Семинар 30 сағат Оқытушының жетекшілігімен студенттің өзіндік жұмысы (ожсөЖ) 60 сағат СӨЖ 60 сағат

Әдебиет:

2. Ә.Алдамұратов., М.Мұқанов. Психология пәнінен лабораториялық практикалық сабақтар. 1,2 бөлім. Алматы 1978

3. Жалпы психология В.В. Богословский т.б. редакциямен. Алматы 1980

4. М.Мұқанов. Жан жүйесінің сыры. Алматы 1964

5. М.Мұқанов. Жас және педагогикалық психология. Алматы 1987

6. Т.Тәжібаев. Жалпы психология. Алматы 1993

7. А. Темірбеков, С.Балаубаев. Психология. Алматы 1966.
№ 29 дәріс

Тақырып: Ерік.

Дәрістің мазмұны:

4. 
   Ерікке жалпы сипаттама.
   
5. 
   Еріктік іс-әрекет құрылымы.
   
6. 
   Мотивтердің ішкі күресі, ерік әрекетінің бастауы, тоқтамға келу
   

Ерік-адамның өз мінез-құлқын саналы түрде меңгере алу қабілеті.

Ерікпен біз алдыңғы тақырыптарымызда танысқан болатынбыз. Барлық психикалық процестердің және тұлғаның мәнді ерекшеліктерінің бірі – белсенділік – ерікті және еріксіз. Еріксіз белсенділік – адамның алдын-ала дайындалуынсыз сыртқы себептерге байланысты пайда болады, саналы күш жігерсіз жүзеге асып отырады. Ерікті белсенділік – біздің қалауымызша мақсат қойып орындалады. Ерікті, еріксіз түрлер таным процестерінде де көрінеді. Сондықтан ерікті, еріксіз қабылдау, ерікті, еріксіз есте сақтау, ерікті, еріксіз қиял т.с.с.

Ерікті мінез-құлықты бейнелейтін бірнеше мысал келтірейік.

1. 
   Салқын бөлмеде ұйықтап жатырсың. Таңмен оянып, тұратын уақыт болғандығын көресің. Тұрғың келмейді, бірақ кешігіп бара жатырсың. Өзіңе белгілі күш жұмсап, соның көмегімен тұрасың. Сонымен еріншектікті жеңу үшін ерік күші қажет болды.
   
2. 
   Темекіге үйреніп кеткен адамдар , бұл әдетін көбіне жеңе алмайды. Бұл әдетті жеңу үшін зиянын еске алып, ерік күш жұмсап ғана жеңуге болады.
   
3. 
   Сабақ оқу керек. Сіздің көңіліңіз мүлде басқада. Бірақ ертеңгі семинарды ойлап өзіңізді сабаққа бағыттау үшін сізге белгілі бір деңгейдегі ерік күш пайда болады.
   

Екіншіден, әрбір әрекетті орындамас бұрын қалай орындайтындығымызды ойлап аламыз.

Күнделікті өмірдегі қиыншылықтарды жеңуге көмектесетін әрекеттер ерікті әрекеттер деп аталады. Ғылыми психологияда бұл күрделі құбылыс болып табылады. Адам іс-әрекетінде ерікті іс-әрекеттер негізгі болып табылады. Еріктік іс-әрекеттер қойылған мақсатқа саналы жетуге бағытталған іс-әрекеттер.

Ерік- адамның саналы әрекетінің бағытталғандығында көрініс табатын адамның психикалық өмірінің бір жағы. Сонымен қатар ол ең алдымен өз мінез-құлықыңды саналы реттей алу және өз-өзіңді басқаруда жақсы көрінеді. Ерікті қозғалыстармен қатар еріксіз қозғалыстар да бар. Мысалы, жөтелу, көз жұму, қолды қозғау, шошу т.с.с.

Еріктік іс-әрекет құрылымы.

Еріктік әрекет мынадай құрылымдардан тұрады:

1 – мақсат қою, яғни күтілетін немесе болжанатын нәтижесі. Мақсатты анықтау шешім қабылдаумен аяқталады.

2- ойша жоспарлау – қалай және қандай тәсілдермен қойылған мақсатқа жетуге болады.

3- Әрекетті орындау. Мұнда адам ішкі қарама-қайшылықпен қатар сыртқы қиыншылықтарменде кездеседі. Жәл осы кезеңде адам еркінің күштілігі немесе әлсіздігі анықталады.

Әдебиет:

2. Ә.Алдамұратов., М.Мұқанов. Психология пәнінен лабораториялық практикалық сабақтар. 1,2 бөлім. Алматы 1978

3. Жалпы психология В.В. Богословский т.б. редакциямен. Алматы 1980

4. М.Мұқанов. Жан жүйесінің сыры. Алматы 1964

5. М.Мұқанов. Жас және педагогикалық психология. Алматы 1987

6. Т.Тәжібаев. Жалпы психология. Алматы 1993

7. А. Темірбеков, С.Балаубаев. Психология. Алматы 1966.
№ 30 дәріс

Тақырып: Ерік.

Дәрістің мазмұны :

4. 
   Еріктің физиологиялық негізі
   
5. 
   Еріктік әрекеттерді қалыптастыруда ұжымның рөлі
   

Ерік патологиясында әртүрлі деңгейдегі еріктің әлсізденуінен көрінеді. Әсіресе, бұл патологиядағы үлкен рөлді абулия , яғни еріксіздік алады. Абулиямен ауырған адам қандай да болмасын іс-әрекеттерді отырғанды немесе жата бергенді жақсы көреді. Кей жағдайда ауру адам өз қажеттіліктерін қанаттандыруға бағытталған әрекеттерді (тамақ ішу, ұқыптылық) орындаудан қалады.

1. 
   кинестетикалық апраксия – керекті қозғалыс жиынтығының болмауы (яғни түйсінумен байланысты қозғалыстар, өз денесінің қозғалыстары бақылай алмау)
   
2. 
   кеңістіктегі апраксия - өз қозғалыстарын кеңістікте ұйымдастырудың бұзылуы
   
3. 
   Динамикалық апраксия – бірізді қозғалыстарды орындаудың қиындауы.
   
4. 
   «маңдай» регуляторлық апраксия – ерікті қозғалыстарды сөздік реттеуге бағынуының бұзылуы, күрделі персеверациялар пайда болады: эхолалия, эхопраксия.
   

Психикалық ауру адамдарда кейде іс-әрекет мотивацияларының бұзылуы кездеседі, ауру көріністері ретінде әртүрлі «еріксіз» қылықтар көрінеді. Оларға импульсивті әрекеттер және импульсивті құмарту жатады.

Импульсивті әрекеттерге ой мен сана қатыспайды. Бұндай әрекеттер кенеттен пайда болатындығымен, ойланбайтындығымен сипатталады. Ауру адам кенеттен айқайлап, бәрін сындырып, терезеден секіреді., көшемен жүгіріп бірінші кезіккен адамды құлатады т.с.с.

Импульсивті құмарту – ауру адамның санасын улап, оның мінез-құлқы өз-өзіне бағынбайды.Олардың бірнеше түрлері бар : Клептомания- ұрлап алуға ұмтылу. Клептомания ең алдымен ауру адамның өзіне қажеті, құндылығы жоқ нәрселерді иемденуінен көрінеді. Пиромания - өртеуге ұмтылу. Дромомания- қаңғыбастыққа ұмтылу. Копромания- балағат сөздер айтуға ұмтылу.

Әдебиет:

2. Ә.Алдамұратов., М.Мұқанов. Психология пәнінен лабораториялық практикалық сабақтар. 1,2 бөлім. Алматы 1978

3. Жалпы психология В.В. Богословский т.б. редакциямен. Алматы 1980

4. М.Мұқанов. Жан жүйесінің сыры. Алматы 1964

5. М.Мұқанов. Жас және педагогикалық психология. Алматы 1987

6. Т.Тәжібаев. Жалпы психология. Алматы 1993

7. А. Темірбеков, С.Балаубаев. Психология. Алматы 1966.
6. ПРАКТИКАЛЫҚ, СЕМИНАРЛЫҚ, ЛАБОРАТОРИЯЛЫҚ ЖӘНЕ СТУДИЯЛЫҚ САБАҚТАРҒА ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР