124
қолданылады; инженер-конструкторлар сызбаларды дайындау үшін
AutoCad пакетін пайдаланады, т.с.с.
Қандай болса да мамандандырылған бағыты жоқ, «ерікті сурет
салуға» немесе сканірленген бейнелерді редакциялаға арналған
қолданбалы бағдарламаларға «графикалық редактор» деген атау
қолданылады. Графикалық ақпаратты ұсынудың екі – растрлық және
векторлық принципіне сәйкес графикалық редакторлар – растрлық
және векторлық деп бөлінеді.
Растрлық графика – бейнені пиксельдердің (нүктелердің)
матрицасы түрінде ұсынады.
Растрлық графикалық редакторлар көбіне фотосуреттерді
өңдеу, ретушь жасау үшін фотосуреттерге ұқсас иллюстрацияларды
және графикалық планшеттің көмегімен қолмен сурет салуға
ыңғайлы.
Қарапайым растрлық редакторлар қатарына PaintBrush және
Paint жатады (екіншісі біріншінің даму нәтижесінде пайда болды).
Растрлық Adobe Photoshop редакторын кәсіби дизайнерлер
қолданады. Оны көбінесе сканірленген бейнелерді (фотосуреттерді,
суреттердің репродукцияларын) редакциялау, коллаж, көркемөнер
композицияларды және т.б. жасау үшін пайдаланылады.
Векторлық графика – геометриялық қарапайымдарды:
сызықтарды, көпбұрыштарды, шеңберлерді және эллипстерді, Безье
қисықтарын пайдаланады.
Векторлық графикалық редакторлары пайдаланушыға тікелей
компьютер экранында векторлық бейнелерді жасауға және түзетуге,
сонымен қатар, оларды әртүрлі векторлық форматта (мысалы: CDR,
AI, EPS, WMF немесе SVG) сақтауға мүмкіндік береді.
Microsoft Windows операциялық жүйесіне бағыталған ең белгілі
графикалық редакторлар: Corel Draw, Adobe Illustrator, Macromedia
Free Hand.
Векторлық редакторлар беттерге белгі қоюды жасауға,
типографиялық бейнелерді, логотиптерді, sharp-edged artistic
иллюстацияларын (мысалы, мультипликация, clip art, күрделі
геометриялық
шаблондар),
техникалық
иллюстрациялар,
диаграммаларды жасауға және блок-схемаларды құруға ыңғайлы.
Компьютерде кәсіптік сурет салу үшін де векторлық типті
редакторлар қолданылады. Олардың ішіндегі ең белгілісі ол
CorelDraw редакторы. Оның кәсіптік мүмкіндіктері өте мол, сонымен
қатар, балалардың көркемөнер шығармашылығы үшін де қолдануға
болатын кәсіби редактор.
125
Оқу мақсатына жету үшін, информатика сабақтарында Paint
сияқты редакторларды қолдану жеткілікті. Растрлық редактор
оқушыларға суреттің дискреттік (пиксельдік) құрылымын көрнекі
көрсетуге, әрбір жеке элементінің масштабтын ұлғайтып, суретті
анығырақ етіп салуға мүмкіндік береді.
Тағыда бір пайдалы оқыту элементі – түстерді араластыру
тәртібін көрсету мүмкіндігі. Ол үшін Paint редакторының бас
мәзірінде мына пункттер таңдалады: Палитра
Изменить палитру
Определить цвет. Шыққан «Изменение палитры» терезесі
түстермен эксперимент жасаудың тамаша құралы болып табылады.
Пайдаланушы түстің реңін (орысш. – оттенки), қарама-қарсылы
(орысш. – контрастность), ашықтығын (орысш. – яркость)
өзгертуіне, пайда болған түстің құрамын (қызыл-жасыл-көк – ҚЖК,
орысш. – КЗС) байқауға болады. Пайдаланушы өзінің жасаған түсін,
редактордың палитра тақтасына енгізіп қоюына болады.
Растрлық сурет салу принципі – суреттің әр жеке пикселін бояу.
Растрлық редакторларға тән жағдай – онда қылқалам, қарындаш,
өшіргіш сияқты құралдардың болуы. Бұл құралдар векторлық
редакторларда
болмайды.
Онда
сурет
салу
графикалық
қарапайымдармен (сызықтармен, доғалармен, эллипстермен және т.б.)
әртүрлі әрекеттер жасау арқылы жүзеге асады. Суреттің бұл
элементтерін кез келген уақытта өзертуге: қысуға, созуға, аударуға,
орнын ауыстыруға, жоюға болады. Растрлық редакторларда да
графикалық қарапайымдар қолданылады. Әйтсе де, олардың
қолдануы, қағазда сурет салған кезде сызғышты лекаланы, циркульді
т.б. сызба құралдарын қолданғанға ұқсайды. Ондай элементті бір
салынған соң өзгертуге болмайды, сондықтан оны тек қана өшіру
керек.
Алдындағы бөлімдегі сияқты, графикалық редактормен
таныстыруды виртуалды орындаушының әдістемелік схемасы
бойынша өткізу қажет.
Графикалық редактордың ортасы. Графикалық редакторлар
көпшілігінің интерфейстері біркелкі ұйымдастырылады. Экранның
сол жағында суреттерді редакциялау процесінде қолданылатын
саймандардың кескіндері бар, пиктограммалар жиынынан тұратын
саймандар тақтасы орналасады.
Экранның төменгі жағында палитра тақтасы орналасады, одан
суретші қажат түсті бояды таңдайды. Экранның қалған бөлігі бос
жұмыс өрісі болады. Жұмыс өрісінің үстінде ГР жұмыс режімдерін
өзгертуге қажет бұйрықтар мәзірі болады.
126
Жұмыс режімдері. ГР режімін пайдаланушының жасайтын
әрекеттері және оның осы режімде редакторға беретін бұйрықтары
анықтайды.
Суретпен жұмыс жасау режімі (сурет салу). Бұл режімде
жұмыс өрісінде құралдың бейнесі тұрады. Пайдаланушы суретті
кескіндейді,
оны
редакциялайды,
оның
үзінділерімен
манипуляциялық әрекеттерді орындайды.
Сайманды таңдау және икемдеу режімі. Нұсқаушы-меңзер
саймандар тақтасы (саймандар мәзірі) аймағында болады. Бұдан
басқа, мәзір көмегімен, анықталған сызықтың типіне, еніне, бояу
әшекейіне сайманды икемдеуге болады.
Жұмыс түстерін таңдау режімі. Меңзер палитра тақтасы
аймағында болады. Мұнда суреттің, фонның түстерін қоюға болады.
Кейбір ГР-лар пайдаланушыға палитраны өзгертуге мүмкіндік береді.
Сыртқы құрылғылармен жұмыс жасау режімі. Бұл режімде
суретті дискіге жазу, дискіден оқу, суретті баспаға шығару
бұйрықтарын орындауға болады. Кәсіби ДК-де графикалық
редакторлар бейнені қағаздан енгізу үшін сканермен жұмыс жасай
алады.
Графикалық редактордың бұйрықтар жүйесі. Жоғарыда
аталған
режімдердің
әрқайсысында,
пайдаланушы
ГР
бұйрықтарының анықталған жиынтығымен жұмыс жасауы мүмкін.
Олардың барлығы графикалық редактордың бұйрықтар жүйесін
құрайды. Әртүрлі ГР-да, әртүрлі компьютерлерде бұйрықтар
жүйесінде өзгешеліктер болуы мүмкін.
ГР бұйрықтар жүйесіне мыналар жатады:
сайманды таңдау бұйрықтары;
сайманды икемдеу бұйрықтары (сызықтың ені, әріптердің
шрифті);
түстерді таңдау бұйрықтары;
суретті масштабтау бұйрықтары;
алмасу буфермен жұмыс жасау бұйрықтары (кесіп тастау,
көшіру, қою);
ерекшеленген үзінділермен манипуляциялық әрекеттер жасау
бұйрықтары (бұру, созу, айналы аудару);
сыртқы құрылғыларға суретті енгізу/ шығару бұйрықтары.
Келтірілген тізімнен шығатын қорытынды – пайдаланушының
неше түрлі әрекетін: сайманды таңдау, түсті таңдау, сызықты
жүргізу, өшіру және т.б. сәйкес режімде орындалатын бұйрық деп
қарастыру қажет.
Достарыңызбен бөлісу: |
