Ұстаздарға арналған басылым редакциясы білім жолы нұрлы жол



Бірінші сыныптан  төртінші сыныпқа қарай оқудың басындағымен салыстырғанда өзін-өзі 

бағалау деңгейі күрт төмендеп ,өз мүмкіндіктері мен қабілетін төмен бағалайтын 

оқушылардың саны шамамен үш есе артады

Мұндай күрделі оқу жағдайының бастауыш сынып оқушыларына әсері қандай?

Өзін-өзі төмен бағалайтын оқушылардың  бойында өзіндік жеткіліксіз сезімі туындап, аталған ұстанымның 

жағымсыз салдары басым болады.

2. Құзырлылық сезім

Бастауыш сынып оқушыларының өзін-өзі бағалауын қалыптастыру мақсатында оқушылар жұмысына 

мазмұндық баға берумен қатар, тіпті төмен баға қойылғанның өзінде жағымды эмоционалдық жағдай 

туғызудың маңызы жоғары. Оқушыны өз жетістігін зерделеуге , оның өз әрекеті мен  қызығушылығына сай 

бағаға деген саналы көзқарасын қалыптастыруға бағыттау қажет

3. Отбасылық  тәрбиенің ықпалы  

Бастауыш мектеп оқушысының өзін-өзі бағалауының қалыптасуы үлгерім көрсеткішіне немесе мұғалімнің 

сыныппен қарым –қатынасына ғана байланысты емес, сонымен қатар отбасында қалыптасқан құндылықтар мен

отбасы тәрбиесінің стилі де ерекше рол атқарады. 

Бала ата-ананы толғандыратын мәселелерді алдыңғы кезекке қояды-мәртебеге ие болу \ ата-ана әңгімесі «Тағы 

да кім бестік алды?» деген сұрағының аумағында болады\ немесе шамадан тыс қолдау  «Саған бүгін ешкім 

ұрысқан жоқ па?»  т.б

Өзін-өзі бағалауы өте жоғары деңгейде қалыптасқан оқушылар алған әр төртікке анасымен, не әжесімен бірге 

қайғырады. Мұндай балалардың өз болашағына сенімділігі жоғары.  

4.Рефлексияның ықпалы

Мектеп табалдырығын аттаған оқушылар үшін ата- аналарының негізгі ұстамдарымен  құндылықтарының 

маңыздылығы басым болады, кейінірек балалар өз қызметінің нәтижесінде бағытталуды меңгереді. Бастауыш 

сыныптың аяғына қарай оқушы өз іс-әрекетін қорытуға дағдылана бастайды. Рефлексия жасау арқылы  

оқушының тұлғалық  сапа мен өз жетістіктерін бағалаудың жаңа бағыттары айқындалады.

Нәтижесінде өзін-өзі бағалау ақиқатқа жуықтайды, өзі туралы пікір негізделеді.Дегенмен, бастауыш сынып 

оқушыларының  өзін-өзі бағалауын қалыптастыруда әр оқушының жеке даралық ерекшеліктері ескерілуі 

тиіс.Өйткені оқушылардың өте төмен немесе  өте жоғары бағалау деңгейін өзгерту өте күрделі үрдіс екенін 

естен шығармау тиіс. А.В.Захарованың зерттеулерінде , оқу және еңбек әрекетінде  « балаларды өз бетінше  

және дәлелдемелі түрде өз мүмкіндіктері мен білігін , тұлғалық қасиеттерін  өзіндік пікір ретінде  немесе 

өзгелер көзқарасы тұрғысынан  бағалауға  дағдыландыру қажет»,- деп санайды.

Бастауыш сынып оқушыларының  өзін-өзі  бағалауын қалыптастыру әдістемесін жетілдіру мақсатында 

төмендегі заңдылықтар сақталуы тиіс:

1. Әр сабақта оқу міндеттеріне сай оқушылардың материалды өз бетінше игеруге,ізденіс жұмыстарын 

жүргізуге және проблемалық жағдаяттардың ұйымдастырылуына жағдай жасау.

2.  Бастауыш сынып оқушыларының   даярлық деңгейіне сай оқу материалдарын өз бетінше игеру 

тапсырмаларын мүмкіндігінше күрделендіру, оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес өзіндік зерттеу

қызметін жетілдіру, тапсырманы орындауға жіберілетін уақытты нақтылау, қиындықтарды шеше 

білуге көмектесу.

3. Оқушылардың өз бетінше оқу тапсырмаларын орындауы ерекше қадағалауы шарт: а)өзін- өзі бағалауы 

төмен оқушылармен  жеке жұмыс жүргізуі керек, себебі кездескен қиындықтар  олардың өзіне деген 

сенімсіздігін туғызады; 

ә)өзіндік бағалауы жоғары оқушыларға назар аудару қажет, себебі ақыл –ой еңбегін қажет етпейтін жеңіл 

тапсырмалар оларды моральдық қанағаттануын туғызбайды.                            Өзіңді бағала

Бүгінгі сабақтан не түсіндіңіз?

Батыр туралы мәлімет алдым

Бүгінгі түсінігіңізді қаншаға бағалар едіңіз?

жақсы

Осы бағаны неліктен таңдадыңыз?

Әлі ойымды толық қорыта алғаным жоқ

Бағалау парақтарын толтырар алдында оқушыларға шыншыл болуға, және нағыз ойындағы әділ бағаны қоюға 

шақырды, және олар жазып жатырғанда өзінің оқушыларды бағалау қағаздарын толтырып отырды. Өйткені 

мұғалім оқушылар бағаны өздерінің сыни көзқарастарымен бергенін және өздерінің нақтылы ой –пікірлерін 

бергенін қалады. Енді «жұбыңды бағала» қиындылары тарқатылды.

Жұбыңды бағала

Жұбыңның түсінігін қаншаға бағалар едіңіз?

орташа

Осы бағаны неліктен таңдадыңыз?

Жаңа сабаққа қатысты сұрақтарға толық жауап бере 

алмады. Тыныш отыра алмады

 Өзін - өзі бағалау

Оқушыға және оның ата – анасына қойылған бағасы түсінікті және маңызды болуы үшін, дамыта оқытудың 

маңызды міндеттерінің бірі болып саналатын өзіндік бақылаумен бағалау тәсілдері оқушы алдын-ала меңгеруі 

қажет. Өзін-өзі бағалаудың басты мазмұнына өз әрекетін реттеу және жөндеуде тұлғаның белсенді қатысуы 

4

жатады. Бірақ өзін-өзі бағалауды осындай тар шеңберде қарастыру жеткіліксіз. Менің ойымша, оқушы 

белсенділігін оятумен бірге, оқушыны өзіндік бағалауды қажетсінуге баулу, өзін-өзі бағалауға бейімдеу және 

қалыптастыру қажет.

Сөйтіп, өзіндік бағалау білімді игерудің ғана емес, алған білімді пайдалана білу тұрғысынан да білім алудың 

процессуалдық қырының жетілуіне жағдай туғызады. Бұл жерде оқушы бұрынғы тәжірибелеріне сүйеніп оқуды

әрі қарай нәтижелі жалғастыруға мүмкіндік беретін білім деңгейіне қойылатын талаптарды басшылыққа алып 

отырады.Өзін - өзі бағалау оқушының оқу танымдық әрекетінің бағыттылығына қол жеткізеді, себебі оқу - 

танымдық әрекет кезінде оқушы өзіне қоятын талаптарды да реттеп отырады, оқу әрекеті барысындағы өзін-өзі 

бағалаудың құрылымы өзіндік әрекеттің мақсатын айқындау, оқыту нәтижелерімен оған қол жеткізу жолдарын 

анықтау, өзіндік іс-әрекетті жүзеге асырудан алынған нәтижелерді оқыту нәтижелерімен салыстыру, 

орындалатын іс-әрекет барысын бағалау жіберілген қателерді анықтау, оның себептерін ашу өзін-өзі бағалау 

негізінде жұмысты түзету, әрекет жоспарын нақтылау, жетілдіру, қорытындылау деп аталатын бірнеше 

буыннан тұрады.

Өзін - өзі бағалау бойынша оқушылар жұмысының психологиялық мағынасы жөнінде ХХІ ғасырда француз 

философы Мишель Монтень жасаған тұжырым бойынша «Кез-келген адам қандай да бір істі атқарудан бұрын 

ол алдымен өзінің кім және не нәрсеге бейім екенін білу қажет» деген. Ал оқушы өзінің білім шекарасының 

қайдан өтетінін біле бермейді. Өзінің нақты нені білмейтінін біліп алмай, нені білу керектігін түсінбейді және 

оны білу үшін ұмтылмайды да.

Өзін -өзі

 

     бағалау құндылықтары.

Өзін –өзі тәрбиелеу,  бағалау – өмір талабы. Адамдардың өзін –өзі тәрбиелеу, бағалау дегеніміз- жүйелі түрде 

белгілі бір мақсат қойып, оған жету жолында өзінің қабілетін  дамыта отырып, кездескен  қиыншылықтарды 

жеңе білу. Әр адам- жеке тұлға. Жасөспірім шақтан бастап, ересек шаққа қарай  аяқ басасыңдар . Осыған 

дейінгі  алған тәрбие мен білімге толықтырулар еңгізіп, болашаққа кім және қандай болатындарыңды білулерің 

керек, Орташа қабілетті, бірақ жігерлі болсақ көп нәрсеге қол жеткіземіз. Ал, қабілетті бірақ жігерсіз болсақ,  

еш нәрсеге қол жеткізе алмаймызды естен шығармау.Сөзімді қортындылай келе; 

  Қорыта келе:Егер темірден түйін түйген ,қолы шебер ұста өзіне түскен металды балғамен ұрып, біресе

жалынға салып, балқытып, біресе суға салып, шыңдап, өрнек ойса, нағыз ұстаз «шекілеу» келген ,бұғанасы

бекімеген адам  «сазынан» келешек ел азаматын тәрбиелеп шығарады... 

 

* * * * *

Ақтөбе қаласы Үш тілде оқытатын №21 орта мектеп-гимназиясының

музыка пәнінің мұғалімі Дуйсенгалиева Cания Зиноллаевна

Сабақтың тақырыбы : Әлімбек Қонысбековтың «Наурыз» күйі . 

Сабақтың мақсаты : 

Білімділік : Күйші Ә.Қонысбековтың Наурыз күйін оқушыларға үйрете отырып , ұлттық өнердің құндылығын 

насихаттау. 

Дамытушылығы : Жас тұлғаның ойнау шеберлігін арттырып , есте сақтау және сауаттылығын жетілдіру .

 Тәрбиелік : Күй арқылы шәкірттің ұлттық өнерге деген сүйіспеншілігін және патриоттық рухын көтеру. 

Сабақтың типі : аралас 

Әдісі : Көрнекілігі : Ә.Қонысбековтың портреті , кітабы «Ғұмыр перзент» нотасы , аспап слайд , интератифті 

тақта.

 Сабатың барысы : Ә.Қонысбековтың өмір баянына тоқталу . Күйдің шығу тарихымен таныстыру  

Мұғалім: Қазақ күй мәдениетін дамытуға өз үлесін қосқан Өзбекстан Республикасының Әндіжан облысының 

тумасы Қонысбеков Әлімбек Тұрсынбекұлы қасиетті Созақ өңірінде діни медресседен білім алған адам . Кешегі

кеңес дәуіріндегі Голощикин үстемдік құрған тұстағы зомбылықтың тұсында әкесі қуғын көріп , отыз жылдай 

уақыт Қырғыстан , Өзбекстан , Тажікстанды паналауға мәжбір болды . Әкесі Қонысбек Ұлы Отан соғысында 

екі мәрте ауыр жараланып , көрсеткен ерлігі үшін ІІІ- дәрежелі «Даңқ» орденімен , бірнеше ерлік медалдарымен

марапатталған.Әлекең П.И.Чайковский атындағы консерваторияны бітірген . Әлімбек Қонысбеков кезінде 

Асанәлі Әшімов , Раймбек Сейтметов білім алған Ы.Алтынсарин мектебінің түлегі . Отбасылық « 

Қонысбековтер ансамблінің» көркемдік жетекшісі ретіндде де танымал болған. Сонымен қатар Кентау 

қаласындағы №1 балалар саз мектебінде халық аспаптар бөлімінің жетекшісі болды. Содан кейін облыстық 

мұғалімдер білімін жетілдіру институтының бөлім меңгерушісі қызметін атқарды . Бүкілодақтық ІІ-ші және ІІІ 

– ші халық шығармашылығы фестивальінің лауреаты атанды. Жоғары дәрежелі ұстаз , Қазақстан 

Республикасының білім беру ісінің үздігі атағына ие болған және кезінде кеншілер мәдениет сарайының халық 

аспаптар оркестірінің ұйымдастырушысы болған. Күйдің шығу тарихымен таныстыру . Наурыз – өте көнеден 

келе жатқан шығыс халқының көпшілігінің жаңа жыл мейрамы . Наурыз парсы тіліндегі нау – жаңа , руз – күн 

деген сөздерден қалыптасқан . Көшпенділердің байырғы астрономиялық түсінігі бойынша әрбір жыл алты ай 

жаз бен алты ай қысқа бөлінеді . Демек Наурыз жаз бен қыстың жамандық пен жақсылықтың суық пен 

жылының қайрымдылықпен қатыгездіктің күрестартысының тоғысқан жері. Енді қайта құру уақытының, 

демократиямен жариялылықтың салтанпатты нәтижесінде 1988 жылдың көктемінен Наурыз ұлттық қана емес , 

татулық мерекесі болып тойлануда . Наурыз күйі еліміздің Егемендік алып салт-дәстүріміз қайта жаңғырып , 

5