127
Бұл бұйрықтар жиынынан редактор ортасында жұмыс жасау
алгоритмдері пайда болады. Анықталған әрекеттерді орындау
ережелерін, мұғалім оқушыларға алгоритм түрінде хабарлауына
болады. Paint редакторын қолдануға бағытталған
осындай
алгоритмнің мынадай мысалын келтірейік.
Мысал. Суреттің үзіндісін жаңа орынға ауыстыру алгоритмі.
1. «Произвольное выделение» сайманын таңдау.
2. Үзіндіні ерекшелеу.
2.1. Меңзерді үзіндінің қасына қою.
2.2. Тінтуірдің сол жақ батырмасын басу.
2.3. Ерекшеленетін үзіндіні сызықпен қоршау.
2.4. Тінтуірдің батырмасын босату (үзіндінің айналасында тік
төртбұрышты пунктирлі контур пайда болады.
3. Үзіндіні жаңа орынға апару.
3.1.Меңзерді
контурдың ішіне қойып, тінтуірдің
сол
батырмасын басу.
3.2.Үзіндіні жаңа орынға сүйреп апару.
3.3.Тінтуірдің батырмасын босату.
Графикалық редакторда орындалатын кейбір әрекеттерді
алгоритм түрінде сипаттауды, оқушылардың өздеріне тапсыру
оқытудың тиімді әдісі болып табылады.
Деректер. Компьютермен өңделетін ақпарат – деректер деп
аталатынын еске түсірейік. Жасалған сурет қорытынды ақпарат
болады. Бірақ, растрлық графиканың ұстанымымен қарастырғанда
сурет – түрлі-түсті пиксельдердің жинағы. Демек, ГР үшін деректер –
әртүрлі саймандардың көмегімен, палитрадан таңдалған және
графикалық тордың элементтері бойынша тараған түстер болып
табылады. ЭЕМ жадында олар сәйкес екілік кодтармен ұсынылады.
Компьютерде
практикалық
жұмысты
ұйымдастыру
ұсыныстары
Оқушылардың басым көпшілігі графикалық редакторында
сүйсіне сурет салады. Практикалық тапсырмалар орындалғанда
балалардың сурет салу қабілеттерінің әртүрлі болатыны байқалады.
Мұғалімнің мақсаты, сурет салу құралы ретінде графикалық
редактордың барлық мүмкіндіктерін ашу болып табылады. Paint
сияқты редактордың ондай мүмкіндіктері онша көп емес, сондықтан
бұл тақырыпқа бөлінген 5-6 сабақтың аймағында олардың бәрін әбден
ашуға болады.
Әдетте «карандаш» немесе «кисточка» саймандардың
көмегімен қолмен салынған суреттің сапасы нашар болатынын
оқушыларға түсіндіру керек. Графикалық қарапайымдарды: түзулерді,
128
доғаларды, сопақшаларды және т.б. барынша пайдалану қажет.
Қайталанатын үзінділері бар суреттерде оқушылар көшірме жасауды
үйренуге тиіс. Растрлық редакторларда суреттің масштабын үлкейту
арқылы («лупа» сайманын пайдаланып) бөлшектерді анығырақ етіп
салу, суреттерді өңдеудің өте тиімді тәсілі болып табылады.
6.3. Сандық ақпаратты өңдеу технологиясы. Электрондық
кестелер
Қарастырылатын сұрақтар:
электондық кестелерді (ЭК) қолдану аймағы;
кестелік процессордың (КП) ортасы;
ЭК құрылымдық объектілері;
ЭК ұяшықтарындағы деректер, оның типтері, құрылымы;
ЭК адрестеу тәсілдері;
КП жұмыс режімдері;
бұйрықтар жүйесі.
Электондық кестелерді (ЭК) қолдану аймағы. Тарихи ЭК
пайда болуы дербес компьютерлердің өрістеу бастамасымен тура
келді. Apple II типті компьютерлері үшін ЭК жұмыс жасауға арналған
бірінші бағдарлама – VisiCalc деп аталған кестелік процессор 1979
жылы жасалды. 1982 жылы IBM PC үшін әйгілі кестелік процессоры
Lotus 1-2-3 пайда болады. Lotus өзінде ЭК-ң есептеу мүмкіндіктерін,
іскерлік графиканы және реляциялық ДҚБЖ қызметтерін біріктірді.
Кестелік процессорлардың даңқы тез өсті. Осы сынды жаңа
бағдарламалық өнімдер пайда бола бастады: Multiplan, Quattro Pro,
SuperCalc және т.б.
Бүгінгі таңда ең кең тараған кестелік процессорлардың бірі,
Microsoft Office пакетіне кіретін MS Excel болып табылады.
MS Excel (XL) – электрондық процессор, кесте түрінде
ұйымдастырылған ақпаратты енгізуге, өңдеуге, автоматтандырылып
санауға арналған арнайы бағдарламалық жүйе. Құрылымы күрделі
кестелерді құруға, әдемілеп өңдеуге, сонымен қатар, жеке
ұяшықтарда, жолдарда, бағаналарда және матрицаны есептеу, іріктеу
мүмкіндігі мол. XL – өзінің есептерін шығыратын бағдарламалау
жүйесі.
Электрондық кесте деген не? Бұл бүтін кешендік есептерді
шешуге мүмкіндік беретін ақпараттық технологиялардың құралы.
1. Есептеулерді орындау. Ежелден көптеген есептеулер кестелік
пішінде орындалады, әсіресе іс-қағаздарын жүргізу, толып жатқан
есептеу тізімдемелері (орысш. – ведомости), шығыс сметалары және
т.б. Бұдан басқа, сандық әдістермен есептелетін математикалық
129
есептердің бүтін бір қатарын кестелік пішінде орындау ыңғайлы. ЭК
ондай есептеулерді автоматтандырудың ыңғайлы құралы болып
табылады. Бұрын, көптеген есептеулерді ЭЕМ-де шешу үшін тек қана
бағдарлама құру қажет болса, қазір оларды электрондық кестелерде
жүзеге асыру мүмкіндігі пайда болды.
2.
Математикалық
модельдеу.
ЭК-де
математикалық
формулаларды
пайдалану,
кейбір
нақты
жүйенің
әртүрлі
параметрлері арасындағы өзара байланыстарын ұсынуға мүмкіндік
береді. ЭК негізгі қасиеті – формуладағы операндалардың мәндері
өзгергенде оны лезде қайта есептеу мүмкіндігі. Осы қасиеттің
арқасында, электрондық кесте сандық экспериментті: параметрлерді
таңдап алу, модельдену жүйенің тәртібін болжау, тәуелділіктерді
саралау, жоспарлау және т.с.с. ұйымдастырудың ыңғайлы құралы
болып табылады.
3. Электрондық кестелерді деректер қоры есебінде қолдану.
Әрине, бұл аймақта ДҚБЖ салыстырғанда, электрондық кестелердің
мүмкіндіктері әлдеқайда аз. Алайда, онда реляциялық ДҚБЖ тән,
деректермен кейбір манипуляциялық амалдар жүзеге асырылған.
Олар, белгіленген шарт бойынша ақпаратты іздеу және іріктеу
амалдары.
Сабақтарда оқушылар нақты кестелік процессорды игеруге
тиіс. Курстың ақпараттық технологияларын қарастыратын алдындағы
тақырыптар сияқты, ЭК оқыту тәртібі, виртуалды орындаушының
әдістемелік схемасы бойынша орта, деректер, жұмыс режімдері,
бұйрықтар жүйесі өтуге тиіс.
Кестелік
процессордың
ортасы.
Базалық
курста
қарастырылатын MS Excel электрондық процессорының стандартты
терезесінің интерфейсі мына компоненттерден тұрады
1
:
Тақырып жолы – «Свернуть», «Развернуть», «Закрыть»
батырмалары бар терезенің ең жоғарғы жағындағы жол.
Мәзір жолы. Excel-ң жұмысын ұйымдастыратын негізгі
бұйрықтар тізімінен тұрады. Олардың әрқайсысы иерархиялық
бұйрықтар жүйесін құрайды.
Пайдаланушы экранға өзіне қажет саймандар тақтасын қою
мүмкіндігі бар. Ол үшін – Вид
Панели инстументов
қажет
саймандар тақтасының атауының қасына шертіледі. Әдетте,
экранда мына саймандар тақталары тұрады:
Стандартты саймандар тақтасы – жиі кезігетін амалдарды
орындауға арналған батырмалар орналасқан.
1
MS Excel 2003 нұсқасы негізінде қарастырылды.
Достарыңызбен бөлісу: |
