«ШОҚан оқулары 19» Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары

21
 
 
Тақырыбы:  Тҥзу  сызықты  біртекті  емес  қозғалыс  заңдарын  зерттеу. 
Орташа жылдамдық, ҥдеу, бастапқы жылдамдығын анықтау. 
Қҧрал  жабдықтар:  штатив,  кӛлбеу  науа,  секундомер,  сантиметрлік 
сызгыш, доп. 
Дене  кӛлбеу  жазықтық  бойымен,  тҧрақты  кҥштің  әсерінен  теңҥдемелі 
қозғалады.  Сондықтан  теңҥдемелі  қозғалыс  кезіндегі  қозғалыс  теңдеуі 
кӛмегімен  орташа  жылдамдықты,  ҥдеуді,  жоғары  қарай  қозғалғандағы 
бастапқы жылдамдықты анықтауға болады. 
t
S
V
ср
,    
2
2
0
at
t
V
S
at
V
V
0
 
2
1
2
1
0
2
2
0
t
S
a
at
S
V
 - қозғалыс тӛмен бағытталғанда (теңҥдемелі), 
2
0
,
0
0
2
0
t
V
S
t
V
a
a
V
t
S
V
2
0
2
- қозғалыс жоғары бағытталғанда 
(бірқалыпсыз кемімелі) 
Тапсырма 
a.Қҧрылғыны қҧрастырыңыз. (3 ҧпай) 
1. Тәуелсіз шамаларды анықтаңдар: 
2. Тәуелді шамаларды анықтаңдар: 
3. Тҧрақты шамаларды анықта: 
b.Жұмыс барысы 
1. Қҧралды суреттегідей орналастыр  
1.  Доптың  жҥрген  уақытының  орташа  мәнін  тәжірибені  бірнеше  рет 
қайталау  арқылы  есепте  t=_________________________________________ 
1(ҧпай) 
2. Кӛлбеу  жазықтықтың  ҧзындығын  ӛлшеңіз.  S
1
=_______________  
1(ҧпай) 
3. Доптың  орташа    жылдамдығы  мен  оның  ҥдеуін  есепте.  V
орт 
=  __   
1(ҧпай) 
4.  Допты  жоғары  қозғалатындай  бағыттаңыз,  қозғалысын  бақылап 
доптың жҥрген  жолын ӛлше. S
2 =____________________________________________________
 
1(ҧпай) 
5. Доптың  бірқалыпсыз  кемімелі  қозғалысының  бастапқы  жылдамдығы 
және ҥдеуін есептеңіз. V
0=__________________, 
 a=___________________2 (ҧпай) 
c.Ӛлшеу  және  есептеу  нәтижелерін    кестеге  тӛмендегі  критерийлер 
арқылы толтырыңдар 
a) Физикалық  шамалар  ӛлшем  бірлігімен  және  аспап  қателігімен  дҧрыс 
толтырылған.                         (2 ҧпай) 
b) Ӛлшеулер ең кемінде ҥш рет орындалған.                          (2 ҧпай) 
c) Барлық есептеулер бірдей дәлдікпен жазылған.                 (1 ҧпай) 
d) Абсолют және салыстырмалы қателіктер бағаны толтырылған. (2 ҧпай) 

22
 
 
d.  Мәліметтерді  ӛңдеу:  (Ӛлшеу  қателіктерін  ескеріп,  толық  есептеулер 
орындау).  (5ҧпай) 
Ескерту:  Осы  жұмыста  салыстырмалы  қателікті  ΔS,  ΔV,a  ӛлшеуіш 
аспаптар қателігі арқылы анықтауға болады:  
,
 
i.Эксперимент  нәтижесін  график  түрінде  кӛрсету:  Жылдамдықтың 
жылдамдықтың уақытқа тәуелді графигін тҧрғызу 5(ҧпай) 
a) Графикте физикалық шамалар ӛлшем бірліктерімен дҧрыс кӛрсетілген.        
b) Графикте масштаб дҧрыс таңдалған.                                                                       
c) График координаталық жазықтықтың ең кемінде ¼ бӛлігін қамтиды.            
d) Барлық нҥктелер масштабқа сәйкес дҧрыс белгіленген.                                     
e) График сызығы нҥктелер арасынан дҧрыс жҥргізілген.                                      
 
Қорытынды:                                                                                    (2 ҧпай) 
Ескерту:  Жұмысты  қорытындылау  үшін  тұрғызылған  графикке  толық 
анализ жасау қажет.  
Жауабын α = α
орт 
± Δα түрінде жазыңыз. 
____________________________________________________________________ 
 
f.  Эксперимент  барысында  қателіктерді  туғызатын  тӛрт  кемшілікті 
атаңдар. (5ҧпай) 
1............................................................................................................................. 
2.…….................................................................................................................... 
3............................................................................................................................. 
4............................................................................................................................. 
j. Эксперимент нәтижесін жақсарту ҥшін тӛрт жақсартуды ҧсыныңдар. (4 
ҧпай) 
1............................................................................................................................. 
2............................................................................................................................. 
3............................................................................................................................. 
4.............................................................................................................................
[5] 
 
№ 
S
1 
 
S
2 
V
0 
t 
a 
ε.  
A
орт 
Δx 
1 
 
 
 
 
 
 
 
 
2 
 
 
 
 
 
 
 
 
3 
 
 
 
 
 
 
 
 
Δ