқанда:

• 
  мектеп әкімшілігінің басқару стилі;
  
• 
  еңбек ету жағдайы;
  
• 
  мұғалімдер - ұжым мүшелерінің әлеуметтік-психологиялық сәйкестігі;
  
• 
  әлеуметтік – психологиялық мақсатты мұғалімнің жүзеге асыруы;
  
• 
  әкімшілік тарапынан жүзеге асырылатын әлеуметтік – психологиялық мақсат.
  

• 
  еңбек қуанышы;
  
• 
  оптимизм;
  
• 
  сергектік;
  
• 
  қорғаныш сезімі;
  
• 
  қарым – қатынастағы қуаныш;
  
• 
  сенім;
  
• 
  сүйеніш сезімі.
  

· Педагогикалық ұжымдағы іс - әрекет жетістігінің критерийлері:

• 
  оқушылардың білімділігі;
  
• 
  оқушылардың тәрбиелілігі;
  
• 
  педагогтардың кәсіби біліктілігі;
  
• 
  педагогикалық ұжымның туындаған міндеттерді жедел шешу қабілеттілігі;
  
• 
  педагогтардың жеке тұлғалық сапаларының жетілуі.
  

1. Зимняя И.А. Педагогикалық психология. Алматы, 2005, Б. 291-316.

1. 
   Платонов К.К. Краткий словарь системы психологических понятий. М., 1984, С.155.
   

• 
  мақсаттылық;
  
• 
  түрткі (мотив);
  
• 
  пәнділік;
  
• 
  өнімділік.
  

• 
  Педагогикалық іс-әрекет формалары
  

• 
  әңгіме (сократтық әңгіме) немесе майевтика;
  

• 
  сабақ;
  
• 
  лекция;
  
• 
  семинар;
  
• 
  сынақ;
  
• 
  практикум;
  
• 
  тренингтер және т.б.
  

• 
  Н.В.Кузьмина бойынша педагогикалық іс-әрекет дәрежесі
  

• 
  Педагогикалық іс-әрекеттің пәндік мазмұны
  
  • 
    мотивация,
    
  • 
    мақсат;
    
  • 
    пән;
    
  • 
    құралдар;
    
  • 
    тәсілдер;
    
  • 
    өнім;
    
  • 
    нәтиже.
    
    • 
      Педагогикалық іс-әрекет пәні дамудың шарты мен негізі ретінде оқытушылардың пәндік, әлеуметтік мәдени тәжірибені игерулеріне бағытталған оқу іс-әрекетінің ұйымдастырылуы.
      
    • 
      Педагогикалық іс-әрекет құралдары:
      
      • 
        Ғылыми (теориялық және эмпирикалық) білім, ғылыми білімнің көмегімен және солардың негізінде оқушылар тезаурусы қалыптастырылады;
        
      • 
        Білімді «тасымалдаушы» ретінде оқулықтағы мәтіндер немесе пәннің ақиқат фактілерін, заңдылықтарын, қасиеттерін мұғалімнің ұйымдастырған бақылауы жағдайындағы (зертханалық, практикалық сабақтарда, даладағы практика кезінде) оқушының жаңадан жасаған елестетулері;
        
      • 
        Қосымша құралдарға жататын техникалық, компьютерлік, графикалық, т.б. құралдар.
        
        • 
          Педагогикалық іс-әрекет тәсілдері:
          
          • 
            түсіндіру;
            
          • 
            көрсету (иллюстрация);
            
          • 
            оқушылармен бірігіп атқарылатын жұмыс;
            
          • 
            оқушы тәжірибесі;
            
          • 
            тренингтер және т.б.
            
        • 
          Педагогикалық іс-әрекет нәтижесі
          

1. Педагогтың шығармашалық потенциалы мен педагогикалық стеоретипті жою мүмкіндіктері проблемасы.

2. Мұғалімнің кәсібилігі (профессионализм) проблемасы.

3. Мұғалімді психологиялық даярлау проблемасы.

4. Дамыта оқыту жүйесіне мұғалімді даярлау проблемасы.

5. Мұғалімнің кәсіби деңгейін көтеру проблемасы.

• 
  Педагогикалық іс-әрекеттегі негізгі қарама-қайшылықтар
  

• 
  Кәсіби міндеттер динамикасы мен оны жүзеге асырудағы мұғалімнің ішкі даярлығы арасында;
  
• 
  Білім беру саясаты динамикасы мен мұғалімнің нақты және жүйелі позицияны ұстануға ұмтылысы арасында;
  
• 
  Шығармашылық өзін-өзі реттеудегі жеке тұлғалық қажеттілік пен оны қанағаттандыру мүмкіндіктері арасында;
  
• 
  Күнделікті өзекті ақпарат көлемі мен оны саралау, меңгеру, сақтау, тасымалдау қабілеттілігі арасында;
  
• 
  Қоғамның білім беру қызметіне қажеттілігі мен мұғалімнің жұмыс уақыты резервінің қысқаруы, сондай-ақ оқытушы кадрларының азаюы мен материалдық деңгейлерінің төмендігі арасында;
  
• 
  Әлеуметтік-кәсіби топтың көпшілігінің бос уақыттарының көбеюі мен педагогикалық кәсіп өкілдерінің бюджеттегі уақыттары өзгерісінің тенденциясы арасында.
  

• 
  Оқыту, тәрбиелеу, дамыту, қалыптастыру процестерін басқару: мақсатқа жету, диагностикалау, болжау, өзінің және оқушының іс-әрекетін жобалау және жоспарлау;
  
• 
  Мәліметтік (ақпараттық), ұйымдастырушылық, бақылау және коррекциялық функциялар;
  
• 
  Аналитикалық функция;
  
• 
  Педагогикалық білімді насихаттаушы функция.
  

• 
  Ақпараттық функция (материалды меңгеру және оны бере білу өнері);
  
• 
  Дамытушы (оқушының тұлғалық дамуын басқару);
  
• 
  Бағыт беру функциясы (жеке тұлғаның, оның мотивінің, идеалының бағыттылығы);
  
• 
  Жұмылдыру функциясы (оқушылардың ақыл – ой әрекетін белсендіру, олардың өзбеттілігін дамыту);
  
• 
  Зерттеу (педагогикалық процестегі шығармашылық ізденіс, тәжірибе жүргізу іскерлігі, тәжірибесін жалпылау және өз шеберлігін үнемі жетілдіру).
  

• 
  Конструктивті: білім мазмұны мен пәннің практикалық мәнін талдау мен түсіндірудегі оқытушы мен оқушының педагогикалық әрекеттері .
  
• 
  Ұйымдастырушылық: Бірлесе мағмұматтандыру мен оқу-тәрбиелік әрекет нәтижесіне жауапкершілікпен жетудегі оқытушы мен оқушылардың біріккен оқу іс-әрекетін ұйымдастыру.
  
• 
  Коммуникативті-стимулдандыру: Оқу-танымдық іс-әрекеттің әр түрлі формаларының үйлесімі (индивидуалдық, топтық, фронтальдық), педагогикалық ынтымақтасу мақсатында өзара көмек көрсетуді ұйымдастыру; оқушыларға нені білуі, түсінуі, үйренуі керектігі жөнінде түсінік беру.
  
• 
  Ақпараттық-білім берушілік: қоғамдық өмір аумағындағы жаңалықтарға оқушыларды бағыттау, әлемді дұрыс қабылдатуда оқу пәнінің практикамен байланысын көрсету; оқу пәні аумағы деңгейінің қозғалмалылығы мен оқу материалының эмоционалды түсіндірілуі, оқушылардың бейнелі-сезімдік сферасына иек арту.
  
• 
  Эмоционалдық-түзетушілік: Оқыту процесінде оқу іс-әрекеті түрлерін ауыстыру барысында, оқытушы мен оқушылардың сенімділік қатынасында «ашық перспектива» және «жеңіске жету» принциптерін жүзеге асыру.
  
• 
  Бақылау-бағалау функциясы: Оқытушылар мен оқушылардың өзара бірін-бірі бақылауын ұйымдастыру және өзін-өзі бақылау, бағалау арқылы бірлесе отырып мұғалімнің кәсіби қасиеттерін жетілдіру.
  

2. 
   Кәсіби білім беру психологиясы әдістері
   

2.Эксперимент

3.Анкета

4.Қызмет нәтижесін зерттеу

5.Профессиография

Профессиография нәтижесінде профессиограмма құрылады, немесе нақты еңбек процесі, оны ұйымдастыру жөнінде мәлімет құрастырылады (техникалық, санитарлық-гигиеналық, технологиялық, психологиялық, психофизиологиялық, сондай-ақ мамандық психограммасы құрылады. Психограмма психологиялық және психофизиологиялық іс-әрекетті белсендіретін және оны орындауды қамтамасыз ететін кәсіби маңызды сапалардан тұратын нақты еңбек әрекетін психологиялық талдау негізінде құрылған мамандық «портреті».


5 – тақырып. Педагогтың кәсіби компетенттілігі (құзырлығы)

1. «Компетенттілік»,«кәсіби компетенттілік» туралы ұғым.

2.Кәсіби компетенттілік мазмұны және педагогтың педагогикалық шеберлігі.

3. «Іскерлік» ұғымы. Педагогикалық іскерлік.
Негізгі ұғымдар: Компетенттілік, кәсіби компетенттілік, іскерлік, педагогикалық шеберлік
1. ²Компетенттілік² ұғымы (қазақша құзырлылық) әр түрлі түсіндіріледі. Шетел сөздері түсіндірмелі сөздігінде ²компетентті² ұғымы қандай да бір мәселені жан-жақты меңгерген адам, француз тілінде (Сompetent) – компетентті, құқылы. Ағылшын тілінде қабілеттілік, латын тілінен аударғанда (Competentia) ²дегеніме жетемін², ²сәйкеспін², ²лайықпын² деген, яғни белгілі бір саладағы толық игерілген білім мен жинақталған тәжірибені білдіреді. Адамдағы таным мен тәжірибесі бар аймақ сұрақтарының ауқымы. Белгілі бір аймақтағы компетенттілік – осы аймақ көлеміндегі материалды білім мен қабілеттілікке сәйкес меңгеру және осы аймақтағы негіздемеге орай өзінің көзқарасын еркін білдіру мен әрекет ету.

С.И.Ожегов сөздігінде компетенттілік қандай да бір саладан хабардарлық, жете білушілік.

Қазақ тілінің түсіндірме сөздігінде компетенттілік – белгілі бір саланы жетік білуші, өзінің білімі жағынан мәселені шешуге, ол жөнінде пікір айтуға құқы, уәкілдігі бар адам.

Сонымен қатар ғылымда кәсіби компетенттілік деген ұғым бар. Бұл ұғымға зерттеуші-ғалымдар әр түрлі бағытта өз пікірлерін білдірген.

«Кәсіби компетенттілік - кәсіби педагогикалық әрекетті өзіндік ұйымдастырудың жоғары деңгейі» (Н.Н.Тарасевич).

«Кәсіби компетенттілікті мұғалім меңгерген объективті қажетті білім, іскерлік, психологиялық сапалардың өзара байланысы және олардың процесс пен педагогикалық әрекеттің нәтижесіне әсері ретінде қарастырған» (А.К.Маркова).

«Кәсіби компетенттілік - тапсырманы орындау қабілеті мен әзірлігі» (Бергоун).

«Кәсіби компетенттілік – психологиялық-педагогикалық даярлықтың жоғарғы деңгейімен ерекшеленетін жеке тұлғаның белгілі сапаларының жиынтығы» ( Н.В.Кухарев).

«Кәсіби компетенттілікті үш компонентке бөледі: кәсіби -білім берушілік, кәсіби -әрекеттік, кәсіби–жеке тұлғалық» (Н.Н. Лобанова).

«Кәсіби компетенттілік - педагогикалық өзара әрекет процесінде көрінетін білім, практикалық іскерлік, мінез-құлық арасындағы өзара келісімділік» (М.И. Лукьянова).

«Кәсіби компетенттілік – маманның білім, іскерлік және дағдыларды меңгеруін көрсететін сапаларының жиынтығы» (Л.Ю. Кривцов).

«Кәсіби компетенттілік – кәсіби кәмелеттілік, кәсіби іс -әрекетті шығармашылық деңгейде қазіргі сәтте социумда қабылданған нормалар мен стандартқа сәйкес жүзеге асыру» (Педагогикалық әдебиеттер).

Сонымен, кәсіби компетенттілік – ерекше міндетіне оны жүзеге асыруда қолданылатын барлық білім мен дағдының жиынтығын құрайтын нәтижелі кәсіби іс-әрекетке деген қатынас.

Кәсіби компетенттілік - мамандық иесіне, мамандыққа, мамандандыруға қойылатын талаптарға және біліктілік стандартына сәйкес маманның дене, психикалық және рухани жағдайының сапасы, қасиеті немесе жағдайы.

Жалпы түрде кәсіби компетенттілік – белгілі еңбек функцияларын өз бетті, жауапкершілікпен және сапалы орындау қабілеттілігі.

• 
  
  жүктеу 1,52 Mb.
  
  Достарыңызбен бөлісу: