204
стратегиясы мен шаралары негізінде жұмысшылар санының қысқарып, сапасына көңіл бөліп
жатқандығымен сипатталады. Сондай-ақ, басшылар саны 2014 жылы 2013 жылмен
салыстырғанда 9 адамға, 2012 жылмен салыстырғанда 11 адамға қысқарған. Бас мамандар
саны 2014 жылға қарағанда 2013 жəне 2012 жылдары сəйкесінше 44-ке жəне 56 адамға
кеміген. Ал жұмысшылар саны керісінше, 2014 жылы 2013 жылға қарағанда 40 адамға
көбейген. Кəсіпорындағы кадрлардың құрылымында жартысына жуығын (42%) бас
мамандар, одан кейін жұмысшылар (36%), ең соңында, аз бөлігін басшылар (22%) құраған
(сурет 1).
Сурет 1. Жұмысшылар құрылымының үлесі, 2014 жыл
Ескерту – Мəлімет [2] негізінде құрастырылған
Еңбек ресурстарының қозғалысын талдау аталған коэффициенттер арқылы келесі
кестеде келтіріледі.
Кесте 2
Еңбек ресурстарының қозғалысы
Көрсеткіштер
2012ж.
2013 ж.
2014 ж.
2014/2012
(+ ; -)
%
Кезең
басындағы жұмысшылардың
тізімдік құрамы
296
282
269
-27
91
Қабылданған жұмысшылар – барлығы,
R
жа
17
23
40
23
235
оның ішінде қосымша ашылған жұмыс
орындарына
30
12
60
30
2
Шыққан жұмысшылар – барлығы, R
жш
оның ішінде
9
37
66
57
733
жұмысшылар санының қысқаруымен
байланысты
2
6
19
17
950
Жаппай
жұмыстан
шығарумен
байланысты
4
24
39
35
975
Өз еркімен
, R
жш
өе
2
4
6
150
300
оның ішінде еңбек тəртібін бұзғаны
үшін,
R
жш
еб
1
3
2
1
200
Есепті
кезеңнің
соңындағы
жұмысшылардың тізімдік құрамы
282
269
274
-8
97
Жұмысқа
алу
бойынша
айналым
коэффициенті, К
жа
0,06
0,08
0,15
0,09
250
Жұмыстан шығару бойынша айналым
коэффициенті, К
жш
0,03
0,13
0,15
0,12
500
Кадрлар
ағымдылығының
коэффициенті, К
ағымд.
0,01
0,02
0,03
0,02
300
Кадрлардың тұрақтылық коэффициенті,
К
т
0,95
0,95
0,98
0,03
103
Ақпарат көзі: Мəліметтер [2] негізінде құрастырылған
Басшылар
22%
Бас
мамандар
42%
Жұмысшыла
р
36%
205
Кесте 2 мəліметтеріне сəйкес, кезең басында 2014 жылы қабылданған жұмысшылар
саны 40 адамды құрады жəне 2012 жылмен салыстырғанда 23 адамға артқан. Жұмыстан
шыққандар саны 2014 жылы 66 адамды құрады, бұл көрсеткіш 2013 жылға қарағанда 37
адамға, 2012 жылдан 57 адамға артық. Жұмысшылар санының қысқарылуы кəсіпорын
қызметінің түрімен жəне еңбек ресурстарының сапасын арттыруға бағытталған
шараларымен байланысты. Соның ішінде өз еркімен шыққандар саны 2014 жылы 6 адамды
құрады жəне 2013 жылға қарағанда 2 адамға, 2012 жылмен салыстырғанда 4 адамға өскен.
Еңбек тəртібін бұзғаны үшін жұмыстан шыққан жұмысшылар саны 2014 жылы 1-ге кеміп,
2012 жылыға қарағанда 1 адамға жоғарылады. Кəсіпорынның ағымдылық коэффициенті 2014
жылы 0,03-ге тең, 2013, 2012 жылдары сəйкесінше 0,02 жəне 0,01 пунктерін құрады. Бұл
кəсіпорын үшін жақсы көрсеткіш, коэффициент мəнінің аздығы кəсіпорын кадрларының
тұрақтылығын көрсетеді. Еңбек ресурстарын пайдалануды талдау кезінде жұмысшылардың
сапалық құрамының талдауына ерекше мəн беріліп, сапалық құрамы қарастырылады.
Кесте 3 мəліметтеріне сəйкес, 2012 жылы білім деңгейі жоғары білімді қызметкерлер
үлкен үлесті, яғни 57,4 % немесе 170 адамды құраса, 2013 жылы 1,4% т0мендеп 56%- ді
немесе 158 адамды құраған, ал 2014 жылы 2014 жылы 24,9% немес 67 адам болған. 2014
2014 жылы кəсіпорын орта білімді кадрларының саны 2012 жылға қарағанда 23 адамға
немесе 10,4%-ға артқан.
Кесте 3
Кəсіпорынның еңбек ресурстарының сапалық көрсеткіштері
Көрсеткіштер
2012 жыл
%
2013 жыл
%
2014 жыл
%
Білімі бойынша:
96
100
282
100
269
100
- жоғары
170
57,4
158
56,0
67
24,9
- орта маманданған
61
20,6
59
20,9
114
42,3
- орта
65
22
65
23,1
88
32,6
Еңбек өтілімі бойынша:
296
100
282
100
269
100
- 5 жылға дейін
106
35,9
116
41,1
100
37,2
- 5 жылдан 10 жылға дейін
128
43,2
102
36,2
108
40,1
- 10 жылдан жоғары
62
20,9
64
22,7
61
22,7
Ақпарат көзі: Мəліметтер [2] негізінде құрастырылған
Кəсіпорын еңбек ресурстарының ішінде жұмыс өтілімі 5 жылдан 10 жылға дейінгілер
өтілі бар қызметкерлер саны жəне үлесі басым, яғни 2012 жылы 43,2%-ді 2013 жылы 36,2%-
ді жəне 2014 жылы 40,1% -і құрап жылдан жылға саны бойынша 20 адамға жəне үлесі
бойынша 2,1% кеміген. Мұндай жағдай кəсіпорында негізгі еңбек ресурстарды жоғарғы оқу
орынын бітірген еңбек өтілі 5-10жыл аралығындағы кадралар құрайтынын анықталған.
Таладу нəтижелері бойынша кəсіпорын жас мамандардан бұрын, еңбек өтілімі бар білікті
мамандарды тартуды негізгі бағыт етіп кояған. Бұл қарастырылғна кəсіпорында өз
саласында еңбек өтілімі мен тəжірибесі бар, кəсіби мамандармен қамтамассыз етілгенін
көрсетеді. Кəсіпорындағы 2012-2014 жылдар аралығында еңбек ресурстарының сапалық
көрсеткіштері бойынша орта жəне орта мамандандырылған білімді кадрлар санынң өсуімен
жəне жоғары білімді кадрлар санының төмендеуімен сипатталып отыр. Еңбек
ресурстарынының кəсіби-біліктік жағына бақылау бəсеңдеп, сапасынан санының арттыру
мəселелеріне баса назар аударылған.
Қорыта айтқанда, кəсіпорындағы еңбек ресурстарын басқару жəне оларды пайдалану
тиімділіктерін талдау бойынша келесідей ұсыныстар ұсынылады:
1. Кəсіпорынның еңбек ресурстарын басқару жəне тиімділіктерін арттыру жолында
туындаған мəселелер анықталып, кəсіпорынға жасалған ұсыныстар келесі мəселелерге
бағытталды:
- Еңбек ресурстарын басқару мамандарының қызметі бөлек қарастырылуы арқылы HR
менеджментінің маңыздылығын арттыру, HR-брендінің дамуына көңіл бөлу;
