Студенттердіѕ жеке ќасиеттерініѕ дамуын зерттеу жјне ќолдау

Îáúåêòèâòiê òîïòàð Ñóáúåêòèâòiê òîïòàð

жүктеу 1,22 Mb.

бет	2/6
Дата	22.05.2018
өлшемі	1,22 Mb.
	#16038

1 2 3 4 5 6

Îáúåêòèâòiê òîïòàð

Ñóáúåêòèâòiê òîïòàð

Сурет 2

Дүниетанымның міндеттері:

ғылыми көзқарастармен сенімдердің қалыптасуы

ғылымға қарсы көзқарастарға сын қатынастардың қалыптасуы

интелектуалдық сезім мен диалектикалық ойлаудың дамуы
өзіндік сенімдерді топтастыру барысындағы қатал еріктің пайда болу мүмкіндігінің дамуы

Осы барлық міндеттердің шешімі өнегелі, мәдени, экономикалық және экологиялық тәрбиелер нәтижесінде сараланады. Жоғарыда аталған мақсаттар мен міндеттердің орындалуы, болашақ мамандардың дүниетаным аймағының кеңейуін қадағалайды да оның нәтижесі үлкен маңызға ие. Дүниеге көзқарас дүниетанымның құрамдас бөлігі болып табылады. Дүниеге көзқарастың өзі адамның дүниедегі орны жайындағы түсініктердің жиынтығы. Жеке адам болып қалыптасу үшін оның міндетті түрде туған жері, өскен ортасы, тұрақты мемлекеті, ата-анасы, бауыр-туыстары, дос-жарандары, білім алу жолындағы ғылыми орталары т.б. болуы шарт. Осы аталғандардың нәтижесінде адамның дүниеге көзқарасы, дүниетанымы дамыйды. Қортындылай келе дүниетаным жалпы жеке адамның, оның ішіндегі арнайы дайындалатын болашақ мамандардың қалыптасуында үлкен рөлге ие бола отырып, олардың ары қарай нағыз кәсіпті, білікті маман болуына көмектеседі.

Дүниетанымы жоғары, дүниеге көзқарасы кең адам әр уақыттада өзінің мамандығына адал, біліктілік, кәсіби деңгейі жоғары, ойы ұшқыр, қиялы жүйрік болары анық.

Гуманизм мен гуманитарлық білімнен саяси, экономикалық, экологиялық, құқықтық, өнегелік, көркемдік-эстетикалық, физикалық мәдениет және т.б. негізгі тәрбиелерді бойына сіңірген мәдени тұлғаны дамыту, кең мәдени тәсілдерден туындайды.

Тұлға мәселесі психологияда көбіне орталық мәселе болып табылады. Қазіргі уақытта тұлғаның психологиялық мәнін түсінудегі ізденістер аяқталған жоқ. Дәл осы тұлғаның және іс-әрекеттің құрылымы ең бірінші негізгі ғылыми зерттеу әрекетінің мәдени шеңберін анықтайды.

Кәсіби білім беретін оқу орындарындағы болашақ маманның даярлығының сапа көрсеткіші ретінде Д.В. Чернилевский мен О.К.Филатов еңбектерінде негізделген.

Нарықтық қатынастың мәнін анықтайтын өзекті түсінік - бәсеке түсінігі. Мамандардың бәсекеге түсу мүмкіндігіне сәйкес бірқатар параметрлерді бөліп қарастырайық.

Техникалық (мамандық және мамандандандыру: бағдарламаның сағаттық, пәндік, үлгілік негізгі көлемі стандартқа сәйкес даярлық деңгейі немесе оның саласының жоғарылауы мен пайдалану шекарасы, алынатын құжат т.б)
Экономикалық (барлық шыққан шығынды есепке алғандағы маманның даярлығына жіберілетін шығын).
әлеуметтік-ұйымдастырушылық (тұтыну құрылымының әлеуметтік есебі, яғни, бітірушілер мен жұмыс берушілердің, сол сияқты өндірісті ұйымдастырудың ұлттық және аймақтық ерекшелігі).
тұлғаның білім алу қажеттілігін қанағаттандырудағы кәсіби білім беру ролінің артуы,

білім берудің әралуандылығының тиімді түрін іздеу және таңдау;
оқу орындары ұсынатын қосымша білім беру қызметі саласының дамуы;
сәйкес мөлшерлік-құқылық база және психологиялық-педагогикалық қолдауды қамтамасыз етуді қалыптастыру арқылы студенттердің өз бетімен білім алу жолына жағдай жасау;
оқыту мен оқудың тәсілі мен жүйесін дамыту;

Кәсіптік білім беру кейде кәсіптік ақпарат деп те аталады.

Болашақ маман тұлғасының кәсіби дайындығының ғылыми және

жалпы- ғылыми және қоғамдық- саяси пәндерді оқыту жүйесі;

педагогикалық оқыту жүйесі;
психологиялық оқыту жүйесі;
әдістемелік оқыту жүйесі;
студенттердің дүниеге танымдық көзқарасы туралы білімі мен біліктерін қалыптастыру;
студенттердің жалпы педагогикалық білімі мен зерттеу біліктерін қалыптастыру;
студенттердің жалпы психологиялық білімі мен танымдық біліктерін қалыптастыру;

Кәсіптік бағдар беру жүйесіне кәсіптік диагностика, кәсіптік білім беру, кәсіби кеңес беру, кәсіпті іріктеу, кәсіпке бейімдеу кіреді. Кәсіптік диагностика кәсіптік бағлдар беру мақсатына байланысты әрбір оқушыны зерттейді. Осының нәтижесінде мамандықты таңдауда оған баланың қабілетін, ынтасын және дайындығын анықтайды. Ол үшін мынандай әдістерді қолдануға болады: оқушылардың құжаттарын, іс-әрекетінің жемісін (жеке іс, сынып журналы)шығармашылық жұмыстарын талдау, практикалық іс-әрекетін, жүріс-тұрысын (мектепте, қоғамдық орындарда, жанұяда, еңбекте) зерттеу; әңгіме- интервью; педагогикалық эксперимент тесттік жүйелер; жинақтау әдісі.Кәсіби кеңес беру мақсаттары: таңдаған мамандыққа, болашақ маманның денсаулығының сәйкестігін анықтау; болашақ маманның таңдаған мамандықты игерудегі психофизологиялық дайындығын білу; еңбекке орналасуы жөнінде ақпарат алу;

Кәсіптік білім беру-бұл кәсіптік өзі тағдырын өзі шешуде студеттердің бойындағы жеке қасиеттерін, қабілеттін, мүмкіншілігін дамыту.Осы орайдан қарастырғанда студенттердің ынтасының, бейімділігінің, жалпы және динамикасына көңіл аударылуы қажет.

Жоғарыда аталғандарды ескере отырып болашақ маман тұлғасын дайындаудың маңызды да өзекті мәселе екені анық. Осы себептен болашақ маман даярлау ісіне мұқияттылық пен терең білімділікті талап етеді. Дұрыс таңдалған мамандық - жарқын болашағымыздың кепілі.
2. Студенттің психологиялық дамуындағы –іс-әрекеттің мәні.
Қазіргі жағдайда мамандарды кәсіби даярлаудың белгілі бір деңгейіндегі сапасы мен бағыты еңбек нарығында оның бәсекеге түсу қаблетінің негізгі шарты болып табылады. Кәсіби даярлық процесінде жоспарлау, білім алу,өзінің жоғары жеке қабілеті мен қажеттігіне жауап беру мүмкіндігі бар студент еңбек нарығында елеулі орын алуы заңдылық болып табылады. Осыған орай, маманды даярлау сапасы тек қана даму көрсеткіші және оқу орынын тәмәмдау факторы ретінде шешуші ролге ие болып қана қоймай, негізгі өмірлік табысы болып табылады.

Сондықтан жоғары оқу орындарында болашақ мамандарды білім нәрімен сусындату, өз бетімен білім алуын, өзін-өзі тәрбиелеуін үнемі жетілдіріп отыру қажет.

Кәсіби педагогикалық әрекеттердің ғылыми ортақ категориясы тәрбие. Тәрбие сөзінің мағынасы – дүниеге келген қорғауды қажет ететін, өмірге қалыптаспаған жас баланың алғашқы тамақтануынан, қадам басуынан басталады. Тәрбие- жеке тұлғаны қалыптастыру жолында мақсатты және ұйымдасқан түрде жүзеге асырылатын процесс. Аға ұрпақ өзінің жинақталып, сараланған тәжірибесін кейінгі ұрпаққа беруі тәрбиенің кең әлеуметтік мәні болып табылады. Жас кезінде қалыптасқан әдет, дағды т.б. қасиеттер бала болашағының негізі. Егер жас күнінде есі, жадысы қалыптасып келе жатқан кезден бастап дұрыс тәрбиеге жүгінген бала тағдырының болашағы жарқын болмақ. Жас баланың жеке тұлғаға жетем дегенге шейін қаншама тәрбиелік ортаны, қарым-қатынас пен адамдар ықпалын бастан кешіреді. Сондықтанда бала өмірінде, тәрбиесінде үлкен маңызға ие балабақша, мектеп, университет сияқты орталарды дұрыс таңдау қажет. Осы аталғандармен қатар, бала әрдайым өзіндік тәрбие үстінде болады. Өзіндік тәрбие негізін өз бетімен білім алу, өзін-өзі жетілдіру, туа біткен талант немесе дарынын аңғарып өз бетінше дамыту, өзіндік дайындық т.б. жатады. Дегенмен өзіндік тәрбие өзгелердің көмегімен немесе ықпалымен, әсерімен болады. Кейбір жағдайларда біреуге еліктеу, табыну немесе құрмет тұтудан да өзін басқаша өзіндік тәрбиелеу пайда болуы әбден мүмкін. Тұлғаның қалыптасуы педагогикалық құбылыстың бірі болып табылады. Өзіндік тәрбиенің мәні субъектінің тәрбиеге араласу нұсқауларындағы әлеуметтік-мәдени үлгі ретінде тәрбиеленушінің өзі ғана бола алады.. Тәрбие процесі мен таным әрекетінің қалыптасып дамуын іске асыруда ортақ мақсат, өзіндік тәрбие мен өзіндік білім алудың ролі ерекше.

Өзін- өзі тәрбиелеу деп- адамның белгілі мақсатқа бағытталған, өз сапасын жетілдіру арқылы, кемшіліктерінен арылу әрекеті.

Сондықтан тұлғаның білімге ұмтылысы үнемі құпталып, жол көрсетіліп отырылуы тиіс. Осыдан кейін оқуға деген ынтасы, оған итермелейтін түрткісі, икемдейтін ерік қайраты пайда болады. Егер білімді меңгеруге оқуға өзі талпынбаса, ұмтылмайынша, өзіндік дара сапасын қалыптастырмайынша, білімге деген ізденісін тудырмайынша, оның адамгершілік,дүниетанымының қалыптасуы мүмкін емес.

Әр адамның іштей рухани қалыптасуы ең алдыменен өзінің ішкі сезімдерінің жұмысы бола тұрса да,оны тәрбие жұмыстары арқылы қанаттандырып, қолдап бағыт- бағдар беріп отыруға да байланысты - деген С.Л.Рубинштейн.

Өзін- өзі тәрбиелеу, өзін-өзі білімдендіру,қайта тәрбиелеу болашақ

маман тұлғасын қалыптастыруда ерекше орынға ие.

Өзін-өзі тәрбиелеу әдістері

¼çií-¼çi áàºûëàó

¼çií-¼çi òàëäàó

¼çií-¼çi áà¹àëàó

¼çií-¼çi ñàëûñòûðó

¼ç-¼çiíå ñåíiì
¼çií-¼çi áàºûëàó

¼ç-¼çiíå á½éûðó

¼çií-¼çi ñåíäiðó
¼ç-¼çií èëàíäûðó
¼çií-¼çi áà¹àëàó

¼çií-¼çi áåêiòó
¼çií-¼çi ºîëäàó
¼çií-¼çi ìàäàºòàó
¼çií-¼çi æàçàëàó
¼çií-¼çi òåæåó

Сурет 3

Студент жоғарыда ұсынылған (сурет 3) байқағанымыздай әрбір тұлға өзін-өзі тәрбиелеу әдістерін жетілдіру арқылық кәсіби-адами құндылық қасиеттерін бойына дарыта алады.

Студенттік кез-бұл ерекше әлеуметтік категория, жоғарғы білім беру институтымен ұйымдастырыла біріктірілген адамдардың ерекше қауымдастығы. Бұл әлеуметтік-кәсіби категория XІ-XІІ ғ.ғ. алғашқы университеттер пайда болғаннан бері тарихи құрылған. Студенттік шақ білімдер мен кәсіби іскерліктерді мақсатты, жүйелі игеруші, ұйғарылғандай, табанды оқу еңбегімен айналысатын адамдарды қамтиды.

Әлеуметтік топ ретінде кәсіби бағыттылығымен, болашақ мамандыққа тұрақты қатынастың қалыптасғандығымен сипатталады, бұның өзі кәсіби таңдаудың дұрыстығының, студенттің таңдап алған мамандық жайлы ойының барабарлығы мен толықтығының мәні болып табылады. Соңғысы мамандық қоятын талаптар мен кәсіби іс-әрекеттерін білуді қамтиды.

Зерттеулер нәтижелерінің көрсетуінше, студенттердің мамандық жайлы елестетулер деңгейі (біркелкі және біркелгі емес) оның оқуға деген қатынасының деңгейімен теңестіріледі: студент мамандық жайлы неғұрлым аз білсе, соғұрлым оның оқуға деген қатынасы жағымсыз болды.

Ал, әлеуметтік-психологиялық аспектіде студенттік кезең басқа топтармен салыстырғанда, білімділіктің неғұрлым жоғары деңгеймен және танымдық мотивацияның жоғары деңгейімен ерекшеленеді. Сонымен бірге студенттік шақ - әлеуметтік қауым, яғни ол аса жоғары әлеуметтік белсенділікпен интеллектуалдық және әлеуметтік кемелділіктің жеткілікті үйлесімді арақатынасымен сипаталады.

Студенттік кездің осы ерекшелігін есепке алу- оқытушының әр студентке педагогикалық қарым-қатынас партнері ретінде, оқытушы үшін қызықты тұлға ретіндегі қатынастарының негізінде жатыр.

Тұлғалық, іс-әрекеттік тұрғыдан студент белсенді, өз іс-әрекетін өз бетінше ұйымдастыратын педагогикалық өзара әрекеттесу субъектісі ретінде қарастырылады. Оған танымдық және коммуникативтік (біліктілік) белсенділіктің нақты, кәсіби бағдарланған міндеттерін орындау ерекше бағыттылық тән. Студенттік кез үшін оқытудың негізгі формасы таңбалық-контекстік болып табылады. (А.А. Вербицкий).

Студенттік кезді әлеуметтік-психологиялық сипаттау үшін маңыздысы- адам дамуының осы кезеңінің қалыпты экономикалық тұрақтылықтың қалыаптасуымен, ата-аналық үйден кетіп, өзінің отбасын құруымен байланысты болуы.

Студенттік кез- адамның, жалпы тұлғаның қалыптасуының, сан алуан қызығушылықтардың көрінулерінің орталық кезеңі. Бұл спорт рекорттарын орнату, көркемөнер, техникалық және ғылыми жетістіктерге жету, адамның болашақ (қайраткер), кәсіпкер ретінде қарқынды және белсенді әлеуметтену уақыты. Осыны оқытушы оқу іс-әрекеті мен жоғары оқу орнындағы педагогикалық қарым-қатынасты ұйымдастыру мазмұнында, проблематикасында және тәсілдерінде есепке алады.

Студенттік негізгі еңбегі оның шығармашылық қабілеті арқылы дамиды. Оған студенттің өзіндік шығармашылық жұмысы, (СӨЖ, СОӨЖ) тапсырмаларын орындау арқылы да психологиялық даму ерекшеліктері байқалады.

Қоғамда болып жатқан жаңа әлеуметтік-экономикалық ұсыныстар толық білім жүйесіне күмәнсіз қатысты. Осы орайда ҚР-ның жоғары оқу орындарындағы білікті мамандар даярлаудағы кәсіби дайындық деңгейі мен қазіргі заманға лайықталынған жағдайда өздігімен ойлай және жұмыс істей алу үлкен маңызға ие.

Жалпы мамандарды даярлауда СӨЖ-ның орны ерекше. Сонымен қатар, жоғары оқу орындарындағы барлық ғылыми сабақ түрлері студенттердің өзіндік шығармашылық жұмыстарының дағдылары мен түрлі өзіндік жұмыстарға ынталандыру үшін құрастырылынған.

Жоғары оқу орындарындағы білікті мамандар дайындау, оқу-тәрбие процесінде толық факторлар қатарын құрайды. Осы факторлар ішінде профессор-оқытушылар құрамы ұйымдастырып, бағыттап және қадағалап отыратын СӨЖ маңызды орынды алады. Аталмыш жұмыстың қалай ұйымдастырылуы, жас маманның күрделі сұрақтарды өзіндік шеше білуімен және білімінің тереңдігімен беріктігіне байланысты.

Өзіндік жұмыс астарынан, білімді іздеудегі ой қортындылауды, оны бекітуді, дағды мен іскерліктің дамуын және білімді жалпылау мен жүйелеуді, арнайы уақыт бөлінген дидактикалық мақсатты орындау барысындағы оқытушылар ұйымдастырған студенттердің белсенді әркетін түсінуге болады.

Өзіндік жұмыс дидактикалық құбылыс ретінде, бір жағынан, студенттің әрекет объектісімен оның міндетті түрде орындау қажет оқу тапсырмасын көрсетсе, екінші жағынан, сәйкестендірілген әрекеттің пайда болу формалары: студенттердің тапсырманы орындау барысындағы есі, ойлауы, шығармашылық қиялы оны жаңа жетілген білімді меңгеруге немесе меңгерген білімінің тереңдеуі мен кеңеюіне алып келеді.

Студенттің өзіндік жұмысы бұл оқытудың құралы, ол төмендегі көрсетілгендерден тұрады:

әрбір нақты жағдайды қорыту, нақты мақсат пен тапсырмаға сәйкес.
белгілі бір танымдық тапсырмаларды шешудегі студент білімінің көлемі мен деңгейі, дағдысы мен іскерлігі әрбір белгіленген кезеңде қалыптасып отырады.
жаңа танымдық тапсырмалар шешуде студенттер өз білімінің жүйелік қорындағы психологиялық құрылымын және үлкен ағыстағы ғылыми әрі қоғамдық ақпараттарды бағдарлай біледі.

мақсаты мен міндеттері:

негізгі мақсат – студенттерді өз бетімен жұмыс істеуге үйрету.
мақсатқа сәйкес келесі тапсырмалар қатары:
студенттерді өздігімен білім алудағы қызығушылық пен қажеттілікке тәрбиелеу.

шешім қабылдаудағы танымдық мүмкіндіктердің, инициативаның, шығармашылық ойлаудың дамуы.
өзіндік жұмыс кезінде белгілі бір мақсат пен тапсырмаларды шешу және қоя білуді қалыптастыру.
тәсілдерді қолданудағы зерттеу дағыдыларын сіңіру және өзіндік жұмыстың тәсілдері мен ұйымдастыру формасы.
студенттердің оқу материалдарын таңдау және анализдеу қабілетін дамыту. Психология-педагогикалық ғылымда білімді өздігімен меңгеру ақыл дамуының бірден-бір көрсеткіші. Өзіндік жұмыс барысында студенттердің интеллектуалды белсенділігін қалыптастыруға үлкен мүмкіндік бар.

Студенттің өзіндік жұмысына мыналар жатады:

оқу әдебиеттерімен жұмыс;
қосымша әдебиеттермен жұмыс;
сөздіктер мен энциклопедияларды еркін бағдарлау;
библиографиялармен жұмыс істеу;
коллоквиум мен семинарларда өз көзқарасын білдіру;
конспектілеу, тезистер құрастыру, аннотациялар жасау, шығармалар, рефераттар, пікірлер жазу;
көрнекіліктер дайындау т.б.

Студенттердің өзіндік жұмысы оқу процесінің бір бөлігі болып табылады. Сондықтан бұл жұмысты әрекетке айналдыру өз білімін жетілдіру үшін, ұйымдасқан педагогикалық бағытты студенттің интеллектуалды белсенділігіне айналдыру.

Білімге ұмтылу және өзіндік білімін жетілдіру, белгілі дәрежеде тұлғаның келешектегі мақсатты нұсқауы. Оқытудың жетістігі оқытушыға тәуелді, дегенмен, студенттердің қалай жұмыс жасауы да жетімсіз дәрежеде болмауы тиіс. Студенттердің кәсіби қабілетімен, психологиялық даму деңгейін қалыптастыруда төмендегідей сабақ түрлері арқылы, педагогикалық талаптар қойылады.

жүктеу 1,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6