93
Гидрогеология саласындағы ҒЗЖ жаңа үшжылдық циклдің басталуы
(2012–2014 жж.), институтты қаржыландыру көлемінің айтарлықтай өсуімен
және республиканың жер асты суларын қалыптастырудың және таратудың
ғылыми және қолданбалы мәселелерімен айналысатын, қызмет етіп отырған
6 зертхананың ғылыми қызметкерлерінің санының бірқатар толығуымен
атап өтілді. Мемлекеттік қаржыландыру есебінен де, сондай-ақ ғалымдар
тапқан шарттық қаражаттар есебінен де, химиялық-талдау зертханасының
талдамалық негізін нығайту күтілуде. Көрсетілген үрдістер, ұжымға,
жоғалған позицияларды жылдам қалпына келтіруге және ғылыми
зерттеулердің жоғары әлемдік деңгейге шығуына сенім білдіруге мүмкіндік
береді.
2012–2020 жылдар кезеңіне «Ақбұлақ» бағдарламасымен анықталған,
іске асыру мақсатымен, жаңадан ашылатын жер асты су кенорындарының
бағалауына
және
су
құбырының
пайдаланылатын
қорлардың
қайта бағалауына маңызды көңіл бөлген.
Осы жайда Қазақстанда өткізілетін іргелі және қолданбалы зерттеулер,
Жердің қуаңшылық аймақтарында, қайсыларына Орталық Азия, Таяу
Шығыс, Солтүстік Африка сонымен қатар Үндістан, Пәкістан елдері және
басқалары жататын, жер асты сулардың қалыптасуы мен үлестіру
заңдылығын
зерттейтін,
қазіргі
замандағы
халықаралық
ғылыми
талаптарына жауап береді.
«Ақбұлақ» бағдарламасын іске асыруына байланысты таяу жылдардағы
ең маңызды міндеттер. Осы бағдарламаның міндеттерін орындалуына
кедергі жасайтын нақты міндеттерді дер кезінде шешу мақсатымен
әкімшілік облыстар бойынша іске асырылуды және су шаруашылық
бассейндерді үздіксіз қадағалау. Сол үшін жедел шараларды қабылдауға
институт басшылығы Геология және жер қойнауын пайдалану комитетiмен
тікелей байланыста болуы қажет. Республиканың барлық территориясы
бойынша орындалған зерттеулер қорытындысында жер асты судың
қолдануының бүгінгі жай-күй талдауы өткізілген. Өңірлік болжамдық
ресурстар және тұщы, аз минералды ауыз, шаруашылық-ауыз, техникалық,
емдік минералды, геотермикалық және өнеркәсіптік жер асты су пайдалану
қоры орнатылған. Олардың аумақтық жатуы айқындалған және
гидрогеологиялық аумақтауы геологиялық саласы бойынша платформалық
және тауқатпарлы құрылым шегінде сипаттамасы берілген.
Мәселелердің кең аумағын қарастыру негізінде, табиғи және пайдалану
қорларын бағалауына байланысты және Қазақстан Республикасының жер
асты су ресурстарын, олардың келесіде тиімді пайдалану және мемлекеттің
су қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін 2012–2020 жылдар кезеңіне нысаналы
ғылыми-техникалық салалы «Қазақстан Республикасының жер асты суларын
ауыз суына қажетті қолдану, суару және суландыру, өнеркәсіптік және
экономиканың басқа салаларын мониторинг шеңберінде кешенді пайдалану
бағдарламасы» әзірленген.
94
Алынған мәлімет бірнеше маңызды қорытынды жасауға мүмкіндік
береді, негізенен тәжірибелік бағытталуы барын.
1. Айқындалған әртүрлі жер асты сулардың табиғи ресурстары мен
пайдаланатын қорылары, артезиандық бассейндерінде және жер асты
тасқындарында орнатылған, біріншіден, тұщы мен аз минералды сулар
стратегиялық ресурс болып танылады, алдын ала қалалық пен ауыл
тұрғындарын ауыз сумен жабдықтауын ұйымдастыруына. Осы су
ресурстарының түрі жер қабаттағы су көздерімен салыстырғанда
айтарлықтай шағындау ластану процесіне ұшырайды және тұрақты сапалы
мен сандық параметрі бар. Жер асты сулардың біраз бөлігі трансшекаралық
бассейндерден басқа, Қазақстан территориясында қалыптасады және жыл
сайын толықтырылады. Демек, олардың ұтымды және ұқыпты
пайдаланылуы – біздің қазіргі кездегі және келешектегі су қауіпсіздік кепілі.
2. Қазақстандағы бар су сақтаудағы жағымды тәжірибесінің су
пайдалануды практикаға енгізу және икемді тарифтік саясаттын
қолдануымен пайдаланатын судың есеп құралдарын енгізу, сонымен бірге
әр-түрлі жер асты суларды алдыңғы қатарлы әлемдiк әдістерімен кешенді
пайдалану,
Қазақстанға
халықты
сумен
қамтамасыз
етудің
қиыншылықтарын жеңуге және дамып жатқан экономикаға бар су
ресурстарын ұтымды пайдалануына байланысты мүмкіндік береді.
3. Жер асты сулардың құндылығы, елдің су ресурстарының жалғамалы
бөлігі ретінде келешекте Қазақстанмен көрші шекара елдердің
экономикаларының қарышты дамуымен байланысқан объективтi себептерге
орай үнемі көбейе береді. Бүгінге дейін олардың біреуімен де Қазақстан қол
қойылған және бекіткен мемлекетаралық өркениетті су бөлу, негіз қалаушы
заңнамалық Актілері мен Конвенцияларына сүйенген су бөлу жөнінде
халықаралық
қоғамдастық
БҰҰ-ның
қамқорлығымен
қабылданған
келісімдері мен шарттары жоқ.
4. Негізгі іргелі ұстанымдарын іске асыру, су ресурстар саласындағы
ғылым мен практиканың маңызды міндеті – Қазақстан территориясы мен
трансшекаралық бассейндерде су экожүйелерінің табиғи тепе-теңдігін
сақтау және экологиялық тұрақтылығын қамтамасыз етудің негізі ретінде
жер қабығындағы және жер асты сулардың пайдалануын, республика
территориясы мен маңындағы елдерде сумен қамтамасыз ету және су
қашыртқы жобаларын іске асыру кезіндегі жердің табиғи сулардың
бірлестігі.
5. Қазірде құрылған жағдайларда гидрогеологиялық ғылымы мен
практиканың алдында ақиқат өмірдің өзекті талаптарынан туындайтын
ұстанымпаздық жаңа міндеттер тұрғызылады, экономиканың қарышты
дамуын қамтамасыз ету, халықтың өскелең сұранысын қанағаттандыру мен
әлеуметтік жағдайын жақсарту.
Достарыңызбен бөлісу: |
