Тарих және педагогика факультеті «Жалпы тарих және мұражай ісі» кафедрасы

«Шымқала» тарихи-мәдени кешенің ұйымдастыру

жүктеу 0,51 Mb.

Pdf просмотр

бет	14/17
Дата	31.01.2023
өлшемі	0,51 Mb.
	#41084

1 ... 9 10 11 12 13 14 15 16 17

ав

2.3 «Шымқала» тарихи-мәдени кешенің ұйымдастыру
«Шымкент ескі қалашығы» (Цитадель) - Қазақстандағы өзінің тарихи
негізін сақтаған жалғызш қалалық құрылым болып табылатын қазіргі заманғы
қала құрылысының орталығындағыш цитаделі бар қалашық. Жергілікті маңызы
бар тарих және мәдениетш ескерткіштерінің мемлекеттік тізіміне енгізілген
Қазақстан Республикасыныңш археологиялық объектісі. 2021 жылдың 31
наурызында қала әкімі Шымкент қаласының мәдениет, тілдерді дамыту және
архивтер Басқармасыныңш тарихи-мәдени кешенін құру туралы Қаулысына
қол қойды.
Шымкент қалашығы өз кезеңінде «Цитадель», «Шахристан» және
көптеген «Рабаттарымен» бірнеше шақырымға дейін, Қошқар ата өзенінің
бастауынан Бадам өзеніне құйылған жеріне дейінгі аралыққа созылып,
аумағы 85 гектардан асты, дегенменш бүгінгі таңда «Шым қала» тарихи –
мәдени кешенінің аумағы кішірейіп 4 гектарды құрайды. Бұл археологиялық
нысан жасалуы мен дизайныш жағынан өзінің түпнұсқасын, бастапқы келбеті
мен бекініс жүйесін сақтаған. Қалашықтыңш цитаделі шахристанның солтүстік
бөлігінде орналасқан.
Қазіргі уақытта шахристанның солтүстік-батыс бөлігіне жақын жерде
көлемі 40х50 метр болып келетін жалпы 25 м биіктіктегі төбе түрінде
цитадельдің қалдықтары сақталғанш.
Зерттеулер қаланыңш біздің заманымызға дейінгі екінші мыңжылдықтан
бастау алатын тарихы тым тереңде екенін дәлелдеп берді.
2005-2007 жылдары шахристанныңш батыс бөлігі бойынша цитадельге
және шығыс қорғаныс мұнарасына қазба жұмыстары жүргізілді.2008 жылы
шахристанның оңтүстік-шығыс бұрышында ортағасырлық кезеңнің құрылыс
көкжиегі деңгейі бойынша тандырдың қалдықтары табылды. Тарихи жердің
басты құндылығы - оның көпқабаттылығындаш. Ескі қалашықтағыш мәдени
қабаттардың тереңдігі орта есеппен 14 метрге дейін барады.
Археологтар қазба кезінде топырақтың үстіңгі қабатынанш VІІ-Х
ғасырларға жататын монеталар және Қараханидтер дәуіріне жататын
керамикалық заттарды, ал ең төменгі қабатынан б.з.д. ІІ ғасырдың басы мен ІІІ
ғасырдың аяғы деп көрсетілген керамика бұйымдарының бөліктерін тапқан.
Бұл жәдігерлердің ғылымда көне Соғды жұртына тән екендігі белгілі. Сонымен,
қатар қазба жұмыстары кезінде ең төменгі қабаттарынан жуан қабырғалы діни
орталықтың үлкен залы анықталды. Ал оның ар жағында мәйітхана орын
тепкен. Одан 20-ға жуық сүйегі бар хум (құмыралар) табылған.
Археологиялық қазба жұмыстарыныңш нәтижелері бойынша бекіністе
хауыз болғандығы белгілі болды. Үй бекіністе су жинауға арналған. Алынған
мәліметтерге сәйкес, оның формасы сегізбұрышқа жақын болды. Хауыз
цитадельдің жанындағы бекіністің негізгі алаңында орналасқан.
Шахристанның оңтүстік-батыс бөлігінде ХVІ-ХVІІ ғасырлардағы тұрғын
квартал орналасқан. Кварталдың өзі бірнеше үйлер мен шайхана және

38
керуеншілердің түйелері тұратын жайлардан тұрды. Мұнда қазақ хандығының
гүлдену кезеңінде адамдар өмір сүрген.
Шымкент қалашығы ежелгі Сайрам оазисінің құрамдас бөлігі болып
табылады. Бүгінде Циадель музейінің алдында тұрған Испиджаб – Сайрам
бағанасы осының дәлелі.
«Шым қала» тарихи-мәдени кешенінің мақсаты.
ҚР мәдени және тарихиш ескерткіштерін жинақтап, сақтап осы
бағыттарғы құндылықтарымызды көпшілікке насихаттау.
Міндеттері:
-
Музей затын анықтаумен жинауға, оларды зерделеуге және танымал
етуге
бағытталған
экспедицияларды,
археологиялық
зерттеулерді
ұйымдастыру;

жүктеу 0,51 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 9 10 11 12 13 14 15 16 17