Тарих кафедрасы

Мотивтерді топтастыру

2.Даму бойынша негізгі және қосалқы мотивтер. Негізгі мотивтер жеке адам үшін маңызды, ол адамның мінез-құлқында көрініс беріп негізгі орын алады. Қосалқы мотивтер жеке адаммен тығыз байланыста болмайды. Олар адамда әлсіз дамыған.

Ынталандырушы мотивтер мағынаны құраушы мотивтермен бірге жүріп, қосымша ынталандырушы фактордың рөлін атқарады, олар жағымды және жағымсыз болуы мүмкін.

4.Заттық мазмұны бойынша заттық, функционалды және нормативтік мотивтер болады.

Заттық мотивтер іс-әрекеттің мақсатты бағытын құрайтын мотивтер. Ол үнемі нәтижені көрсетіп отырады (мысалы, үздік оқу).

Функционалды мотивтер – іс-әрекетпен бірге жүреді, бірақ соңғы нәтиже көрсетпейді (мысалы, қарым-қатынас мотиві). Бұл мотив соңғы нәтижемен емес, іс-әрекет барысында қанағаттандырылады.

Нормативті мотивтер – кедергі болатын мотивтер. Ол іс-әрекетті ұйымдастыра отырып, оны белгілі шектеулерге бағындырады. Бұған адамгершілік немесе құқықтық мотивтер жатады.

5.Жалпылау деңгейі бойынша жалпыланған және нақты мотивтер болады.

Жалпыланған мотивтер өз ықпалын іс-әрекет түрлеріне тигізеді.

Нақты мотивтер жеке әрекет-қылықтың құрамдас бөлігі.

6.Саналылық деңгейі бойынша саналы түрде түсінілетін және саналы түрде түсінілмейтін мотивтер.Саналы түсінілетін мотивтер әрекет жасаушы адамның санасында айқын көрініс береді. Кей жағдайда адам өзін әрекет жасауға итермелейтін мотивтерді толық сезіне бермейді, бұл саналы түсінілмейтін мотивтер.

1. Оқу қуаныш сезімі ретінде;

2. Оқу жеке бас пайдасына ие болу ретінде (материалдық пайда);

3. Оқу әлеуметтік статусқа ие болу, сәтсіздіктен қашу ретінде;

4. Оқу әлеуметтік идентификация (негізінде достарының әсері және басқаларға еліктеу);

5. Оқу күштеудің, күш көрсетудің салдарынан;

6. Жауапкершілік сезімінен оқу;

7. Өмірлік тәжірибенің маңыздылығын түсіну негізінде оқу (мамандық, өмірлік мақсат);

8. Оқу қоғамдық қажеттіліктер негізінде (қоғамдық нормалар, принциптермен теңестіру).

Қолданылған әдебиеттер:

1. Столяренко Л.Д . Педагогическая психология для студентов вузов. Ростов-на-Дону, 2004, С. 55-61.

2.Ильин Е.П. Мотивация и мотивы. СПб, Изд-во Питер, 2000, С. 512.

3.Маркова А.К., Матис Т.А., Орлов А.Б. Формирование мотивации учения. М.,1990.

4.Маркова А.К., Орлов А.Б., Фридман Л.М. Мотивация учения и ее воспитание у школьников. М.,1983.
5.Хекхаузен Х. Мотивация и деятельность. М., –Т.2.,1986.

6. Әбілқасымова А.Е., Омарова Р.С. Мұғалімдердің танымдық ізденімпаздығын қалыптастыру негіздері. А., 2003, 39-40,126-129 беттер.

1) Білім алушылардың кәсіптік практикасы мамандар даярлайтын оқу бағдарламаларының құрамдас бөлігі болып табылады.

Кәсіптік практика тиісті ұйымдарда жүргізіледі және оқыту процесінде алған білімдерді бекітуге, практикалық дағдыларды игеруге және озық тәжірибелерді меңгеруге бағытталған.

2) Кәсіптік практиканың түрлері, мерзімдері мен мазмұны жұмыстық оқу бағдарламаларымен және жұмыстық оқу жоспарларымен айқындалады.

3) Кәсіптік практиканы өткізу үшін білім беру ұйымдары шарттық негізде практиканың базасы ретінде ұйымдарды айқындайды, олармен практиканы өткізудің келісілген бағдарламалары мен күнтізбелік кестелерін бекітеді.

Шарттарда білім беру ұйымының, практиканың базасы болып табылатын ұйымдардың және білім алушылардың міндеттері мен жауаптылықтары айқындалады.

Педагогикалық жоғары оқу орындарындағы оқыту ісінде теориялық даярлық, қоғамдық, педагогикалық және арнайы ғылымдарды үйрету студенттердің практикалық педагогикалық қызметімен үйлестіріле жүргізіледі, ал оны ұйымдастырудың негізгі формасы – педагогикалық практика.

Педагогикалық практиканың маңызды міндеттері – оқу-тәрбие процестерін, мұғалімдер мен оқушылар әрекетін бақылауды үйрену, олардың өзара әрекетінің мәні мен логикасын түсіну. Мұндай іскерлікті саналы түрде үйрену қажет. Тәрбиелеу мен оқыту педагогикасын және психологиясын терең үйрену мұғалімдер қолына қажетті «құрал» береді, педагогикалық құбылыс мәнінің механизмін жете түсінуіне мүмкіндік береді.

Педагогикалық практика нақты педагогикалық ақиқат жағдайында өткенімен, оның тәлім алу сипаты бар. Студенттер қызметінің мұғалімдер қызметінен түбегейлі айырмашылығы болады. Мұғалім күн сайын, сағат сайын тұтастай оқу-тәрбие процесін жасайды, оның қызметінің мақсаты мен міндеті – оқушылардың жеке өзін қалыптстыру. Студент қызметінің мақсаты мен міндеті ең алдымен жеке өзін қалыптастыру, күрделі оқу-тәрбие процесін тұтастай құра білуді меңгеру.

Оқыту процесінде педагогикалық практиканың мазмұны екі бағытта дамиды. Оның біріншісі нақты оқу-тәрбие процесінің логикасына бағынып, онда ол нақты педагогикалық қызметті орындауға қатысады. Екіншісі – жоғары оқу орнының курсында оқыған оқу пәнінің логикасына негізделіп, соның әсерінен практикалық педагогикалық қызмет мазмұны өзгереді.

Педагогикалық практиканың жалпы міндеттері әрбір курста нақтыланып, педагогикалық іскерліктің дамуының қолайлы логикасын қамтамасыз етеді, әрі оқушылармен нақтылы бір жұмысты естігенде тиімсіз және мақсатсыз қайталауды ескертеді.

Бірінші курста жетекші ретінде мынадай міндеттер сараланады. 1. Оқушылармен тұтастай педагогикалық қарым-қатынас орната білу. 2. Оқушыларды оқыта білуді меңгеру (ең алдымен қоғамдық ұйымның мүшесі ретінде).

3. 
   Балалардың мектептен тыс өмірін неғұрлым қолайлы амалдармен ұйымдастыруды меңгеру.
   
4. 
   Оқушылардың ата-аналарымен байланыс орната білуді меңгеру.
   

Бірінші курста қол жеткен іскерлігіне сүйене отырып, студенттер тәрбие жұмысының алуан формаларын : класстағы, кластан тыс, мектептегі және мектептен тыс формаларын меңгереді. Оқушылармен педагогикалық тиімді қарым-қатынас орнату өте-мөте қажетті. Класс жетекшісі мен оқушылардың қарым-қатынасы әр түрлі жағдайда бірдей бола бермейді.

Үшінші курс – тәрбие жұмысындағы негізгі педагогикалық іскерлікті меңгеруді аяқтайтын, оның жүйесі қалыптасатын жауапты кезең. Студенттер жоғары кластарда немесе орта кәсіптік – техникалық училищелерде практикадан өтеді.

Олар оқыту процесінің заңдылықтары мен принциптерін тереңірек игеріп, мүмкіндігіне қарай пән мұғалімінің жұмысын бақылауға қатысады. Сабаққа әзірленудің бүкіл барсымен – жоспар мен конспект жасаудан бастап көрнекі құралдар әзірлеуге дейінгі жұмыстарын оқып танысады. Пәндер бойынша сабақтан тыс жұмыстарды – жекелей және топтық консултациядан бастап пәндік кештер, апталықтар, айлар, экскурсиялар т.б. өткізе білуді меңгереді.

Төртінші және бесінші курстарда педагогикалық практика оқу сабағынан қол үзіп өткізіледі де, мұны өндірістік деп атайды, ол 6-дан 10 аптаға дейін созылады. Мұнда пә мұғалімінің кәсіптік қызметті меңгеруіне баа көңіл бөлінеді. Тәрбие процесі ұғымы тұтастай тамамдалады, өйткені оның құралдар жүйесіне сабақтағы жетекші тәрбие, яғни пәнді оқыту құралдары енгізіледі. Студенттер мұғалім ретінде өз бетінше жұмыс істеп, олардың барлық қызметін – тәрбиешілік және оқытушылық қызметтерін атқарады. Әрине, бұл кезеңдегі практикалық даярлықтың табысты болуыкөп жағдайда әрбір студенттің алғашқы оқу жылында меңгерген педагогикалы іскерлік жүйесінің деңгейіне, алдымен тәрбие берудегі іскерлігіне байланысты.

Педагогикалық практиканы ұйымдастыру талаптарының бірі – жоғары оқу орнында оқытудың барлық жылдарында оның үздіксіз өткізілетіндігінде.

Осы талапты негізге ала отырып, мыналарды атап көрсету қажет.

Педагогикалық практика өзінің комплекстілік сипатымен ерекшеленеді. Практикалық педагогикалық қызмет барысында әр түрлі оқу курстарында, түрліше уақыттарда оқушы, мұғалім, оқу-тәрбие процесі туралы алған бүкіл білімің ұштасады, жинақталады қорытылады. Студен өзінің арнайы оқу пәнінің мазмұнын арнайы сабақтарда оқып үйренеді, психологиялық-педагогикалық сабақ циклдерінде оқыту мен тәрбиелеу заңдылықтарын жете ұғынады, кейіннен ол оқушылармен тікелей жұмыс істегенде пән мазмұнын, методикалық, психологиялық, педагогикалық іскерлік секілділерді айналып өте алмайды.

Педагогиаклық практикаға кірісерде оқу-тәрбие жұмысының алуан сырларын ой-елегінен өткізіп шығу қажет. Кәсіптік білімнің ұлғайып тереңдеген сайын мектептегі оқу-тәрбие процесі, оның тұтастық сипаты барынша айқындала түседі. Педагогикалық практиканың комплекстілігі оны жоспарлау, ұйымдастыру, мазмұндау бақылау және бағалау жүйесі арқылы байқалады. Жалпылама бірыңғай баға бергенде студенттің практикалық қызметінің бүкіл бағыты көрінеді.

Педагогикалық практика оқу сипатында болады, оның барысында оқытушының басшылығымен болашақ мұғалімде педагогикалық іскерлік жүйесі бірте-бірте қалыптасады. Алайда іскерлік жүйесін терең меңгеру әрбір студентте дербес өткенімен, бүкіл практикалық педагогикалық қызме коллективтік түрде болады – мұғалім мамандығының басты ерекшелігі де осында. Студент осы ерекшелікті қаншалықты түсінсе, педагогикалықпрактика барысында коллективтік педагогиаклық қызметті қаншалық жете үйренсе, кәсіптік-педагогикалық даярлық соғұрлым табысты болады.

Мәселе тек әрбір кәсіпке тән коллективтік жұмыстың адамгершілік нормаларын терең меңгеруде ғана емес. Педагогикалық қызметтің артықшылығы сол, жеке оқушылар, оқушылар коллективі бір адамның, ең жақсы деген мұғалімнің ғана емес, бүкіл педагогикалық коллективтің ықпалымен қалыптасады.

Студенттер тобы педагогикалық практика барысында педагогикалық коллективтің өзінше моделіне айналады. Әрбір студенттің күш жігері белгілі бір мектепте жұмыс істейтін топта тиісті ынтымақты қарым-қатынас, жоғары талап орнатуға, ортақ мақсат пен міндетті түсінушілікке бағытталуы тиіс.

Студент-практиканттар коллективі мен мұғалімдер коллективі бір-біріне қарсы қойылмайды, алайда объективті себептерге байланысты қосылмайды, өйткені студенттер мектепте уақытша істейді. Алайда мектептің, оқушылар мен мұғалімдердің қаморлығы осы мектептегі студент-практиканттардың қамқорлығымен бірдей дәрежеде болуы тиіс. Барлығы күні бұрын ойластыруы, ауыспалы және тура мағынасында айтқанда алғашқы күннен бастап мектептегі өз орнын белгілеуі; өз мүйісін безендіруі мектеп өмірінің ішкі тәртіп ережесін толық білуі, коллективтік дәстүрге араласуы тиіс.

Педагогикалық практиканы ұйымдастырудың ерекшелігі – қоғамдық-саяси, қоғамдық-педагогикалық қызметтердің және кәсіптік-педагогикалық әзірліктің біртұтатығында. Жалпы білім беретін және кәсіптік мектеп реформасының негізгі бағыттарында тек ата-аналарға ғана емес, оқушы жастардың жұмысына қатысы барбарлық адамдарға мұғалімдер күшімен педагогикалық жалпыға міндетті оқу өткізу көзделген.

Педагогикалық практиканы ұйымдастырудың маңызды талаптарының бірі – оны бірінші курстан соңғы курсқа дейін жоспарлаудың перспективалығында. Практикалық педагогикалық даярлықты жоспарлаудың ролі ерекше зор. Егер барлық пәндер бойынша теориялық курстардың оқу материалы меңгеру жоспарына сәйкес күні бұрын белгіленіп қойылатын болса, практикалық педагогикалық қызмет студент алдына кез келген уақытта толық көлемде кездеседі.

Педагогикалық практиканы ұйымдастырудың тағы бір талаптарын-педагогикалық басшылық пен жоғары белсенділікті, студент-практиканттың дербестігін үйлестіруді атаған жөн.

Педагогикалық практика программасында студенттер қызметінің басты бағыттары белгіленген. Мұнда оқу-тәрбие жұмысының нақтылы мазмұны мен көлемін студенттердің өздері белгілейді. Олардың дербестілігі мен белсенділік деңгейі осыдан көрінеді.

Педагогикалық практиканы ұйымдастырудың жоғарыда аталған талаптарының маңызды екені сөзсіз, бірақ олардың өзара байланысты екендігін түсіну одан да маңызды. Шындығында, кәсіптік даярлықтың, қоғамдық-саяси және қоғамдық педагогикалық қызметтің біртұтас талаптары педагогикалық басшылықпен үйлестірілген дербестілік пен белсенділік балаптарымен тығыз байланысады.

1. 
   «Ғылым» ұғымының философиялық, психологиялық, педагогикалық мәні
   
2. 
   Педагогикалық зерттеудің басты принциптері. Педагогикалық - психологиялық зерттеулердің негізгі кезеңдері
   
3. 
   Ғылыми-зерттеу жұмысының түрлері: реферат, баяндама, мақала, рецензия, оқу құралы, диссертация
   

Адам және қоғам туралы ғылымдар – (білім беру психологиясы, әлеуметтану, т.б.) адамның жүріс-тұрыс және даму заңдылықтары туралы, сонымен бірге адамдар арасындағы өзара және олардың қоғам мен қарым-қатынастары туралы осы заманғы ғылыми түсініктерді қамтамасыздандыруға мүмкіндік береді.

Ғылым екі маңызды элементтерден тұрады.: ғылыми білім жүйесі және ғылыми әрекет және олардың өз ерекшеліктері мен мақсаттары бар.

Ғылым спецификасы, олардың әлемді ұғым, заң, теория күйінде бейнелеуде. Ұғым түйсік қабылдау , елестету бірлігіне қатысты: түйсік – қабылдау – елестету – ұғым.

• 
  Зерттеу мақсаты мен міндеттерін анықтау;
  
• 
  Эксперимент жоспарын анықтау;
  
• 
  Зерттеу әдістері мен әдістемелерін таңдау;
  
• 
  Мәліметті өңдеуде қолданылатын математикалық әдістерді және т.б. анықтау.
  

5. Нәтижені (мәліметті) өңдеу.

6.Гипотезаның дәлдігін нәтиже бойынша бағалау, зерттеу концепциясы шеңберінде нәтижені интерпретациялау (талдау беру, түсіндіру).

7.Алынған нәтижені ғылымдағы концепция және теориялармен байланыстыру. Жалпы қорытынды жасау. Проблеманың перспективасын бағалау.

Педагогикалық зерттеу әдістері – педагогикалық болмыс туралы зерттеуші жинаған фактілерді және білімді таңдаудың негізгі тәсілдері. Педагогикалық зерттеулер теориялық және эмпирикалық деп бөлінеді.

Теориялық әдістер:

- ғылыми педагогикалық әдебиеттерді талдау;

- индукция;

- дедукция;

- жіктеу;

- аналогия.

- салыстыру.

Эмпирикалық әдістер:

- мәліметтерді жинау (бақылау, әңгімелесу, сауалнама, тест);

- тексеру және өлшеу (шкалалау);

- мәләметтерді өңдеу;

- математикалық, статистикалық, графикалық кесте;

- баға беру әдістері (өзін-өзі бағалау, рейтингі, педагогикалық консилиум);

- зерттеу нәтижелерін тәжірибеге енгізу (эксперимент).

Бақылау әдісі.

Бақылау баланың мінез-құлқын әр түрлі жағдайларда көруге мүмкіндік береді. Бақылау арқылы мұғалім өте құнды материалдар алады. Байқағыштық – педагогикалық біліктіліктің көрсеткіші.

Бақылау арқылы қандай да бір педагогикалық құбылыс мақсатты түрде бақыланып, ол туралы фактілер жиналады.

Бақылау – еңбек операциясының, іс-әрекеттің құрамдас бөлігі. Алынған мәліметтер бірден өңделеді. Бақылаудың негізгі қызметі – зерттелетін процесс туралы материалдарды талдау, оларға баға беру.

Бақылау тиімді болу үшін басқа әдістермен байланыста қолдану керек. Мысалы, эксперимент барысын және нәтижесін бақылаусыз анықтау мүмкін емес.

Зерттеушінің зертеу объектісімен байланысына қарай тікелей, жанама, ашық, жабық бақылаулар болады.

Бақыладуың бағдарламасы жасалып, болған фактілерді тіркеу әдістері белгіленеді.

Тікелей бақылауды жанама бақылау толықтырады. Жанама бақылау зертеушінің тапсырмасымен жүргізіледі. Мысалы, бастауыш сынып оқушыларының ойындарын, жоғары сынып оқушыларына бақылаттыруға болады. Ол үшін зерттеуші нақты нұсқаулар береді, бақылаудың табыстылығы, зертеушінің дайындығына байланысты.

Ұжым болып бақылау кезінде біріншісі – зерттеуші мұғалімнің іс-әрекетін, екіншісі – оқушылардың, үшіншісі – жекелеген оқушылардың іс-әрекетін белгілейді.

Зертелетін педагогикалық құбылыстардың жасырын жерлеріне енуге мүмкіндік беретін өзін-өзі бақылау. Мысалы: бастауыш сынып оқушылары зерттеушінің сұрауымен өздік жұмысты орындауға кеткен уақытты, үй тапсырмасын қалай орындап жүргендерін жазады. Бақылау нәтижелерінің дұрыстығы педагогикалық процестің табиғилығына байланысты.

Адамның жеке өзі қалғандағы және біреу қарап тұрғандағы мінезі түрліше болады. Сондықтан бұлтартпас дәлелдер алу үшін ашық бақылау жеткіліксіз. Сондықтан жабық бақылау педагогикалық процестің нақты көрінісін береді.

Ашық және жасырын бақылау көмегімен алынған мәліметтер оқиғаның толық суретін береді.

Үздіксіз бақылау педагогикалық процесті басынан аяғына дейін толық жүргізу. Мысалы: сабақ, тәрбиелік іс-шара, т.б. объектілер үзіліссіз қаралады.

Монографиялық бақылау арқылы алуан түрлі педагогикалық құбылыстар бақыланады. Мысалы: биыл бірінші сыныпқа қабылданған оқушыларды зерттеу. Объектілері – оқушының мәдениетттілігі, ой-өрісі, мінезі, т.б.

Педагогикалық құбылысты бөліп алып бақылау ғылыми жұмыстың міндетіне байланысты.

1. Алдымен бақылау объектілері бөлініп, бақылау арқылы түскен мәліметтерді хаттамаға жазуға болады. Күнделік, алдын-ала әзірленген кестелер қолданылады, оларға оқушылардың іс-қимылдары, т.б. жазылады. Бақылау материалдарын дәл жазылуы керек.

Бақылау фактілері кезінде белгіленіп отырылмаса, жақсы жүргізілген бақылаудың өзі де құндылығын жоғалтады. Бақылауды күнделік дәптер түрінде жүргізген ыңғайлы. Ең әуелі баланың денсаулығы, отбасының құрамы, ата-аналарының мамандығы жөнінде қысқаша мәлімет беру керек. Содан кейін бақылау жөнінде жазулар болады.

Ұзақ уақыттық зерттеу – бір ғана сыналушылардың өздерін ұзақ уақыт және жүйелі зерттеу; адамның өмірлік циклы фазаларының жастық және дербес өзгергіштігінің диапазонын анықтауға мүмкіндік береді.

3. Ғылыми-зерттеу жұмысының түрлері: реферат, баяндама, мақала, рецензия, оқу құралы, диссертация

Сөйленетін сөздің, мақаланың қысқаша мазмұны, қысқаша қорытынды.

Кітаппен (негізгі әдебиетпен жұмыс жасағанда) жұмыс жасауда басты назар аударылады:

1) Кітаптың сыртқы мұқабасымен танысу (кітаптың аталуы, авторы, шыққан жылы, баспаның аты, кітаптың редакторы, алғы сөздің немесе кіріспе сөздің авторы); оның тұтастай көлеміне;

2) Мазмұны арқылы кітаптың жоспарымен (бөлім, тарауларымен) және қандай жүйеде жазылғандығымен танысу;

3. 
   Кітаптың алғы сөзімен, кіріспесімен мазмұнын, мақсатын түсіну үшін үстірт танысып шығу;
   

5) Безендірілу сипатына;

6) Қайталауға берілген сұрақтарға;

7) Қолданылған әдебиеттер тізіміне және т.б.

Келесі кезекте назарды қосымша әдебиеттерге аударамыз.

Автор - әдебиет, өнер музыка, бейнелеу, мүсін, сәулет, графика, ғылым, білім, техника т.б. салада шығарма жазған (жоба жасаған, тың тәжірибе жинақтаған, оқулық, оқу әдістемелік құралдар ұсынған) немесе соған қатысқан адам, не ұжым (мекеме, ұйым, іскер топ т.б.)

Ғылыми-практикалық, ғылыми-әдіснамалық конференциялар – ғылыми тақырыпқа негізделіп жоспарланған, сол ғылыми-зерттеу жұмысының теориялық негізін практикамен ұштастыратын ғылыми жиын.

Диссертация – ғылыми дәреже алу үшін зерттеліп жазылған ғылыми-зерттеу жұмысы. Ғылым кандидаты немесе ғылым докторы дәрежесін алу үшін, диссертацияда автордың жаңа ғылыми-тәжірибелік пікірлері, ұсыныстары,ізденушінің теориялық білімі қамтылады.

Автореферат – ғылыми еңбектің мазмұнын автордың ауызша не жазбаша түрде қысқаша баяндауы. Кандидаттық не докторлық ғылыми дәреже алу үшін жазылған диссертацияның авторефератында сол еңбектің ғылыми теориялық мәні қысқаша тұжырымдалады.

Реферат – (лат.Refero – хабарлаймын деген мағына береді) – ғылыми еңбектер, ғылыми зерттеулердің қысқаша мазмұнын сипаттайтын, жазбаша немесе басылымдық түрде берілетін жұмыс.

Реферат – ғылыми-ақпараттық бағытта болады, тақырыпты объективті тұрғыда толық баяндаумен қатар, онда ғылыми теориялар мен ғылыми қорытындыларға талдау жасалынып, сын айтылады. Реферат ғылыми теориялар мен ғылыми қорытындыларға талдау жасалып, сын айтылады. Реферат ғылыми мекемелер мен жоғары оқу орындарында қолданылады. Арнаулы орта оқу орындары, жалпы білім беретін мектептер оқушыларының үйірме, клубтарда жасаған баяндамалары да реферат деп аталады. Ғылыми кандидаты және ғылым докторы дәрежесіне диссертация қорғаушының авторефераты да рефератқа жатады.

Реферат жазуда не ескеріледі?

1) таңдап алған рефераттың тақырыбына қатысты кішігірім зерттеулер жасау. Ғылыми жұмысқа байланысты мәселелерге орай қажетті әдебиеттерге шолу жасау.

2) керек жағдайларда оқытушымен кездесіп, керекті кеңестеп алғаны абзал.

3) реферат жазуда негізгі мәселені ажыратуға, тақырыптардың өзара сабақтастығын тануға дағдылану.

4) фактілер, фактілік материалдарды іріктеу және жинақтау негізінде таблицалар, графиктер, схемалар жасау.

5) пайдаланған деректер, материалдар, әдебиеттердің тізімін қайдан алынғанын (сілтеме), қайда, қашан, қандай баспадан жарық көргенін көрсету қажет.

6) реферат аудиторяда талқыланады, реферат тақырыбымен, негізгі идеясымен танысады.

Жұмыстың мұндай түрі, формасы, нұсқасы студенттің танымдық белсенділігін арттырып, алдағы ізденісін құлшындырады.

Рефератты талқылау - шығармашылық жұмыстың бір көрінісі, яғни білімділік, қызығушылық тұрғысынан және тәрбиелік мән-амазмұны зор әрекет жұмыс. Бұл кезде сөйлесушілер негізгі мәселеден ауытқымай, нақты тұжырымды ой айтуға көңіл бөлуі тиіс.

Рефератты талқылап, қорытындысын шығару - маңызы зор жауапты сәт, белгілі бір тақырып төңірегінде ғылыми дәйекті тұжырымдар жасап үйрену. Соңында оқытушы реферат жазған студенттің, пікір айтушылардың сөздерін жинақтап, қажетті толықтырулар енгізеді, мәселенің түсініксіз тұстарын анықтап, түзетулер жасайды, толықтырады, өзгертеді.

Рефератпен жұмыс істеу жағдайлары

1. Жалпы жағдайы

1.1. Реферат қысқа мазмұнды жазу түрінде және жекеше оқу-зерттеу әрекеттерінің қорытындысы болып саналады. Басқаларынан айырмашылығы ол шығармашылық жазу түрі, оқушыларға орындалатын рефераттың құрылымы, мазмұны, хатталуы болады.

1.2. Реферат оқытушының жетекшілігімен орындалады, пікір айтылады және оқу-зерттеу жұмысының сайыстарында көрсетіледі. Сонымен қатар қорғауға арналған реферат емтихан тапсырғанда таңдау бойынша аралық және мемлекеттік аттестациялау формасының бір түрі болып көрінеді.

2. Рефераттың құрылымы

2.1. Рефераттың тақырыбын оқытушы ұсынуы мүмкін. Рефератпен жұмыс жасау барысында ғылыми жетекшінің келісімімен бірге таңдалған тақырыпқа өзгертулер енгізілуі мүмкін.

2.2. Рефераттың құрылымы болуы керек (басты бөлімі, параграфы). Оны 4 бөлімге бөлуге болады: кіріспе, негізгі бөлім, қорытынды және әдебиеттер тізімі. Пәннің спецификасы мен реферат мазмұнына сәйкес оған мазмұнды құжаттар, иллюстрациялар, таблицалар, схемалар енгізілуі мүмкін.

1. 
   Реферат мазмұнын бағалау
   

- тақырыпқа сай реферат құрылымының деңгейі;

- тақырыптың өзектілігі және ақиқаттылығы;

- зерттеулердің көлемі және басқа да жаңалықтардың қайнар көзі;

- Мазмұнның стилі және сауаттылығы;

- Рефераттың өңделуінің талапқа сәйкестілігі.

2. Педагогикалық міндеттерді іске асырудағы шығармашылық процедура және технология. Шығармашылық ойлау.

Студент жоғары оқу орнында оқи жүріп, психологияны, педагогиканы және басқа, жеке пәндерді оқыту әдістемесін оқып үйрену, педагогикалық практикаға бару, педагогикалық іс-тәжірибені меңгеру мен талдау, озық тәжірибе үлгілерімен танысу арқылы педагогикалық шеберлік негіздерін үйрене бастайды.

Педагогикалық шеберлікті жетілдірудегі басты мақсат – мұғалімдік мамандық бойынша өзінің алдына қойған міндеттерін педагогикалық іс-әрекет деңгейіне жеткізу, оны нәтижелі түрде іске асыра білу.

Педагогикалық кәсіптік әрекеттерге өзін-өзі бағыттап, ұйымдастыратын педагогикалық білгірлік қасиеттер педагогикалық шеберлік жүйесіне жатады. Педагогикалық кәсіби шеберліктің іргетасы – кәсіптік білім. Мұғалімнің кәсіптік білгірлігі – біріншіден, өзі оқытатын пәнін терең білуге негізделсе, екіншіден, сол пәнді оқып тани білетін оқушыларға арналады.

Кәсіптік білім – теориялық, технологиялық, әдістемелік жағынан тұтасады. Оны әрбір педагог өз тәжірибесіне сай құрады, ғылыми білімі негізінде оның заңдылықтарын көре біледі.

Кәсіптік білім – студенттің жоғары оқу орындарында оқу процесіндегі кәсіби дайындығы барысында қалыптасады.

Іскерлік өз қалыптасуында бірнеше кезеңдерден өте отырып, соңында шеберлік пен шығармашылыққа айналады.

1- кезең. Бастапқы іскерлік - іс-әрекет мақсатын ертеректе қамтылған білім мен дағдыға негіздей отырып сезіну және оған жету құралын іздестіру; іс-әрекет байқап көру – қателесу жолымен орындалады.

2 – кезең. Іскерліктің жеткіліксіздігі – іс-әрекетке қатыссыз ертеректе жинақталған білім мен оны іске асыру тәсілдерін қолдану.

3 – кезең. Жекеленген жалпы іскерлік - әртүрлі іс-әрекет түрлеріне қажетті, дамыған, бірақ ауқымы тар іскерлік қатары (өзінің іс-әрекетін жоспарлау іскерлігі, ұйымдастырушылық іскерлік).

4 – кезең. Жоғары деңгейдегі іскерлік – нақты іс-әрекетте білім мен дағдыны шығармашылықпен қолдану; мақсатын ғана емес, оған жету тәсілдерін таңдау мотивтерін сезіну.

5 - кезең. Шеберлік - әртүрлі іскерлікті шығармашылықпен қолдану.


10-тақырып. Педагогикалық қарым-қатынас – шығармашылық процесс ретінде
1.Педагогтың іс-әрекеті құрылымындағы педагогикалық қарым-қатынас. Педагогикалық қарым-қатынастың ерекшеліктері

2.Педагогикалық қарым-қатынасты жүзеге асыру кезеңдері.

3. Кәсіби педагогикалық қарым-қатынас стильдері.
Негізгі ұғымдар: педагогикалық қарым-қатынас, педагогикалық қарым-қатынас стильдері


1. Қарым –қатынас немесе коммуникация процесі кең, ауқымды ұғым, ол - саналы және санасыз байланыс, ол - мәліметті тасымалдау және қабылдау, ол - барлық жерде және үнемі байқалатын процесс.

«Қарым-қатынас – біріккен іс-әрекетке деген қажеттіліктен туындайтын адамдар арасындағы байланысты құратын және дамытатын күрделі, көп жоспарлы процесс» (Қысқа психологиялық сөздік).

«Қарым-қатынас – адамдар арасындағы байланысты құру мен дамытуда, жеке тұлғалық қарым-қатынасты қалыптастыруда көрінетін және біріккен іс-әрекетке деген қажеттілікті туындататын жеке тұлға белсенділігінің универсалды формасының бірі (таным, еңбек, ойынмен бірге)» (А.И.Конюхов).

«Қарым-қатынас – бір адамның екінші адамға әсер ету нәтижесі болып табылатын, адамдар арасындағы байланыс» (М.В.Гамезо, И.А.Домашенко).

• 
  Ынтымақтастық. Қарым-қатынаста орынды (рационалды) эмоционалды және еріктік өзара әсер етулер және индивидтердің өзара әрекеттері жүзеге асырылады және көңіл-күйдің, ойдың, көзқарастың жалпылығы қалыптасады, өзара түсінушілік туындайды, манера, әдет, мінез-құлық стилі меңгеріледі, топтық және ұжымдық іс-әрекетті сипаттайтын бірлік пен ынтымақтастық құрылады.
  
• 
  Қалыптастырушы. Қарым – қатынас жеке тұлғаның жағымды жағының ашылуы, санасының және өзіндік санасының қалыптасуы, оның дамуының стимуляторы: басқа адамдармен қарым-қатынасқа түсе отырып, өзіне басқалардың қатынасын саралай келе, адам өз бойында өзін-өзі жетілдіруге деген қажеттілікті байқайды және осы қажеттілікті өзін-өзі тәрбиелеу процесінде жүзеге асырады.
  
• 
  Дамытушы. Қарым-қатынаста байқалатын «жұқтырудың» әлеуметтік-психологиялық механизмі мен еліктеу, адам идеалындағы сапа, қасиеттерімен қоса бейнені қалыптастыруға ықпал етеді – бұл өзін-өзі дамытуға деген үлкен стимул!
  
• 
  Танымдық. Қарым-қатынас қоршаған ортаны тану мен түрлендіру процесі жүзеге асырылатын бірлескен шығармашылықтың формасы.
  
• 
  Мәліметтік. Қарым-қатынас мәлімет (дерек) көзі және ақпарат арнасы: қарым-қатынас процесінде (коммуникация) адам фактілерді, түсініктерді, идеяларды ғана емес, онда құнды қатынастар, қызығушылықтар, көңіл-күй, сезім де меңгеріліп, тасымалданады.
  
• 
  Ұйымдастырушылық. Қарым-қатынас – адамды тәрбиелеу үшін жағдай тудырады: тәрбие өнері ең алдымен – қарым-қатынас өнері деп педагогтар әділ пікір айтады, қарым-қатынаста жеке тұлғаның өзінің әлеуметтік рөлін, ұйымдастырушылық және серіктік (партнер) сапаларын жүзеге асыруға деген ұмтылысы орындалады.
  

• 
  Нақты серікпен (партнер) қарым-қатынас
  
  • 
    Тұлға аралық қарым-қатынас:
    

• 
  өкілдік қарым-қатынас;
  
• 
  мәдени қарым-қатынас;
  

• 
  Топтағы қарым-қатынас:
  
• 
  Сағымдағы (иллюзиядағы) серікпен қарым-қатынас
  
  • 
    Жануарлармен қарым-қатынас;
    
  • 
    Затпен қарым-қатынас ;
    
• 
  Ойдағы серікпен (квазисубъектімен) қарым-қатынас
  

• 
  Өзінің екінші «Мен»-імен қарым-қатынас;
  
• 
  Мифологиялық немесе көркем бейнемен қарым-қатынас:
  
• 
  Ақиқатта (болмыста) жоқ адам бейнесімен қарым-қатынас.
  

• 
  Қиялдағы серіктердің қарым-қатынасы (көркем персонаждар – квазисубъектілермен).
  

• 
  Қарым-қатынасқа түсушілер құрамы бойынша
  

• 
  Тұлғааралық – іскерлік және жеке тұлғалық қарым-қатынас
  

Өзара қатынас сипатына қарай:

• 
  қызметтік;
  
• 
  қызметтік-жолдастық;
  
• 
  достық.
  

• 
  Жеке тұлғалық-топтық – іскерлік, Адам ↔ Топ жүйесіндегі қарым-қатынас;
  

• 
  қызметтік және қызметтік-жолдастық;
  
• 
  жетекшінің ұжыммен, топпен қарым-қатынасы;
  

• 
  Топаралық - Топ ↔ Топ жүйесіндегі іскерлік қарым-қатынас, екі немесе бірнеше қауымдастықтың контактісі.
  

• 
  Жақындасу деңгейі бойынша:
  

• 
  Тікелей – «бетпе-бет» қарым-қатынасқа түсу, әрбір қатысушының қарым-қатынастың барлық құралдарын қолдана отырып басқа адамдармен (адаммен) байланысқа түсуі және сол арада кері байланысқа түсу мүмкіндігі де.
  
• 
  Жанама – үшінші адам, немесе пошталық байланыс, техникалық құрал, зат, естелік т.б. арқылы қарым-қатынастың жүзеге асуы.
  

• 
  Ұзақтығына байланысты:
  

• 
  қысқа уақыттық;
  
• 
  ұзақ уақыттық.
  

• 
  Аяқталуына байланысты:
  
• 
  аяқталған;
  
• 
  аяқталмаған.
  

• 
  Коммуникативті - қарым-қатынас субъектілерінің арасында мәлімет алмасу;
  
• 
  Интерактивті - жалпы өзара әрекет стратегиясын құру, факті, қатынастардың ғана емес әрекеттердің де алмасуы.
  
• 
  Перцептивті - серіктестік қарым-қатынасты бір-бірін қабылдауы, зерттеуі, түсінісуі, бағалауы.
  

• 
  Вербальды (сөз)
  
  • 
    Сыртқы:
    

• 
  ауызша;
  

- диалогты.

• 
  Іштей.
  
• 
  Вербальды емес
  

• 
  кинетикалық (вербальды емес құралдардың көмегімен қарым-қатынасқа түсу, жест, мимика, пантомимика);
  
• 
  параэкстралингвистикалық (қосымша мәліметті дауыс ырғағын өзгерту арқылы беру, диапазон, тондық өзгеріс);
  
• 
  проксемикалық (қарым-қатынасқа түсушілерді орналастыру, қарым-қатынастың уақыты);
  
• 
  визуальдық (көз арқылы мәліметтік байланыс).
  

• 
  Педагогикалық қарым-қатынас кең контексте «... оқушылардың мотивациясының дамуы мен оқу іс-әрекетінің шығармашылық сипаты үшін, мектеп оқушысы тұлғасының дұрыс қалыптасуы үшін ең жақсы жағдай жасайтын, оқытудың эмоционалдық қолайлы климатын қамтамасыз ететін, мұғалімнің (кеңірек алсақ – педагогикалық ұжымның) оқыту процесіндегі оқушылармен қарым-қатынасы» (А.А.Леонтьев).
  
• 
  Педагогикалық қарым-қатынас – оқыту мен тәрбиелеу мақсаты мен міндетерінің жүзеге асырылуын қамтамасыз ететін педагог пен оқушылардың өзара әрекетіндегі құралдар мен әдістер жиынтығы (Л.Д.Столяренко) .
  

• 
  контактілі;
  
• 
  дистантты,
  
• 
  ақпаратты;
  
• 
  түрткі болу;
  
• 
  координациялық;
  
• 
  үйлестіруші өзара әрекеттесу.
  

• 
  Педагогикалық қарым-қатынас ерекшелігі
  

• 
  Педагогикалық қарым-қатынас бағыттылығы
  

• 
  Педагогикалық қарым-қатынас білім алушылардың өзара әрекеттесуінің өзінде олардың тұлғалық дамуы мақсатына бағытталған;
  
• 
  Педагогикалық жүйенің өзіне негіз болып табылатын, оқу білімдерін игеруді ұйымдастыруға және осы негізде шығармашылық іскерліктерді қалыптастыруға, демек игеру пәніне (меңгеру) бағытталған;
  
• 
  Білім алушыларға (олардың актуальды жағдайларына, дамудың болашақтағы бағыттары) бағытталған.
  

• 
  Педагогикалық қарым-қатынас субъектілерінің 3 жақты бағыттылығы
  

• 
  жеке тұлғалық;
  
• 
  әлеуметтік;
  
• 
  пәндік.
  

• 
  Оқыту (білім беру) функциясын жүзеге асыру
  

• 
  Педагогикалық қарым-қатынастың «Адам-Адам» типінде суреттелген адамдардың өзара әрекеттесу өзгешілігінің бейнеленуі;
  
• 
  Қарым-қатынасты жеңілдету және фасилитация функциялары (К.Роджерс). Мұғалім қарым-қатынас фасилитаторы, демек мұғалімнің оқушыға өзін және өз бойындағы жағымды (жақсы) қасиеттерін көрсетуге көмектесуі.
  
  • 
    Қарым-қатынас стилі адамдардың бір-бірімен өзара әрекеттесу тәсілдері мен құралдарының тұрақты формасы .
    
  • 
    Оқытушының қарым-қатынас стилі
    
    • 
      Оқушылардың ойлау процесіне зейін аударып, қалт еткен ойдың туындауы дереу қолдауды қажет етеді, кейде ойды байқадым деген белгінің өзі де жеткілікті;
      
    • 
      Эмпатияның болуы - өзін оқушының орнына қоя білу ептілігі – оның іс-әрекеті мақсаттарын, түрткілерін және оның өзін түсіну, бұл белгілі бір дәрежеде оқушы іс-әрекетін болжауға, алдын ала басқаруға мүмкіндік береді;
      
    • 
      Жақсылық тілеуші, оқушы жетістігіне әріптестің қызығушылығы позициясы;
      

• 
  Педагогикалық қарым-қатынас оқудағы өзара әрекет формасы, педагог пен оқушының ынтымақтастығы;
  
• 
  Педагогикалық қарым-қатынас бір мезгілде оның үш жақты: коммуникативтік, интерактивтік және перцептивтік болуы,
  
• 
  Педагогикалық қарым-қатынас вербальдымен қатар басқа да тәсілдердің, яғни көркемдік, кинетикалық, символикалық тәсілдердің кең түрде көрінуі.
  

• 
  Кәсіби ұстаным (позиция) типологиясы ( М. Тален бойынша)
  

• 
  Іс-әрекет стилі, объектінің өзінің қабілеттерін айқындай отырып және оның даралық-психологиялық, тұлғалық ерекшеліктерімен анықтала отырып, оның операционалдық құрамын, іскерліктері мен дағдыларын қамтиды (В.Э.Чудновский).
  
• 
  Педагогикалық іс-әрекет стиліне әсер етуші факторлар:
  
  • 
    Іс-әрекет субъектісі мұғалімнің жеке даралық-психологиялық ерекшеліктерін, ол даралық-типологиялық, тұлғалық, мінез-құлықтық ерекшеліктерді қамтиды;
    
  • 
    Іс-әрекеттің өзіндік ерекшеліктері;
    
  • 
    Оқушылардың ерекшеліктері.
    
    • 
      Педагогикалық іс-әрекет стилдерінің түрлері (А.К.Маркова бойынша)
      
      • 
        Өктемшілдік стиль. Оқушы тең құқылы серіктес емес, педагогикалық әсер ету объектісі ретінде қарастырылады. Мұғалім біржақты шешім қабылдайды, шешеді. Өзі қойған талаптарының орындалуына қатаң бақылау орнатады. Қалыптасқан жағдайлар мен шәкірттердің пікірлерін есепке алмай, өз құқықтарын пайдаланады. Осының салдарынан шәкірттері белсенділіктерінен айырылады, өзін-өзі төмен бағалайды, бойларында агрессия пайда болады. Оқушылардың күші білімді игеру мен өзін-өзі дамытуға емес, психологиялық тұрғыда өзін-өзі қорғауға бағытталған. Мұндай мұғалімнің әсер етуінің негізгі әдісі – бұйрық, ақыл айту. Мұғалімге өз кәсібіне қанағаттанудың төмендігі және кәсіби тиянақсыздық тән.
        
      • 
        Демократиялық стиль. Оқушымен қарым-қатынаста тең серіктес, бірігіп білім іздеуде әріптес. Мұғалім оқушыларды шешім қабылдауға тартады, олардың пікірлерін есепке алады, ой-пікір білдіруін бағалайды. Оқушылардың оқу үлгерімін ғана емес, олардың тұлғалық сапаларын да есепке алады. Оқушыға әсер ету әдістері – түрткі болу, кеңес, өтініш. Осы стильдегі мұғалімнің оқушылары байыпты, қанағаттану, өзін-өзі жоғары бағалау күйін сезінеді. Мұғалімдер өзінің психологиялық іскерліктеріне көбірек назар аударады, оларға кәсіби орнықтылық, өз мамандығына қанағаттану тән.
        
      • 
        Либералдық стиль. Мұғалім шешім қабылдаудан қашып, бастаманы оқушыларға, әріптестеріне береді. Оқушылардың іс-әрекетін ұйымдастыру мен қадағалауды жүйесіз орындайды, жалтақтаушылық, толқу байқалады. Сыныпта ауытқымалы микроклимат, жасырын қатынастар байқалады.
        
        • 
          Қазіргі заман мұғалімін сипаттушы даралық стильдердің 4 түрі:
          
          • 
            Эмоционалды-импровизациялық стиль
            
          • 
            Эмоционалды-әдісқойлық стиль
            
          • 
            Пайымдаушы-импровизациялық стиль
            

• 
  Пайымдаушы-әдісқойлық стиль.
  

1. 
   Зимняя И.А. Педагогикалық психология. А., 2005, 360-385 б.
   

• 
  Өздігінен білім алу үшін, алдымен сол жұмысқа қажетті нақты дағдыларға (іштей жылдам оқи білу, библиографиялық дағдылар, түрлі анықтама әдебиеттерді пайдалана білу, оқығандарды жазып алу т.б. ие болу керек).
  
• 
  Біліммен жемісті шұғылдану қолайлы жағдайларды (уақыт, тиісті әдебиеттер мен құралдардың болуы) керек етеді, ең дұрысы кітапханаларда, оқу залдарында біліммен шұғылдануға дағдылану.
  
• 
  Алғашқы кезден оқытушылардан, тәжірибелі адамдардан, кітапханалардан ақыл кеңес алудың пайдасы зор.
  
• 
  Оқыған материалды мұқият ұғатындай етіп оқып, түсінбеген жерлерді қалдырмай, қайталап оқып, оның негізгі жақтарын жазып алу керек.
  
• 
  Анықтама әдебиеттерді, энциклопедияларды, түрлі сөздіктерді қоса пайдаланып отыру керек.
  

Қойылатын талаптар:

1. 
   СОӨЖ, СӨЖ оқытушы белгіленген мерзімінен кешіктірмей, уақытында барлық талаптарға сәйкес орындалуға тиіс;
   
2. 
   СОӨЖ, СӨЖ өзі орындауы қажет, оны басқадан көшіруге, яки болмасы басқаға көшіруге беруге болмайды (ондай жұмыс бағаланбайды, сол себепті ұпай төмендетіледі);
   
3. 
   СОӨЖ, СӨЖ тапсырмаларын орындау барысында кейбір өзгерістер мен толықтыруларды ескеруге тиіс;
   

1) Кітаптың сыртқы мұқабасымен танысу (кітаптың аталуы, авторы, шыққан жылы, баспаның аты, кітаптың редакторы, алғы сөздің немесе кіріспе сөздің авторы); оның тұтастай көлеміне;

2) Мазмұны арқылы кітаптың жоспарымен (бөлім, тарауларымен) және қандай жүйеде жазылғандығымен танысу;

3. 
   Кітаптың алғы сөзімен, кіріспесімен мазмұнын, мақсатын түсіну үшін үстірт танысып шығу;
   

5) Безендірілу сипатына;

6) Қайталауға берілген сұрақтарға;

7) Қолданылған әдебиеттер тізіміне және т.б.

Келесі кезекте назарды қосымша әдебиеттерге аударамыз.

Реферат – ғылыми-ақпараттық бағытта болады, тақырыпты объективті тұрғыда толық баяндаумен қатар, онда ғылыми теориялар мен ғылыми қорытындыларға талдау жасалынып, сын айтылады. Реферат ғылыми теориялар мен ғылыми қорытындыларға талдау жасалып, сын айтылады. Реферат ғылыми мекемелер мен жоғары оқу орындарында қолданылады. Арнаулы орта оқу орындары, жалпы білім беретін мектептер оқушыларының үйірме, клубтарда жасаған баяндамалары да реферат деп аталады. Ғылыми кандидаты және ғылым докторы дәрежесіне диссертация қорғаушының авторефераты да рефератқа жатады.

Реферат жазуда не ескеріледі?

1) таңдап алған рефераттың тақырыбына қатысты кішігірім зерттеулер жасау. Ғылыми жұмысқа байланысты мәселелерге орай қажетті әдебиеттерге шолу жасау.

2) керек жағдайларда оқытушымен кездесіп, керекті кеңестеп алғаны абзал.

3) реферат жазуда негізгі мәселені ажыратуға, тақырыптардың өзара сабақтастығын тануға дағдылану.

4) фактілер, фактілік материалдарды іріктеу және жинақтау негізінде таблицалар, графиктер, схемалар жасау.

5) пайдаланған деректер, материалдар, әдебиеттердің тізімін қайдан алынғанын (сілтеме), қайда, қашан, қандай баспадан жарық көргенін көрсету қажет.

6) реферат аудиторяда талқыланады, реферат тақырыбымен, негізгі идеясымен танысады.

Жұмыстың мұндай түрі, формасы, нұсқасы студенттің танымдық белсенділігін арттырып, алдағы ізденісін құлшындырады.

Рефератты талқылау - шығармашылық жұмыстың бір көрінісі, яғни білімділік, қызығушылық тұрғысынан және тәрбиелік мән-амазмұны зор әрекет жұмыс. Бұл кезде сөйлесушілер негізгі мәселеден ауытқымай, нақты тұжырымды ой айтуға көңіл бөлуі тиіс.

Рефератты талқылап, қорытындысын шығару - маңызы зор жауапты сәт, белгілі бір тақырып төңірегінде ғылыми дәйекті тұжырымдар жасап үйрену. Соңында оқытушы реферат жазған студенттің, пікір айтушылардың сөздерін жинақтап, қажетті толықтырулар енгізеді, мәселенің түсініксіз тұстарын анықтап, түзетулер жасайды, толықтырады, өзгертеді.

Рефератпен жұмыс істеу жағдайлары

1. Жалпы жағдайы

1.1. Реферат қысқа мазмұнды жазу түрінде және жекеше оқу-зерттеу әрекеттерінің қорытындысы болып саналады. Басқаларынан айырмашылығы ол шығармашылық жазу түрі, оқушыларға орындалатын рефераттың құрылымы, мазмұны, хатталуы болады.

1.2. Реферат оқытушының жетекшілігімен орындалады, пікір айтылады және оқу-зерттеу жұмысының сайыстарында көрсетіледі. Сонымен қатар қорғауға арналған реферат емтихан тапсырғанда таңдау бойынша аралық және мемлекеттік аттестациялау формасының бір түрі болып көрінеді.

2. Рефераттың құрылымы

2.1. Рефераттың тақырыбын оқытушы ұсынуы мүмкін. Рефератпен жұмыс жасау барысында ғылыми жетекшінің келісімімен бірге таңдалған тақырыпқа өзгертулер енгізілуі мүмкін.

2.2. Рефераттың құрылымы болуы керек (басты бөлімі, параграфы). Оны 4 бөлімге бөлуге болады: кіріспе, негізгі бөлім, қорытынды және әдебиеттер тізімі. Пәннің спецификасы мен реферат мазмұнына сәйкес оған мазмұнды құжаттар, иллюстрациялар, таблицалар, схемалар енгізілуі мүмкін.

2. 
   Реферат мазмұнын бағалау
   

- тақырыпқа сай реферат құрылымының деңгейі;

- тақырыптың өзектілігі және ақиқаттылығы;

- зерттеулердің көлемі және басқа да жаңалықтардың қайнар көзі;

- Мазмұнның стилі және сауаттылығы;

- Рефераттың өңделуінің талапқа сәйкестілігі.

Педагогикалық мамандықтың ерекшеліктері туралы әр түрлі дерек көздерінен мәлімет жинақтау мен жүйелеу негізінде дөңгелек үстелде өз ойыңызды ортаға салыңыз, педагогикалық мамандықтың ерекшелігін айқындаңыз; студент нені білуі және меңгеруі керектігін естен шығармаңыз.

Әдебиеттер:

1. Педагогикалық мамандыққа кіріспе. Типтік оқу бағдарламасы. А., 2005.

2. Мамандыққа кіріспе. Жалпы ред. Басқарған Л.И. Рувинский. А., 1991.

3. Кукушин В.С. Введение в педагогическую деятельность. Ростов- на Дону, 2002.

Әдістемелік нұсқау

Педагогикалық іс-әрекеттің мәні мен құрылымын бейнелейтін ғылыми әдебиеттер каталогын құруда курсты меңгеруге ұсынылған әдебиеттерді және ондағы ғалым-зерттеушілердің еңбектерін негізге алыңыз, педагогикалық іс-әрекеттің ерекшелігін айқындаңыз.

Әдебиеттер: Педагогикалық мамандыққа кіріспе курсы бойынша жоғары оқу орындарына арналған оқулықтар, әдістемелік құралдар, оқу-әдістемелік нұсқаулар, БАҚ.

“Мен неге педагог-психолог болғым келеді?” тақырыбына шығарма жаза отырып өзіңіздің пікіріңіз бойынша осы мамандықтың спецификасын ашыңыз.

Әдебиеттер:

1. Битянова М.Р. и др. Работа психолога в начальной школе. – М.:Генезис. 2001

2. Григорович Л.А. Введение в профессиюВведение в профессию психолог.М., 2004.

3. Лукьянова М.И. Моя профессия – детский психолог. М., 2007.

4. Мазилов В.А. Психолог в системе образования: проблемы подготовки. М., 2007.

5. Овчарова Р.В. Справочная книга школьного психолога. М.,1993.

6. Рабочая книга школьного психолога /Под.ред И.В.Дубровиной М.,

9. Сақтағанова Т. Өркениетті білім жүйесіндегі психологиялық қызмет.// Мектептегі психология .№2 (наурыз-сәуір) 2006жыл, 6-7 б.

10. Фридман Л.М., Кулагина И.Ю. Психологический справочник учителя. – М.: Просвещение, 1991.

12. 
    Фридман Л.М. О концепции школьной психологической службы. //Вопросы психологии. 2001, №1, 97-105 с.
    

Педагог-психологтың кәсіби іс-әрекетінің ерекшеліктері (жұмыс бағыттары, кәсіби этикасы, шеберлігі) туралы әр түрлі дерек көздерінен мәлімет жинақтау, жүйелеу, ой қорытуларыңызды реферат демек, қайнар көздердің негізгі мазмұнын ықшамды түрде берілуі сұралады.

1. Кукушин В.С. Введение в педагогическую деятельность. Ростов- на Дону, 2002.

2. Григорович Л.А. Введение в профессию психолог.М., 2004.

3.Лукьянова М.И. Моя профессия – детский психолог. М., 2007.

Педагог-психологтардың жеке тұлғалық және кәсіби сапаларын диагностикалайтын әдістемелерді жинақтаңыз (әдістемелер ғылымда қолданыста және бірнеше болуы шарт)

Бақылау формасы: Жобаны қорғау

Қоғамдағы мұғалім қызметінің әлеуметтік маңыздылығы мен оған қойылатын талаптарды ғылыми негізде игере отырып осы мұғалімнің ролін арттыру жобасын жасаңыз. Жоба топ алдында қорғалады.

Әдебиеттер:

1. Ильин Е.П. Мотивация и мотивы. СПб; Изд-во Питер, 2000, 512с.

2.Маркова А.К., Матис Т.А.,Орлов А.Б. Формирование мотивации учения М., 1990.

3.Бордовская Н.В., Реан А.А. Педагогика. Учебник для вузов. -СПб. Питер, 2000.

Әдістемелік нұсқау

Мотив – бұл адамның объективті мұқтаждығы мен ынтасын бейнелейтін әрекетіне ішкі талаптану болғандықтан, өзінің ытылмыш мамндықты таңдау мотивациясын анықтаңыз.