1 Суды тазалаудың жаңа технологиялары
Қазіргі таңда адам коммуналдық-тұрмыстық қажеттілігі үшін ас суды көп
пайдалануда. Қолданатын судың мөлшері аймаққа, өмір сүру деңгейіне
байланысты адам басына шақ қанда 3 литрден 700 литрге дейін келеді. Өткен 50-
60 жыл ішіндегі суды пайдалану мәліметтеріне сүйене отырып, жыл сайын суды
пайдалану артып, табиғат үшін орны толмайтын судың мөлшері 4-5%-ды
құрайтыны есептелген. Суды пайдалану және ысырап ету осы қарқынмен
жалғаса берсе, халық санының өсуіне және өндіріс орындарының дамуына
байланысты 2100 жылға адамзат тұщы судың бүкіл қорын тауысуы мүмкін.
Қазіргі кездің өзшде тұщы судың жетіспеуі, су ресурстары жеткілікті жерлердің
өзінде де байқала бастады. Тұщы сумен қала халқының 20%, ауыл халқының
50% қанағаттандырылмай отыр.
Сумен қамтамасыз ету Қазақстанда аумақтар бойынша біркелкі
таралмаған. Сумен тек Шығыс Қазақстан облысы ғана жақсы қамтамасыз етілген
(290 мың м3/1 км²). Ал Атырау, Қызылорда және Маңғыстау облыстары сумен
жеткіліксіз қамтамасыз етілген. Жалпы Қазақстан бойынша табиғи су
ресурстары туралы мәліметті 9 естеден көруге болады.
Мыңжылдық даму мақсаттарының есебі бойынша, Қазақстан халқының
басым көпшілігі ауыз судың сапалы көздерін пайдалану, сумен жабдықтау мен
санитарлық қызмет көрсетуді қаржыландыру жағынан дәреже-деңгейі темен
күйде қалып келеді. Республикада су құбырлары желісінің 70% жұмыс істемейді
және 23% санитарлық-гигиеналық талаптарға сай емес. Жұртшылықтың
лайланған ашық ауыз су көздерін, өзен-көл, арық, құдық суларын
пайдалануынан жыл сайын жұқпалы аурулар, сүзек, сары ауру, тырысқақ пен
ішек, асқазан аурулары өршіп бара жатыр. Мысалы, Атырау облысы
тұрғындарының 20% кермек татыған су ішіп, арық суларын пайдаланады. Таза
сумен қамтылған делінетін Алматыдағы су жүйелерінің 70% тұрмысқа
жарамсыз.
Судағы химиялық және улы заттардың мөлшерін Мемлекеттік стандарт
(ГОСТ) реттеп отырады. Олар - бериллий, молибден, селен иондары және кейбір
синтетикалық және радиоактивті заттар. Бұл заттардың әрқайсысының шекті
конңентраңиясы да әртүрлі. Әдетте, миллиграмның мыңнан, он мыңнан бір
бөлігі. Мысалы, мышьяктың шекті мөлшері - 0,05 мг/л, селен - 0,001 мг/л.
бериллий - 0,0002 мг/литр. Мемлекеттік санитарлық - эпидемиологиялық қызмет
бүкіл орталық су жүйесіндегі: су сақтау қоймаларында, оның жүйеге түсер
жерінде, бөліну жүйесінде судың сапасы үнемі бақылап отырады. Егер су
құбыры жүйесі 10 мың адамға қызмет көрсетсе Мемлекеттік стандарт (ГОСТ)
айына 2 рет, 100 мың адамға - айына 100 рет, 100 мыңнан аса адамға - айыңа 200
үлгі алып бақылап отырады.
|