363
Қорыта айтқанда, жерлесіміз Талаптан Ахметжан – философ жазушы. Оның қай
шығармасын алып қарасаңыз да биік өре, терең ой аңғарылады. Жазушы өз халқының асыл
бастауларының білім нәрімен сусындай отырып, бойындағы бар қарым-қабілетін халқына
сарқып берген жазушы. Әркім өз қара басының қамын күйттеп кеткен қысылтаяң кезеңде де
ол қолынан қаламын тастамады. Мамандығы басқа сала болса да халқының әдебиеті мен
мәдениеті үшін аянып қалмады. Бірақ шығармашылығының зерттелуі, ғылыми айналысқа
түсуі тым шабан. Жазушы, драматург, ғалым апайымыз Роза Мұқанова ғана тегінде
Талаптанның шығармашылығы туралы қалам тартқан болатын. Біздің мақаламыз осы істің
аяғы емес, жалғасы ғана.
Одан әрі дамытып, тереңдете түсу болашақтың еншісінде.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Қазақстан жазушылары: Анықтамалық / Құрастырушы: Қамшыгер Саят, Жұмашева Қайырниса —
Алматы: Аң арыс, 2009;
2. Есімов Ғ. «Философия» Алматы: Жалын, 2003;
3. Ахметжан Т. «О дүниенің қонағы» Әңгімелер, хикаяттар және әңгіме-диалог. - Астана: Елорда, 2001;
4. Ахметжан.Т Екі томдық шығармалар жинағы. 2 том. Әңгімелер мен пьесалар. - Алматы: Жалын,
2007.
ӘОЖ 316.624.
ҚАЙРОЛДИНА М.С., ДЮСЕНБАЕВА А.Т.
С.Аманжолов
атындағы ШҚМУ,
Өскемен қаласы
ӘЛЕУМЕТТІК ПЕДАГОГТЫҢ ЖАСӨСПІРІМДЕР АРАСЫНДАҒЫ ДЕВИАНТТЫ
МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚТЫ АЛДЫН АЛУДЫҢ ЖҰМЫС ЖҮЙЕСІ
Қазіргі қоғам жағдайы көптеген әлеуметтік мәселелерді тудырды. Бұл мәселелер-
экономиканың төмендеуі,жұмыссыздық,әлеуметтік теңсіздік,бұрыңғы дүниеге қөзқарастың
өзгеруі,жоғары конкурентті рынок жағдайында өмір сүру мен жұмыс жасау жайындағы
қажетті білімнің болмауы т.б. барлығы күрделі әлеуметтік күйзелістер мен конфликтілерге
алып келеді.Бұл кезең әсіресе жасөспірім ұрпақ үшін қиын болды. Жасөспірімдер
арасындағы мінез-құлық ауытқушылықтары –қазіргі заманғы ғылым алдында тұрған негізгі
психологиялық-педагогикалық проблемалардың бірі [1].
Мектептегі педагогтар, психологтар балаларды оқыту мен тәрбиелеуде сабақтан көп
қалатын, тәртібі нашар, білім деңгейі төмен, ашуланшақ, ата-аналар мен ұстаздарды
тыңдамайтын, бұзақылықтар жасайтын балалармен жиі кездеседі. Көбіне зерттеушілер
мұндай оқушыларды «Қиын оқушылар», «Мінез-құлқында ауытқуы бар балалар»,
«Девиантты балалар» деп қарастырып жүр. Жалпы девиантты мінез-құлық және қиын
балалар ұғымына келетін болсақ, ол 1920-1930 жылдары пайда бола бастады. Бастапқыда
ғылым саласында емес, күнделікті өмірде қолданылып жүрді. Біраз уақыт ұмытылып, 1950-
1960 жылдардың басында қайтадан қолданысқа енді [2].
Девиантты мінез-құлықты кең және тар мағыналарында қарастырады. Кең мағынадағы
девианттық
мінез-құлық
деп–қоғамдағы қабылданған
нормалар
мен
әлеуметтік
стереотиптерге сай келмейтін кез-келген іс қимылды айтамыз. Бұл жағдайдағы девиацияны
жағымды және жағымсыз деп екі түрге бөлуге болады.
Жағымды девиантты мінез-құлық – бұл көпшілік әдеттен тыс, таңғаларлық деп
қабылдаса, кейбіреулер теріс деп қарамайтын құбылыстар болуы мүмкін. Бұлар-ерлік, өзін-
өзі құрбандыққа шалу, біреуге шектен тыс берілу, біреуді шамадан тыс аяу т.б. көріністер
болуы мүмкін.
Жағымсыз (негатив) девиация, керісінше, көп адамдарды мақұлдамау, жек көру
сезімдерін туғызатын мінез-құлық ауытқушылықтары. Мысалы, терроризм, вандализм,
ұрлық, сатқындық, жануарға қатыгездік жасау т.б.