Сыныптан тыс жұмыстар Кіріспе

Табысын пайдаланып, мақтанамыз.

Кең байтақ кенге толы Қазақстан

Қойнауы алтын – күміс, жатқан аңыз.

Тұрмыста қолданылатын әр түрлі заттардың біреуіне химиялық құрамын, қолданылуын жарнамалайды.

Аламанға шын жүйріктер жараған.

Дода жарып, алға шыққан ерекше

Еңбегіңді біз ерлікке балаған.

1. Сулы ертінділері, балқымалары электр тогын өткізетін заттар (Электролиттер)

2. Зарядталған атомдар немесе атомдар тобы (ион)

3. Оң зарядталған иондар (катион)

4. Күкірт қандай валенттіліктер көрсете алады? (ІІ, ІҮ, ҮІ)

5. Өткір иісті, ауадан 2 есе жеңіл, тұншықтырғыш газ, 20⁰С – та 0,85 МПа қысымда сұйылады (аммиак)

6. Азот қышқылының тұздары қалай аталады? (нитраттар)

7. Жылу, электр тогын өткізгіш, жылтыры бар, иілімді заттар (металдар)

8. Ең қиын балқитын металл (Вольфрам)

9. Заттың көрінбейтін ең кіші бөлшегі (атом)

10. ІІ топтың негізгі топшасының элементтері (сілтілік жер металдар)

2-капитанға

1. Сулы ертінділері немесе балқымалары электр тогын өткізбейтін заттар (бейэлектролиттер)

2. Диссоциацияланғанда гидроксотоп иондарын бөліп шығаратын заттар (негіздер)

3. Теріс зарядталған иондар (аниондар)

4. Күкірт қышқылының формуласы ( Н₂SО₄)

5. Азоттың маңызды оксиді (NO₂)

6. Көміртектің аллотропиялық түр өзгерістері (графит, алмаз)

7. Ең ауыр металл (осмий)

8. Сұйық металл (сынап)

9. Қазақстанның кендер картасын жасаған ғалым (Қ.И.Сәтбаев)

10. Қышқыл, сілті ертінділерінде түсін өзгертетін заттар (индикатор)

3-капитанға

1. Электролиттердің иондарға ыдырау процесі (диссоциация)

2. Диссоциацияланған кезде сутек иондарын бөліп шығаратын заттар (қышқылдар)

3. Тұздардың сумен алмасу реакциясына түсуі (гидролиз)

4. Күкірт (ҮІ) оксидінің формуласы (SO₃)

5. HNO₃ қандай заттың формуласы (азот қышқылы)

6. Ортофосфор қышқылының формуласы ( Н₃РО₄ )

7. Ең жеңіл металл (литий)

8. Электр тогын күшті өткізетін металдар ( күміс, мыс, алюминий )

9. Металдардың сыртқы электрон қабатында қанша электрон бола алады? (1-3)

10. Химиялық реакциялардың жылдамдығын арттыратын, реакция соңында жұмсалмай қалатын заттар ( катализаторлар)

4-капитанға

1. Электролиттік диссоциациялану теориясын кім ашты? (С.Аррениус)

2. Диссоциацияланған молекулалар санының ертіндідегі жалпы молекулалар санына қатынасы (диссоциациялану дәрежесі)

3. Күкірттің аллотропиялық түр өзгерістері (кристалдық, аморфты)

4. Бұл элемент ауа құрамында 78% болады (азот)

5. Күкірт қышқылының тұздары қалай аталады (сульфаттар)

6. Кәдімгі құмның формуласы қандай? (SiO₂)

7. Ең қатты металл (хром)

8. Қоршаған орта әсерінен металдардың бүлінуі (коррозия)

9. І топтың негізгі топшасының элементтері (сілтілік металдар)

10. Реакция кезінде сіңірілетін немесе бөлінетін жылу мөлшері (жылу эффектісі)

І бастаушы: Жұлдызды боп туғандар аз өмірде,

Болғанымен әркімнің де көңлінде.

Дарындылық адамзатқа жарасқан,

Ұтып алған алқа тұрса өңірде

Сіздер үшін бұл әлі де жас бәйге.

Алла оңдап, халқың қолдап әрқашан

Ала берің жарыс сайын бас бәйге, - деп бүгінгі жеңімпаздарды құттықтаймыз.

ӘН: «Өркенде, шалқы химия» («Ұстазым» әнінің әуенімен)

Өркенде, шалқы химия

1. Химия- жыр әніміз, шаттанамыз,

Табысын пайдаланып, мақтанамыз.

Кең байтақ кенге толы – Қазақстан

Қойнауы алтын-күміс, жатқан аңыз

Жайна да гүлден жер, қия,

Көңілге шабыт-нұр құя

Беделің артып өркенде

Аймақты қамтып химия,

Өркенде, шалқы химия!

2. Химия – ел ырысы, ғасыр үні,

Ғылымға қазіргі зор басын иді.

Талай жыл адамзатқа жұмбақ болған

Ашылды табиғаттың жасырыны

Жайна да гүлден жер, қия,

Көңілге шабыт-нұр құя

Молшылық көзі-химия

Апат та өзі - химия,

Тылсым ғылым бұл - химия!

3. Тыңайтқыш молайған соң ауылымда,

Дән өсті туған өлке сауырында.

Ішсең –ас, кисең – киім, үй жиһазы

Химия дәру болған сауығуға.

Иіткен тас, саз, құмды да,

Сенен зор, өктем туды ма?

Соғысқа сорға, қатерлі жолға

Жұмсалмасын химия

Жұмсалмасын химия

Жайна да гүлден жер, қия,

Көңілге шабыт-нұр құя

Беделің артып өркенде

Аймақты қамтып химия.

Интегративті ізденіс - саяхат сабағы (химия, биология, география).

Ұжымдық және топтық.

Қосымша әдебиеттермен ізденіс жұмысы.

• 
  Білімділік.
  

• 
  Дамытушылық.
  

• 
  Тәрбиелік.
  

Интерактивті тақта, Периодтық кесте, Қазақстанның табиғи ресурстар картасы. Тәжірибеге қажетті реактивтер: металдық натрий, су, индикатор, химиялық ыдыстар.

• 
  Сынып оқушыларын топтарға бөліп, отырғызу (ядро, электрон, протон, нейтрон). Әр топта химик, биолог, географ және топ жетекшісі болады.
  
• 
  Химиялық ой жинау (активтендіру сұрақтары)
  

1. 
   Д И Менделеев қай жылы, қай жерде дүниеге келді (1834ж Тобольск қаласы.)
   
2. 
   Периодтық заңды Д.И. Менделеев қай жылы ашты (1869ж)
   
3. 
   Периодтық заңның тұжырымдамасы (элементтермен олардан түзілген жай және күрделі заттардың қасиеттері сол элементтердің атомдық массасына периодты тәуелділікте болады.)
   
4. 
   Периодтық кестеде элементтер неше топқа бөлінген (металдар және бейметалдар).
   
5. 
   Екі дайлы қасиет қандай заттарға тән (алюминий оксиді, алюминий гидроксиді, мырыш оксиді, мырыш гидроксиді, берилий оксиді берилий гидроксиді).
   
6. 
   Период дегеніміз не, неше период бар (Период дегеніміз- сілтілік металдан басталып, атомдық массаларының өсу реті бойынша орналасқан, инертті элементтен аяқталатын элементтердің көлденең қатары.)
   
7. 
   Табиғи ұялас элементтер тобын ата (сілтілік металдар, галогендер).
   

• 
  Негізгі бөлім:
  

1. Топтардың жұмыс жоспары:

«Химик»:

• 
  Химиялық элементтің периодтық жердегі орыны;
  
• 
  Атом құрылысы;
  
• 
  Металл ретінде химиялық қасиеті;
  
• 
  Оксидтер мен гидроксидтерінің сипаттамасы;
  

• 
  Элементтің табиғатта кездесуі;
  
• 
  Колекциямен жұмыс;
  
• 
  Қазақстанның табиғи ресурстары картасымен жұмыс;
  

• 
  Адам ағзасындағы маңызы
  

Элемент натрий ІІІ период І топта орналасқан

Атом құрылысы: +11 2е^- 8е^- 1е^- 1s² 2s² 2p⁶ 3s¹

Натрийдің сумен әрекеттесуі:

Натрий белсенді, жұмсақ металл. Сумен әрекеттесіп сілті түзеді

2Na + 2H₂O = 2NaOH + H₂

Na₂O – негіздік оксид, NaOH – сілті

«Географ»:

Натрий жер қыртысында мөлшері массасы бойынша 2,64% тең. Табиғатта көбіне тұз құрамында кездеседі. Натрий көптеген силикаттар құрамында, сондай-ақ ол еріген күйінде көл, теңіз және мұхит суларында болады. Қазақстанда ас тұзы ащы көлдерде шөгінді түрінде кездеседі .

Натрий адам ағзасына қажетті элемент, қан қысымын су алмасуын, жүйке және бұлшық ет талшықтарын реттеуге қатысады. Ағзада негізгі қышқылдық тепе-теңдіктің сақталуын, жүректің жұмысын реттеп, ағзадағы суды ұстап тұру қызметтеріне қатысады. Натрийді адам көп қажет ете бермейді – күніне 1 грамдай ғана керек. Егер натрий иондарының адам ағзасындағы мөлшері артық болса ағзадағы судың тепе-теңдігін бұзады, қан қоюланады.