Шиелі аудандық мәслихатының

Шиелі ауданы Тұран ойпатының шығысында кең байтақ жазықтау жерлеріне орналасқан, солтүстік-шығысында Қаратау сілемдері, ал оңтүстікте Қызылқұммен, Сырдария өзенімен шектеседі.

Аудан орталығы – Шиелі кенті.

Аудан аумағы 32,4 мың шаршы км, немесе облыс аумағының 14,3 % құрайды. Аудан халқы (2015 жылдың 1 маусымға) – 80,8 мың адам немесе облыс халқының 11,0 %. Шиелі ауданы қазба байлықтарына бай, бұл оған бәсекелестікте бірегей басымдықтар береді. Аудан халқының 47,4% еңбек етуге қабілетті жаста. Аудан аумағының геологиялық құрылымының ерекшелігі - жер қойнауы табиғи кен байлықтарына бай. Шиелі ауданында түсті металдың, ванадий, құрылыс материалдары мен рудалық шикізаттың мол қоры жеткілікті. Табиғи қазба байлықтары ретінде уранды, әк, қиыршық тас пен басқа да жер қойнауы байлықтарын мақтанышпен айтуымызға болады.

Аудан аумағы экономикалық тиімді түйіспе (теміржол және автомобиль) жолдарды қамтиды. Туристік қызметті дамыту үшін үлкен мүмкіндіктер бар, тарихи ескерткіштер орналасқан.

Шиелі ауданы – экономикалық тұрақты даму өңірі болып табылады.

Соңғы бірнеше жылда ауданда макроэкономикалық көрсеткіштердың оң даму динамикасы қолайлы экономикалық ахуал қалыптастырды, сонымен бірге өндірістің өсуімен қоса халық кірісі ұлғайды.

Шиелі ауданы экономикалық құрылымы алға басушылығы және әртараптандырылғандығымен сипатталады.Ауданның маңызды қазба байлықтары түсті металдар, уран, ванадий болып табылады. Өңір шегінде ванадий қорлары бойынша бірегей саналатын Баласауысқандық және Қарамұрын кен орындары орналасқан. Қаратау жоталарындағы ванадий тақтатастары көп жылдарға жететін шикізат көзі болып саналады. Қазба байлықтары арасында ванадийден басқа алтын мен басқа да түрлі металл қорларын ерекше атауға болады

Алайда, ауданда бірқатар экономикалық және әлеуметтік мәселелері бар.

Ауданның әлеуметтік саласындағы жағдайды бағалай отырып, жалпы мәселе, бұл материалдық –техникалық базаның әлсіздігінде екенін атап айтқан дұрыс.

Мәдениет саласындағы индустрия баяу дамуда. Ауыл клубтары і күрделі жөндеуді қажет етеді.

Ауданның еңбек рыногы жағдайындағы бұл мәселелердің ең бастысы: еңбек рыногындағы көп сұраныс пен ұсыныстың сай келмеуі, білікті жұмысшылар және техникалық кадрларға деген сұраныс, жұмысшы күші сапасының төмен болуы, ауданның кәсіптік-техникалық мектепбіндегі материалдық-техникалық базаның әлсіз болуы.

Жұмыссыздық сақталуда, әсіресе жастар арасындағы жұмыссыздық деңгейі ерекше жоғары.

Кіші бизнес белсенділігі жеткіліксіз, аудан экономикасын және әлеуметтік саланы дамытудағы оның үлесі аз.

Құрылымды кадр тапшылығы байқалады. Жоғары жұмысбастылықпен қамтамасыз етуде техникалық мамандық және ауылшаруашылығы саласында жұмыс жасайтын кадрлар тапшылығы байқалады.

Атмосфераға ласзаттек қалдықтары көлемінің өсуі, автокөлік сандарының көбеюі, автокөлік жанар-жағармай сапасының төмендігі, қоршаған ортаны қорғау стандарттарының, өндіріс қалдықтарын қадеге жарату шарттарының сақталмауынан орын алып отыр.

2015 жылғы 1 қаңтарға экономикалық белсенді халық саны 42,8 мың адамды қамтыды (2013 жылға -36,1 мың адам) Аудан экономикасымен 34,0 мың адам айналысса, олардың ішінде жалданған қызметкерлер үлесі 53,8 % құрады, дербес айналысушылар 46,2%. Бағалау бойынша жұмыссыздар саны 2,1 мың адамды құрап, жұмыссыздық деңгейі 5,0 % болды.

2014 жылы ауданның өнеркәсіп кәсіпорындары 25,8 млрд теңгенің өнімдерін шығарды немесе тиісті кезеңмен салыстырғанда 103,6 %.

Ауыл шаруашылығында жалпы өнім көлемі 8,6 млрд. теңге.

Шағын және орта бизнес субъектілерінің саны 9,5 %-ға, оның ішінде: жұмыспен қамтылғандар 7,4 %-ға өсті.

Бөлшек сауда көлемі 5,0 %-ға өсті.

Негізгі капиталға 11 млрд. 843 мың теңгенің инвестициясы тартылды.

23,8 мың шаршы метр тұрғын үй пайдалануға берілді, бұл көрсеткіш өткен жылға қарағанда 20,3 %-ға жоғары.

Есепті кезеңге жүк айналымы 100 % құраса, жүк тасымалдау көлемі 1,0 %-ға ұлғайды.

Жалпы жұмыссыздық деңгейі 5,2 %-дан 5,0 %-ға төмендеген .
Бағыт. Экономика

Өнеркәсіп

Аудан кәсіпорындары 2012 жылы 22,2 млрд, 2013 жылы 23,3 млрд. 2014 жылы 25,8 млрд. теңгенің өнімін өндіріп, өнім көлемі 2013 жылмен салыстырғанда нақты көлем индексімен 103,6 пайызға жетті. Өңдеуші өнеркәсіп көлемінің ішінде ауылшаруашылығы өнімін өңдеу төмендеген, 2015 жылдың 1 қаңтарына тиісті кезеңмен салыстырғанда 98,4 пайыз. Аталған көрсеткіш бойынша статистикалық есеп облыстық статистика департаменті арқылы ауылдық елді мекендерде анкеталық ішінара таңдау әдісі арқылы жүргізіліп отыр. Бұл салада сонымен қатар, жалпы ауыл шаруашылығы өнімін өңдеумен айналысатын заңды тұлғалы субьектілердің жеке тұлғалы кәсіпкер ретінде тіркелу тенденциясының есебінен аудандық статистика басқармасына есеп беруден босатылғандығы болса, есеп беріп отырған жекелеген заңды тұлғалы субьектілердің есеп жұмыстарына салғырт қарауы да кері әсерін тигізуде.

Мал басы мен мал өнімінің көлемі жағынан аудан облыста алдыңғы қатардағы орындарды алатындығын ескере отырып аудан көрсеткішіне жеке және шаруа қожалықтарының өнімін статистикалық есепке өз дәрежесінде кірістелуіне ықпал ету жұмыстарын жүргізу қажет.

Ауданның өнеркәсіп орындары 2015 жылдың 10 айында 21 млрд. 413 млн. теңгенің өнімін өндірді, өткен жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда 100,3 пайызды құрады.

Өңдеу өнеркәсібінің өнім көлемі 5 млрд. 313 млн. теңге, өткен жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда нақты көлем индексі 92,1 пайыз, жалпы ауылшаруашылығы өнімдерін өңдеу көрсеткіші 101,4 пайыз, оның ішінде ет өңдеу 136,1 пайызға, сүт өңдеу 103,5 пайызға, ұн өндіру өнеркәсібі 100,0 пайызға, нан және ұн өнімдерін өндіру көлемі 100,0 пайызға орындалған. Өңдеуші өнеркәсіп өнімі төмендеуінің басты себебі тапсырысшылар тарапынан сұраныстың азаюы есебінен көлемі жағынан өңделген өнімнің 37,8 пайызын (2 млрд 8 млн. теңге) құрайтын «Кемикал» ЖШС-нің пластмассалық құбырлар өнімі өндірісі 2015 жылғы 1-ші қарашаға өткен жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда 13,6 пайызға, сол сияқты киім тігу өндірісі де 50,1 пайызға, «Реммаш» ЖШС-інің жұмысты тоқтатуы, «Кең дәурен» ЖШС-інің жұмыс көлемінің төмендігінен машиналар мен жабдықтарды жөндеу және орнату саласы 10,9 пайызға, «Тартоғай кірпіш зауыты» ЖШС-інің уақытша тоқтап тұруына байланысты кірпіш шығару 42,3 пайызға кеміген.
Саланың даму жөніндегі SWOT-сараптама:

өнеркәсіптің төмен деңгейде әртараптануы;

кен өндіру саласының өнеркәсіптегі үлесінің көптігі;

өнеркәсіп саласындағы өнімділік пен технологиялық жаңартулардың қарқыны төмендігі;

өнеркәсіптегі қосымша құн тізбегіндегі арту деңгейінің төмендігі.


Ауылшаруашылығы

2014 жылы ауылшаруашылығы саласы бойынша 8 млрд.

Облыс әкімінің қолдауымен көктемгі дала жұмыстарына шаруашылықтар «Байқоңыр ӘКК ҰҚ» арқылы 187 млн. теңге несие қаражат алып, егін егу жұмыстары өз деңгейінде жүргізілді.

Аудан бойынша өткен жылы 24030 гектар жерге ауыл шаруашылығы дақылдары орналастырылды (2012 жылы 24022 гектар, 2013 жылы 24026 гектар), оның ішінде 8600 га күріш дақылы (2012 жылы 7200 гектар, 2013 жылы 7578 гектар). Нәтижесінде күріштен 38700 тонна, картоптан 28600 тонна, көкөністен 23750 тонна, бақшадан 61488 тонна өнім алынды.

Өткен жылы егін саласындағы шаруашылықтар барлығы

Аудандағы 4 ірі шаруашылық 4-5 жыл көлемінде егін шаруашылығымен айналысуда қиындықтар көріп келетін, себебі өздеріне тиесілі барлық мүліктер мен жер телімдері банкте кепілдікте болатын. 2014 жылы облыс әкімінің тікелей ықпалымен Бидайкөл, Ақмая, Төңкеріс, Бестам шаруа қожалықтарының 22 мың гектар жер телімі Қазақстан Республикасы Бас прокурорының қаулысына сәйкес кепілден босатылды. Қазіргі таңда шаруашылық жерлері Әділет басқармасына тіркеліп, шаруаларға егінмен айналысуға қолайлы жағдай жасалды.

Сондай-ақ, осы кезге дейін су тапшылығын көріп келе жатқан егіншілер мәселесі шешіліп, жобалық құны 1,6 млрд теңге болатын Сырдария өзенінің бойынан үрлемелі су тоспасының құрылысына өткен жылы республикалық бюджеттен 100 млн теңге бөлініп, игерілді. Бұл жұмыстарды 2015 жылы жалғастыруға 300 млн теңге бөлінді.

Аудан тұрғандарының қызыл мия өсімдігін қазып, мал жайылымдарын құртып жатқандығы жөніндегі наразылықтарына байланысты аудан әкімдігінің өкімімен құрамында тиісті сала және құқық қорғау органдары мамандары бар «Жұмысшы тобы» құрылды. Жұмысшы тобының нәтижелі жұмысының арқасында қызыл мия қазушылар тоқтатылды.

Ауданда өндірілген өнім өңделмей сыртқа шағарылуда, шаруашылықта күріш ақтайтын цехтардың жұмысы жолға қойылмаған.

Алдағы уақытта, аудандағы жер телімдеріне түгендеу жұмыстары тұрақты түрде жүргізіле отырып мемлекет меншігіне қайтарылған пайдаланылмайтын жер телімдері Заңға сәйкес сауда-саттық арқылы заңды және жеке тұлғаларға қайта берілетін болады.

2014 жылы аудан бойынша бюджет және басқада қаржы көздері есебінен 63 млн теңгеге 74 шақырым каналдар тазаланып, қазылды.

Мал шаруашылығы

Аудан бойынша 2015 жылдың 1 қаңтарына ірі қара 42009 бас (2012 жылы 39509 бас, 2013 жылы 40286 бас), уақ мал 69329 бас, түйе 1062 бас, жылқы 8524 бас, құс 15755 басты құрап, 2013 жылмен салыстырғанда ірі-қара 3,8 пайызға, жылқы 1,8 пайызға өсті.

«Сыбаға» бағдарламасы бойынша 2014 жылы 290 бас асыл тұқымды қашар, 13 бас асыл тұқымды бұқа сатып алынды немесе жоспар қашар сатып алудан 121 пайызға, бұқа сатып алудан 162 пайыға орындалды. Нәтижесінде аудан асыл тұқымды аналық көрсеткіші бойынша облыста 2-орынды, асыл тұқымды бұқа бойынша облыста
1-ші орынды иеленді.

Сатып алынған асыл тұқымды малға 7,4 млн. теңге, селекциялық жұмыстарды жүргізуге 57,1 млн. теңге, өндіріп сатқан ет өнімдеріне

«Құлан» бағдарламасы бойынша 2 шаруа қожалығы және

2014 жылы 4 мың 422 тонна ет, 18 мың 139 тонна сүт, 1 млн 147 мың дана жұмыртқа өндіріліп, 2013 жылмен салыстырғанда сүт өндіру 6,9 пайызға ұлғайды.

Ауыл шаруашылығы саласында 2015 жылдың 10 айында салыстырмалы бағамен 9 млрд. 474 млн. теңгенің өнімі өндірілген, өткен жылдың тиісті кезеңіне 100,6 пайыз.

2015 жылы аудан бойынша 26631 гектар жерге егіс егілді (өткен жылдан 2601 га артық). Оның ішінде: күріш 10692 гектар (өткен жылдан 2092 гекткрға артық).

Есепті мерзімде ірі қара 44440 бас (103,2%) , қой-ешкі 71670 бас (99,7%), түйе 1202 бас (106,5%), жылқы 9725 бас (110,7%), құс 17593 басты (107,2%) құрады.

Ауданда, тірілей салмақта 3733,8 тонна ет (106,4%), 15143,7 тонна сүт (100,7%), 836 мың дана жұмыртқа (94,0%) өндірілді.

Егін шаруашылығына мемлекет тарапынан тыңайтқышқа 41 млн 627 мың теңге, басым дақылдарға 275 млн 558 мың теңге, гербицидке 17 млн 416 мың теңге, аяқ суға 53 млн 812 мың теңге барлығы 388 млн. 413 мың теңге субсидия төленді.

Мал шаруашылығына мүйізді ірі қара селекциясына 71 млн. 850 мың теңге, асыл тұқымды өнімді сатып алғаны үшін 18 млн. 650 мың теңге, сатылған ет өнімдеріне 5 млн. 338 мың теңге, ірі шырынды азыққа, құрама жем шөпке 37 млн. 844 мың теңге барлығы 133 млн 682 мың теңге субсидия төленді.

Аудан бойынша ауыл шаруашылығы саласы мемлекеттен 522 млн. 95 мың теңге субсидия алып отыр.

«Құлан» бағдарламасымен 2015 жылы 171 бас жылқы алынды (114,0 %).

«Алтын асық» бағдарламасымен 2015 жылға барлық сатып алынған қой саны 1740 басты құрады (116,0%).

SWOT – сала дамуының анализі:

Саланың негізгі мәселелері: Ауыл шаруашылық техникасын физикалық және моральдық тозуы; қажетті технологиялар мен жабдықтарды сатып алу экономикалық құрылымдардың қаржылық қуаты болмауы; шағын ауыл шаруашылығы өндірісі; мал мен құс өнімділігінің төмендігі; ішкі азық-түлік нарығында отандық қосылған құн өнімдерін төмен үлесі; аграрлық секторға инвестициялар тарту төмен деңгейі; жайылымдықтың тозуы;