Су шығыны 1-10 м3/с ашық каналдар мен ғимараттар. Бұнда негiзiнен ағын қалыптастыратын қондырғылардың келесi түрлерiн қолданады: гидрометриялық босағалар, гидрометриялық астаулар (науалар), саптамалар мен тiреуiштер. Олар Қлшеудi жоғарғы дәлдікте жеткiлiктi түрде қамтамасыз етедi (қателiгi + 3-6(). Солармен қатар градусталған каналдар мен ғимараттарда қолданылады.
Гидрометриялық босағалар суағар жотасының бойлық қимасының пiшiнi стандартты - трапецеидальды, төртбүрышты немесе үшбүрышты болып келетiн су өлшейтiн тоспалы ғимарат. Су деңгейiн өлшеу үшін тыныштандырушы құдықта орнатылған деңгейөлшегiштер қолданылады.
Пiшiнi трапецеидальды гидрометриялық босаға қимасы трапецеидальды каналдарда қолдануға ұсынылады; пiшiнi үшбүрышты босаға - қимасы төртбүрышты каналдар мен ғимараттарда және кең жақтаулы қимасы еркiн азғантай тереңдiктегi суларда, босағаның кiретiн жиегi дөңгелектенген - пiшiнi төртбүрышты каналдарда.
Гидрометриялық босағаларды қолдану келесi жағдайларда шектеледi: жеткiзетiн жақтаулардағы ағынның жоғарғы жылдамдығы 1 м/с аспауы керек; төменгi бьефтегi жоғарғы тереңдiк жоғарғы бьефтегi ағынның тереңдiгiнiң 0,75 аспауы керек; босағадағы судың тереңдiгi 0,1 м кем болмауы керек.
Босағаның кемшiлiктерi: жоғарғы бьефтегi су деңгейiне әдеуір тiреу жасалуы (су тереңдiгi алғашқыға қарағанда 1,5-2 есеге дейiн өседi) және олардың алдында тасындылардың шөгуi.
Гидрометриялық босаға үшін су шығынының, м3/с, формуласының жалпы түрі:
Q = m * b * * h3/2 , (4.2)
мұнда: m - шығын коэффициентi (босағаның түріне және конструкциясына байланысты); b - босағадағы ағынның орташа енi, м; h - босағаның үстiндегi геометриялық арын, м.
Гидрометриялық науалар ағынның бүйірлерi қысылған су өлшейтiн гидротехникалық ғимарат. Олар, ереже бойынша, мойыннан, қабылдайтын және әкететiн қоныштардан тұрады және тыныштандыратын құдықта орнатылған деңгей Қлшегiшпен жабдықталады.
Науалар келесi жағдайларда қолданылады: жеткiзетiн жақтаудағы ағынның жылдамдығы 2 м/с көп емес, науаның мойнындағы судың төменгi тереңдiгi 0,1 м көп болмауы керек, әкететiн қоныштағы судың тереңдiгi жеткiзетiн қоныштағы судың тереңдiгiнен 0,75-0,8 көп болмау керек, жоғарғы жiберу мүмкіншiлiгi 10 м3/с.
Науалар жоғарғы бьефтегi су деңгейiне тiреу жасайды (судың тереңдiгi алғашқыда қарағанда 1,2-1,5 есеге дейiн өседi).
Гидрометриялық науалардың конструкциялары басқаларға қарағанда бiраз айырмашылықтары бар. өте кең тараған босағасыз Вентури науасы. Оларды су шығыны 10 м3/с дейiн болатын каналдарда қалытқы және домаланған майда тасындылар бар болғанында қолданады.
Саптамалар мен тiреуiштер арнайы формада тесiгi бар бастырылған режимде жұмыс жасайтын су өлшейтiн тосқауылдаушы ғимараттар болып саналады. Сондықтан оларды деңгей құламасын өлшейтiн құралдармен жабдықтайды - құлама өлшейтiндер, дифмонометрлер.
ОАКРҒЗИ конусты саптамасы, Орталық Азия су мақта жобалау институтының тiреуiштерi, Вентури құбыры, Украинаның гидротехника және мелиорация ғылыми-зерттеу институтының тiреуiштерi қолданылады.
Түсетін саптамасы бар ОАКРҒЗИ шығынөлшегiшi, жақтау тосқауылдаушы, қимасы дөңгелек немесе квадрат конусты құбырша орнатылған, тесiгi бар қабырға. Оның шығыны 0,7 м3/с дейiн тасындылар мен қалқыма заттарының мөлшері азғантай каналдың транзиттi учаскесiнде қолданылады.
Вентури құбыры су шығыны 5 м3/с дейiнгi құбырлы ғимараттардың шығатын учаскелерiне орнатылады.
Келесi жағдайларда саптамалар мен тiреуiштер қолданылады: жеткiзетiн жақтаулардағы ағынның жоғарғы жылдамдығы 0,5 м/с үлкен болмауы керек; бьефтердегi төменгi деңгей құламалары 0,1 м үлкен болуы керек, саптамалар мен тiреуiштер бастырылған болуы керек, төменгi бьефтегi су деңгейiнiң саптама (құбыр) тесiгiнiң жоғарғы жиегiнен артуы 0,05 м кем болмауы керек. Тiреуiштер мен Вентури құбырын пайдаланғанда ғимараттардағы су жiберетiн аралықтардың саны екiден көп болмауы керек. Саптамалар мен тiреуiштерден өтетiн шығынды формуламен анықтайды.
Достарыңызбен бөлісу: |
