Пайдалану сенімділігін жоғарылату мақсатында электрлік қондырғылардың ҚОРҒаныс аппараттарың таңдау

С. Ә. Орынбаев.

• 
  электр қозғалтқыш орамдарында көпфазалы және бірфазалы тұйықтаулар;
  
• 
  басқару тізбегіндегі қысқа тұйықтаулар;
  
• 
  қозғалтқыш орамаларында орам аралық тұйықтаулар;
  
• 
  жұмыс режимінің бұзылуымен байланысты жылулық жүктелулер;
  
• 
  іске қосудың қиын шарттары кезінде жылулық асқын жүктелулер;
  
• 
  статор орамында немесе сыртқы күштік тізбекте фазаның үзілуі кезінде жылулық асқын жүктелулер;
  
• 
  суудың шарттары бұзылғанда жылулық асқын жүктелулер.
  

Электржетектерді пайдалану үрдісінде әр түрлі апатты жағдайлар туады:

• 
  толық фазалы емес режим (фазаның үзілуі - ФҮ) — 40...50%;
  
• 
  ротордың тежелуі - 20...25%;
  
• 
  технологиялық жүктелулер - ТП - 8... 10%;
  
• 
  оқшаулама кедергісінің төмендеуі ОКТ — 10... 15%;
  
• 
  суудың бұзылуы - СБ - 8... 10%.
  

Қорғаныс құралдары қамтамасыз етуі тиіс:

• 
  өндірістің үздіксіздігін;
  
• 
  тез әсер етуді;
  
• 
  іске қосылғаннан кейін қайтарудың минималды уақытын;
  
• 
  өндірістің нақты шарттардағы сенімді жұмысын;
  
• 
  әмбебаптылықты;
  
• 
  пайдаланудағы қолайлықты.
  

функционалдық байланыстар.

Қорғауларды үш топқа бөлуте болады.

Бірінші топқа арнайы бақыланатын апатты режимге әсер ететін арнайы құрылғылар. Толық емес фазалы және тораптың симметриялы емес кернеуі кезіндегі қозғалтқышты сөндіретін ЕЛ-8, ЕЛ-10, Е-511, РОФ, РНФ типті құрылғылар; сақтау муфталары - ротордың тежелуі кезінде; ЗОУД, РУД - оқшаулама кедергісінің рұқсат етілиейтін төмендеуі кезінде.

Екінші топқа қозғалтқыштың бір параметрін бақылап, бірнеше апатты режимге әсер ететін әмбебап құрылғылар. Оларға ТРН, ТРА, РТЛ, РТТ типті жылулық реле, УВТЗ типті температуралық қорғаудың қүрылғысы, ФУЗ типті фазасезгіштік құрылғысы жатады.

Үшінші топқа қозғалтқыштың бірнеше параметрін бақылап, барлык негізгі апатты режимге әсер ететін комплектілі құрылғылар. Ол УЗ-1 типті қорғау құрылғысы, ШЭП-5802 типті басқару станциялары, «Каскад»; УСУЗ және ДР - қорғау мен басқарудың әмбебап станциялары жатады.

Құрылғының сезгіш бөлшегімен бақыланатын параметр бойынша барлық қорғауларды келесідей бөлеміз:

• 
  токтық;
  
• 
  жылулық;
  
• 
  температуралық;
  
• 
  фазалық;
  
• 
  кернеулік;
  
• 
  комплексті.
  

Электрқозғалтқыштарды қосқаннан кейін фазаның үзілуі кезінде ток номиналды токтаң 30-40% дейін өсуі мүмкін. Оқшаулама үшін мұндай ток жарамайды, сондықтан релені реттеу керек.

Токтық әдіспен жасалынған қорғаныс аппаратурасының кемшіліктері принципиалды жаңа қорғап-сөндіретін қүрылғыны ойлап шығаруға әкелді (УВТЗ).

Температуралық қорғаныстың жүйесіне тізбектей қосылған және электр қозғалтқыштың орамаларының алдыңғы жерінде орналасқан температуралық датчиктер мен датчиктердің сигналын күшейтіп, магнит қосқыштың басқару сүлбасына жіберетін сөндіру құрылғылары кіреді.

Температуралық датчиктер ретінде 115, 130, 145, 160° іске қосылу температурасына арналған СТ14-2 позисторлары қолданылады. Апатты режим және қозғалтқыш орамаларының температурасы жеткіліктіден асқанда, датчиктер кедергісі тез артады және сөндіру құрылғысы өзінің түйіспесімен магнит қосқыштың тізбегін ажыратып, қозғалтқыш тораптан ажыратылады. Статор орамы жеткілікті температураға дейін суымайынша, бұл тізбек ажыраулы тұра береді.

• 
  апатты режимнің себебіне емес, орнына әсер етеді;
  
• 
  тоқтап қалу кезінде орамдар қызып кеткенше дейін апатты режимде қала береді, бұл оқшауламаның ескіруіне әкеледі;
  
• 
  датчиктерді орнату зауытта және жөндеу кезінде ғана мүмкін;
  
• 
  номинал токтан 1,5-1,6 есе аса жүктелуде және температураның өсу жылдамдығы 3-тен 7,5°С/с дейінгі кезінде сенімді;
  
• 
  қосып қорғау аппаратурасымен қосу үшін қосымша сымдар қажет;
  
• 
  екі фазада жұмыс істеп, электр қауіпсіздікті қамтамасыз етпейді (фазаның корпусқа тұйықталуы кезінде және сақтандырғыш жанып кеткенде датчиктердің қызып кетуіне дейін 3-8 минут аралығында қозғалтқыш корпусы кернеу астында қалуы мүмкін).
  

1. 
   Котеленец Н.Ф. Испытания и надежность электрических машин. М.: Высшая школа, 1988 г.
   
2. 
   Быстрицкий Г.Ф. Выбор и эксплуатация силовых трансформаторов. М.: Академия, 2003 г.
   
3. 
   ПТЭ и ПТБ при эксплуатации электроустановок. М.: Энергоатомиздат, 1990 г.
   

М.Х. Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университеті

С. А. Орынбаев.

С. A. Orynbaev.