Тақырыбында облыстық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары

108 
 
тән ортақ белгі бұл өскелең ұрпақты тәрбиелеу мен оқыту қазіргі заманның 
талап-тілектерін ескере отырып жүргізілуі керек. 
Мектепке  дейінгі  ұйымдарда  білім  сапасын  арттыру  аса  маңызды 
мәселе,  ол  үшін  жалпы  және  негізгі  жағдайларды  жақсарту  басты  міндет 
болып табылады. 
Біріншіден,  білім  мен  тәрбие  беруге  арналған  дамытушы  ортаны 
жабдықтау қажет десек, ол мектепке дейінгі кезеңнің өзіндік ерекшелігі мен 
құндылықтарын сақтайтын, баланың балалығына бағытталуы шарт. 
Екіншіден,  тәрбие  мекемесінің  басшысы  мен  тәрбиеші  педагогтар 
қауымы  кәсіби  шеберліктерін  үнемі  шыңдап,  білімін  жетілдіруге  жүйелі 
көңіл  бөліп,  ұжымның  шығармашылық  бағыт-бағдарын  айқындап,  оны 
жүзеге  асыруға  белсенділікпен  ат  салысуға  және  жағымды  психологиялық 
ахуалдың  тұрақтануына  ықпал  ету  қажет.  Сондай-ақ,  отбасының  сұранысы 
мен  талап-тілектерін  қанағаттандыру  және  білім  мен  тәрбиенің  балаға 
берілген  үрдісі  жайында  ата-анамен  үнемі  бірлескен  ынтымақты  негізде 
жұмыс істеу де өте маңызды. 
Үшіншіден, балабақшада еңбек етуге толық жағдай жасалып, тәрбиелеу 
мен  білім  берудің  технологияларын  сауатты  меңгеріп,  жаңа  педагогикалық 
әдіс-тәсілдер  жүйесін  кәсіби  шеберлікпен  игеріп,  оны  тәжірибеде 
пайдалануға шығармашылықпен үлес қосып отырса. 
Баланы  тәрбиелеу,  дамыту  және  білім  беру  мәселелерінде  отбасы  мен 
балабақша ұжымының бірлескен өзара тығыз байланыста болуы. 
Білім беру жүйесінің негізгі мақсаты–тұлғаны оқыту, тәрбиелеу, дамыту. 
Бұл  мақсаттар  өзара  тығыз  байланыста  болғанда  ғана  нәтижелі  болады. 
Баланы өмірге дайындау үшін дамытудың маңызы ерекше. Даму барысы: 
1. Зердесін дамыту 
2. Эмоциясы мен сезімдерін дамыту 
3. Күрт қиыншылықтарға төтеп бере алуын дамыту 
4. Өзіне-өзінің сенімділігін, өзін-өзі қабылдау, жақсы көруді дамыту 
5. Танымдық үрдісін дамыту 
6. Өзін-өзі алып жүре алуын, дербестігін дамыту 
7. Өзін-өзі көрсете алуына, өзін-өзі жетілдіруге ынтасын дамыту 
А.  Едігенова  бойынша  баланың  бүкіл  өмір  бойында  оның  даму  үрдісі 
жүреді.  Даму  үрдісінде  баланың  таным  белсенділігі  арта  түседі.  6  жастағы 
балалар  заттарды  түсіне,  түріне,  көлеміне  қарап  ажырата  бастап,  олардың 
құрылысын, пайдалану тәсілдерін білгісі келеді. Күнделікті өмір барысында 
бала  шындық  дүниенің  құбылыстары  мен  заттарын  анықтай  білуге,  адам 
баласының  жинақтаған  бай  тәжірибесін  үйренуге  талаптанады.  Балалардың 
бір нәрсені құмартып білуге талаптануын таным  ынтасы дейді. Балалар өте 
байқағыш,  еліктегіш,  әр  нәрсеге  үңіле  қарайды,  көп  нәрселер  оларды 
ойлантады. 
Балалар  әдетте  өзіне  түсініксіз  оқиғалардың,  құбылыстардың  сырын 
білуге  құмартады.  Күн  сайын  олардың  алдында  жаңа  сұрақтар  туады.  Сол 
сұрақтың  жауабын  олар  ересектерден  күтеді,  өйткені,  олардың  түсінігінше, 

109 
 
ересектердің  білмейтіні  болмайды.  Мұндай  ерекше  сұрақтар  балалардың 
ақыл-ой  еңбегімен  шұғылданудағы  ниетін,  ықыласын  сипаттайды. 
Сондықтан  ересек  адамдар  бала  сұрағын  жауапсыз  қалдырмауға  тырысқан 
жөн.  Себебі  сұрағына  жауап  ала  алмаған  бала  келешекте  сұрақ  қоюдан 
жасқаншақтайды  және  бұл  баланы  дүниені  тануына  кері  әсер  етуі  әбден 
мүмкін. 
Мектепке  дейінгі  жастағылардың  ықтиярсыз  есте  сақтауы  мен 
ықтиярсыз еске түсіруі – ес жұмысының бірден-бір түрі. Бала бірдеңені есте 
сақтау  немесе  еске  түсіру  жөнінде  алдына  әлі  мақсат  қояды,  ал  бұл  үшін 
арнаулы  тәсілдерді  қолдануды  білмейді.  Мысалы,  үш  жастағы  балаларға 
суреттер тобының біреуін сұрағанда балалардың басым көпшілігі өзін мүлде 
бірдей  ұстады.  Суретке  көз  жүгіртіп  өткеннен  кейін  бала  оны  шетке 
ығыстырып  қойып,  үлкен  адамнан  басқа  суретті  көрсетуді  сұрады.  Кейбір 
балалар  бейнеленген  заттар  жөнінде  әңгімелеп  беруге  тырысты,  суретке 
байланысты өткен тәжірибенің жағдайларын еске түсірді («Көзілдірікті көзге 
киеді. Мынау - көбелек, құрт деп аталады». «Қарбыз. Мен, анам және әкем- 
үшеуіміз  үлкен  қарбыз  сатып  алғанбыз,  алқоры  одан  әлдеқайда  кіші»,  тағы 
осындайлар).  Әйтсе  де  есте  сақтауға  бағытталған  балалардың  ешбір  іс-
әрекеттері байқалмады 
Естің  ықтиярлы  формаларын  меңгеру  бірнеше  кезеңнен  тұрады. 
Олардың біріншісінде әлі қажетті тәсілдерді меңгере алмай тұрып бала есте 
сақтау  мен  еске  түсіру  міндетінің  өзін  бөле  бастайды.  Мұнда  еске  түсіру 
міндеті  бұрын  бөлінеді,  өйткені  бала  алдымен  дәл  еске  түсіруді,  елестетуді 
қажет ететін ахуалдарға кездеседі. Бұған дейін ол нені қабылдап, жасағанын 
көрсететін  іс-әрекетті  білуі  керек.  Есте  сақтау  міндеті  еске  түсіру 
тәжірибесінің нәтижесінде пайда болады 
Мектепке  дейінгі  жас–естің  қарқынды  даму  жасы.  Ес–бала  үшін 
маңызды оқиғалар мен мәліметтерді жадында қалдырады және сақтайды. 
Сондай-ақ  мектепке  дейінгі  балалардың  ойлау  үрдісіне  тоқталсақ, 
ойлау–тіл  дамуы  және  ғылыми  ұғымдарды  меңгеру  бірлігінде  дамиды. 
Баланың  сау  психикасының  ерекшелігі  –  танымдық  белсенділігі.  Ойлау  – 
сыртқы дүние заттары мен құбылыстарының байланыс қатынастарының адам 
миында  жалпылай  және  жанама  түрде  сөз  арқылы  бейнеленуі.  Ақыл-ой 
жағынан  бала  қаншалықты  пәрменді  болса,  ол  сонша  көп  сұрақтар  қояды 
және оның сұрақтары соншалықты алуан түрлі болады. Бала заттың бейнесін 
ғана  емес,  оның  қимыл-қозғалыстары  туралы  да  ойлайды.  Бейнелі  ойлау  –     
6  жасар  бала  ойлауының  негізгі  түрі.  Әрине,  ол  жекелеген  жағдайларда 
логикалық  ойлауды  да  орындай  алады,  бірақ  та  бұл  жаста  көрнекілікке 
сүйенген  оқыту  басымырақ  болады.  Мұның  өзі  осы  жастағы  балалардың 
естері еріксіз жақсы дамиды.Ерікті естері жаңа ғана қалыптасады. Сондықтан 
жақсы  қабылдап  алған  заттардың  түсін  есінде  жақсы  сақтайды.  Көру  және 
есту елестері көрген нәрселердің мазмұнымен байланысты болады. 
Мектепке  түсу  балалардың  логикалық  есін  дамытуда  үлкен  роль 
атқарады. Оқушылардың есін тәрбиелеуде де мұғалім олардың жас және дара