Тақырыбында облыстық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары

79 
 
• 
Психикалық даму деңгейі тежелген; 
• 
Жеңіл деңгейде ақыл-ойы тежелген; 
• 
Орташа деңгейде ақыл-ойы тежелген; 
• 
Күрделі  және  қимыл  қозғалысы  бұзылған  студенттер  мен  сөйлеу 
бұзылыстары бар студенттер. 
Мүмкіндігі  шектеулі  студенттердің  дамуы  ауруының  сипатына, 
басталған  уақыты  мен  түзеу  жұмысының  уақытылы  басталуына  тәуелді 
болады. 
Кейбір колледждерде қазірдің өзінде сау студенттермен бірге мүмкіндігі 
шектеулі студенттер бірге оқитын оқу топтары пайда бола бастады. Жалпы, 
инклюзивті білім беру біз үшін жаңа термин. АҚШ пен бірқатар еуропалық 
мемлекеттерде ондай тәжірибе баяғыдан бар.  
Инклюзивті білім берудің мәні мынады: мүмкіндігі шектеулі студенттер 
өздігінің  сау  құрдастарымен  бірге  оқиды.  Бұл  мүгедек  студенттің  өзін 
қоғамнан тыс жапандағы аралда жалғыз өмір сүріп жатқан секілді сезімнен 
арылтып, мемлекеттің азаматы ретінде қалыптасуына ықпал жасайды. Адам 
қандай болмасын қоғамнан тыс қалмауы керек. 
Дені  сау  студенттердің  ата-анасы  студент  баласының  мүгедек 
студенттермен  оқуына  іштей  қарсылықтарын  жасыра  алмайтынын,  олар 
мүгедек  студенттердің  қимылы,жүріс-тұрысы  ұнамайтынын  білдіреді. 
Осындай-ақ,  проблема  алдымен  сау  студенттерде  емес,  олардың  ата-
аналарында  екендігі  анық.  Мұндай  көзқарасты  түбірімен  өзгерту  керек. 
Ешкім де мүгедектікті сұрап алмайды. Тағдырдың ауыртпалығын өмір бойы 
арқалап  келе  жатқан  студент  пен  оның  ата-анасына  сау  адамдар  тарапынан 
оң көзқарас, түсіністік, сәл де болса, олардың ауыртпалықтарын жеңілдетуге 
деген адами жылылық орнатуымыз керек. 
Инклюзивтік білім берудің тиімділіктері: 
1.
Студент бойында өз-өзіне деген сенімділік жоғарылайды; 
2.
Студент басқа студенттермен бірдей деңгейде білім алады; 
3.
Өзі қатарлас студенттермен қарым-қатынас орнатады; 
4.
Дені сау студент мүгедек студенттердің жан дүниесін ұғына алады; 
5.
Қоғам дамуына байланысты қалыптасады. 
Біріктіріп  оқыту  тәжірибесін  іске  асыру  үшін  инклюзивті  білім  беру  –  
мемлекеттің саясаты болуы керекті жүйелі шараларды ұйымдастыруы қажет. 
Ол  жанұяны,  жалпы  мектептерді  қолдауға,  мүмкіндіктері  шектеулі 
студенттердің  интеграциялау  деңгейін  жоғарлатуы  керек  етеді.  Бұл  жерде 
мүмкіндіктері  шектеулі  студенттердің  және  жасөспірімдердің  білім  беру 
және  әлеуметтік  қажеттілігін  бағалау  оқу  мекемелерінде  бара  бар 
жағдайларын қамтамасыз ету, жанұяны қолдауды дамыту қажет. 
Мүмкіндігі  шектеулі  студенттермен  психо-коррекциялық  жұмыс 
барысында  олардың  топта,  жанұяда  нақты  іс-әрекет  моделі  қалыптасады, 
қорқыныш басылып, позитивтік ойлауы басым болады. Ата –ана мен педагог 
міндетті түрде студенттің жетістіктерін бір-біріне хабарлап отыру керек.  
Инклюзивті  білім  беру  деген  не?  Және  бүгінгі  таңда  даму  мүмкіндігі 
шектеулі студенттерді инклюзивтік оқыту неге өзекті мәселеге айналып отыр 
деген  сұраққа  тоқталсақ.  Инклюзивті  білім  беру  –  барлық  студенттерді 

80 
 
жалпы білім үрдісіне толық енгізу және әлеуметтік бейімделуге, жынысына, 
шығу тегіне, дініне, жағдайына қарамай, студенттерді айыратын кедергілерді 
жоюға,  ата-аналарын  белсенділікке  шақыруға,  студенттің  түзету-
педагогикалық    және  әлеуметтік  қажеттіліктерін  арнайы  қолдау,  қоршаған 
ортаның  студенттерді  жас  ерекшеліктеріне  және  білімдік  қажеттіліктеріне 
бейімделуіне жағдай қалыптастыру, яғни жалпы білім беру сапасы сақталған 
тиімді оқытуға бағытталған мемлекеттік саясат. 
Инклюзивті  оқыту  –  барлық  студенттердің  мұқтаждықтарын  ескеретін, 
ерекше  қажеттіліктері  бар  студенттердің  білім  алуын  қамтамасыз  ететін 
жалпы  білім үрдісінің дамуы.  Бұл оқыту  түрі  студенттердің оқу  үрдісіндегі 
қажеттіліктерін  қанағаттандырып  оқу  мен  сабақ  берудің  жаңа  бағытын 
өңдеуге талпынады және мүгедек студенттің адамдармен қарым-қатынасына 
қажетті  қабілеттілікті  дамытуға  мүмкіндік  береді.  Инклюзивті  оқыту 
негізінде  студенттер  құқығын  кемсітпеу,  барлық  адамдарға  деген  теңдік 
қатынасын  қамтамасыз  ету,  сонымен  бірге  ерекше  оқыту  қажеттілігі  бар 
студенттерға арнайы жағдай қалыптастыру идеологиясы жатыр. 
Нағыз  инклюзия  білім  берудің  2  жүйесін:  жалпы  және  арнаулы 
жүйелерді бір-біріне жақындатады. 
Кәсіптік және техникалық білім беруде  сау студенттер мен мүмкіндігі 
шектеулі  студенттердің  бірлесіп  (интеграциялы  түрде)  оқуын  ұйымдастыру 
кезінде  кері  салдарлар  туындау  мүмкіндігін  азайту  үшін  инклюзивті  білім 
беруге  қажетті  арнаулы  жағдайлар  тізбесін  нақты  белгілеп  алу  шарт.  |Бұл 
тізбе  оқу  процесін  ұйымдастыруды,  оқу  мазмұны  мен  әдістемесін, 
студенттердің үлгерімін бағалауды т.б. қамтуы тиіс. 
Оқу  процесін  ұйымдастыру  ҚР  Білім  және  ғылым  министрлігінің 
«Мүмкіндігі  шектеулі  студенттерге  интеграцияланған  (инклюзивті)  білім 
беру  ісін  ұйымдастыру  жөніндегі  әдістемелік  ұсынымдарда»  мүмкіндігі 
шектеулі студенттерді инклюзивті оқытуға қойылатын талаптар белгіленген. 
Олардың орындалуына  оқу орны басшысы жауапты. Бұл талаптар бойынша 
мұндай  студенттерді  қабылдау  және  білім  беру  процесіне  ендіруге 
байланысты мынандай дайындық жұмыстары жүргізілуі тиіс: 
-
Оқу орнындағы  физикалық тұрғыдан қол жетімділігін қамтамасыз ету  
(лифтілер, пандустар, тірек-қозғалыс аппаратының қызметінде ақаулығы бар 
студенттер үшін); 
-
Білім        беру        және        коррекциялық-дамыту    процестерін    арнаулы  
техникалық  жарақтармен  қамтамасыз  ету  (есту,  көру,  сөйлеу  мүшелерінің 
ақаулықтары бар студенттер үшін); 
-
Коррекциялық      педагогикалық      қолдау        көрсетілген      педагог 
қызметкерлерді  (педагог-дефектолог,  әлеуметтік  педагог,  педагог-психолог, 
мұғалім  логопед)  іріктеп,  жұмысқа  қабылдау  және  білім  беру  процесіне 
ендірілген студенттерге психологиялық-педагогикалық қолдау жасау; 
-
Педагогтерге  мүмкіндігі  шектеулі және сау студенттерге,  студенттер ата-
аналарына, сондай-ақ мектептің техникалық қызметкерлеріне кеңес беру.  
Кәсіптік  және  техникалық  білім  беру    орнын    инклюзивтік  разрядқа 
ауыстыру  шарасы  оқу-тәрбие  процестерін  ұйымдастыру  ісіне  бірқатар 
өзгерістер  де  алып  келеді:  күн  тәртібі,  сабақ  кестесі,  оқу  ұзақтығы  мен