31
энергияның, диффузияның, конвекцияның, буланудың одан артық тәжірибесі
болуы мҥмкін емес қой. Мҧғалімнің мақсаты – оқушыны физикалық
қҧбылысты кӛре білуге, оқушының алған білімін ӛмірде тҧрмыстағы
проблемаларды шеше білуге бағыт-бағдар беру. Мысалы қарапайым
эксперименттік есептерге тоқталайын.
1. Бірдей ыдысқа екі тҥрлі сҧйық қҧйып қайнат. Екеуінің де массасын
ӛлшеп, кеткен жылуды есепте.
2. Бірдей сҧйықты екі ыдысқа бірін толтырып, екншісін жарты етіп
қайнат. Тағы да жылу мӛлшерін есепте.
3. Температурасы әртҥрлі екі сҧйықтың массасын, температурасын ӛлшеп
алып қайнат. Уақытын салыстыр.т.б. Енді осы алынған нәтижелерден
қорытынды жаса. Жылу мӛлшері- сҧйықтың тегіне, 2-ші сҧйықтың массасына,
3-ші сҧйықтың температурасына тәуелді.
Электр тогының жҧмысын есептегенде оқушы жҧмыстың қуатқа
байланысты екенін, 60 Вт немесе 100 Вт лампаның қайсысы ҥй бюджетіне
тиімді екенін эксперимент жҥзінде анықтауға болады екен.
Қорыта келгенде, физиканы ӛмірлік тәжірибемен ҧштастыру табиғат
заңдарының физикалық мағынасын дҧрыс тҥсінуге, теориялық білімді
практикада қолдана білуге баулиды. Эксперименттік дағдыны ӛмірде, тҧрмыста
қолдана білген оқушының білімі шыңдала тҥседі. Жоққа жауап іздеп, алға
ҧмтылады. «Мҧғалім-мәңгі нҧрдың қызметшісі, ол барлық ой мен қиял
әрекетіне дәнін сеуіп, нҧр қҧятын тынышсыз, лаулаған жалын иесі»,- деп Ян
Амос Каменский айтқандай ҧлы қасиеттерді бойына жинақтаған мҧғалім ғана
нағыз ҧстаз.
Еліміздің білім беру жҥйесі әлемдік білім беру кеңістігіне бет алған тҧста
әр баланы әр сабақтың жеке кейіпкері ете біліп, шығармашылық шәкірт
даярлай алған ҧстаз ғана мақсатына жете алады деп ойлаймын. Ҧстаз
оқушылардың бойына эксперименттік дағдыны қалыптастыра отырып, баланың
кез келген проблемадан шығуға болатынын, проблемадан тҧжырым,
тҧжырымнан
заңдылық,
заңдылықтың
дәлелдемесі
–
эксперимент.
Эксперименттің табысты болуы білім деңгейінің жоғарылығына байланысты.
Әдебиеттер:
1. Мҧсабеков О. «Қолданбалы физика есептері» Алматы, 1997 жыл.
2. Арыстанов
Т. «Физикадан эксперименттік есептер шығару»,
«Математика және физика» журналы №3, 2004 жыл.
3. Байгулиева
М. «Эксперименттік есептер шығару әдістемесі»,
«Математика және физика» журналы №3, 2003 жыл.
4. Интернет материалдары.
32
ГРУППОВОЙ МЕТОД ВЫВОДА ПРЕОБРАЗОВАНИЙ ЛОРЕНЦА
Дегтярѐв Сергей Васильевич, Мусабаев Кадырхан Камзинович
Кокшетауский государственный университет им. Ш. Уалиханова, г. Кокшетау
sergey_10_91@mail.ru
Приведѐм два условия существования математической группы:
Если некоторое преобразование A принадлежит данной совокупности
преобразований, то и обратное преобразование принадлежит этой
совокупности;
Произведение двух преобразований
и
, принадлежащих
даннойсовокупности (при любом порядке сомножителей), также принадлежит
этой совокупности, причѐм множители могут быть и одинаковы.
Рассмотрим
четырѐхмерное
пространство,
где
любая
точка
характеризуется четырьмя величинами:
t. Здесь первые три величины
– декартовы координаты, а четвѐртая – время.
По Пуанкаре, из любыхЛи'евскихпреобразований следует линейное
преобразование, не изменяющее следующую квадратичную форму:
то есть
(1)
Пуанкаре, как математик, усмотрел здесь возможность образования 4-
мерной ортогональной группы O(n), если ввести чисто мнимую четвѐртую
координату:
Тогда вместо соотношения (1) будем иметь:
(2)
Это соотношение должно выполняться при некоторых линейных
преобразованиях в 4-х мерном линейном пространстве.
Найдѐм эти линейные преобразования.
Заметим, что преобразования должны быть линейными, ибо в противном
случае следует допустить действие некоторых полей на свободную частицу,
нарушающее требование еѐ «свободы».
Рассмотрим случай, когда вторая и третья координаты не меняются:
(3)
33
Здесь и далее полагаем, что параметр l = 1.
Соответственно, мы должны найти такое линейное преобразование,
(4)
которое приведѐт к равенству:
(5)
Напомним, что
При этом искомые линейные преобразования можно записать в виде:
(6)
где
(7)
Поскольку координатный член
xдолжен быть вещественным, тои
коэффициент
должен быть также вещественным, т.к. координата x –
вещественна. Коэффициент – тоже вещественный. Остальные два
коэффициента,
и
– чисто мнимые.
Теперь напомним, что согласно Пуанкаре (иЛи) один из типов
бесконечно малых преобразований (как и два других), а именно, в данном
случае бесконечный малый поворот осей – координатной оси X и
перпендикулярной ей временнойоси T – на плоскости XOT вокруг точки О, не
изменяет координатно-временные линейные соотношениядля x
'
и t
'
. Поэтому
далее мы можем поступить по аналогии с соответствующими результатами
метода вращения декартовых осей X и Y, например, условие
ортогональности строк определителя даѐт:
Условие равенства единице суммы квадратов элементов строки:
первой строки –
Достарыңызбен бөлісу: |
