Сборник научных материалов студентов и молодых ученых

300 
 
адаптироваться  во  внешней  среде,  повышает  выносливость  организма,  укрепляет  нервную 
систему,  повышает  иммунитет.  Существует  несколько  видов  закаливания.  Например, 
аэротерапия.  Это  закаливание  воздухом,  оно  полезно  для  психоэмоционального  состояния 
человека,  повышение  иммунитета.  Есть  закаливание  солнцем,  хождение  босиком,  тоже 
является  неким  видом  закаливания.  Но  самое  распространенное  закаливание,  это 
закаливание водой. Будь это обтирание,  или обливание, даже просто принятие душа, очень 
полезно  для  организма.  Также  есть  лечебное  купание  или  моржевание,  оно  влияет  на  все 
органы и системы организма человека, улучшает работу сердца, легких. 
Итак,  определив  основные  составляющие  здорового  образа  жизни,  можно  подвести 
итог.  Соблюдение  этих  правил  не  только  укрепит  здоровье,  но  и  улучшит  самочувствие,  а 
учитывая  физиологические  и  психологические  особенности  человека,  можно  подобрать 
индивидуальный  план  режим  ведения  здорового  образа  жизни,  чтобы  тот  в  свою  очередь 
поддерживал работоспособность и способствовал нормализации организма. 
«Если человек сам следит за своим здоровьем, то трудно найти врача, который знал бы 
лучше полезное для его здоровья, чем он сам» - Сократ. 
 
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ 
1.  Виноградов П.А. Физическая культура и здоровый образ жизни. М.: Мысль. 1990.  
2.  Михайлов В., Палько А. Выбираем здоровье! - М.: Молодая гвардия. 1987.  
3.  Визитей Н.Н. Образ жизни. Спорт. Личность. Кишинев.:Штиинца. 1980.  
4.  Сайт о медицине, здравоохранении Беларуси и здоровом образе жизни 
5.  Электронный ресурс:http://100diet.net/pitanie/chto-takoe-sbalansirovannoe-pitanie.php 
6.  Электронный ресурс:http://vesvnorme.net/zdorovoe-pitanie/sbalansirovannoe-pitanie.html 
7.  Электронный ресурс:http://chudesalegko.ru/gigiena/ 
 
 
ӘОЖ 376.2 
МУРАТОВА А.А, ДЮСЕНБАЕВА А.Т. 
С. Аманжолов атындағы ШҚМУ, Өскемен қ. 
 
ӘЛЕУМЕТТІК ПЕДАГОГТІҢ МҮМКІНШІЛІГІ ШЕКТЕУЛІ БАЛАЛАРМЕН 
ЖҰМЫС ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 
 
Мүмкіндігі  шектеулі  бала  –  тіршілік  етуінің  шектелуіне  және  оны  әлеуметтік  қорғау 
қажеттігіне  әкеп  соқтыратын  аурулардан,  жарақаттардан,  олардың  салдарынан, 
кемістіктерден организмінің функциялары тұрақты бұзылып, денсаулығына зақым келген он 
сегіз жасқа дейінгі адам.Мүгедектіктің негізгі белгісі сырттай өмірлік іс-әрекеті шектелуден 
көрінетін  (өзіне-өзі  қызмет  көрсетуден  толықтай  немесе  жартылай  айрылған,  өз  бетімен 
қозғала алмайтын, қарым-қатынас жасай алмайтын, өз мінезін қадағалай алмайтын, оқи және 
еңбек ете алмайтын) денелік ресурстардың жетіспеушілігі бар тұлғалар.  
Мүмкіндігі  шектеулі  баланың  басты  проблемасы  –  қоршаған  ортамен  байланысының 
болмауы,  құрдастарымен  қарым-қатынас  жасауының  жиілігімен,  табиғатпен  қарым-
қатынасының шектеушілігі, мәдени құндылықтарының қолжетімді болмауы, кейбір уақытта 
білім  алуға  мүмкіндіктерінің  болмауы  болып  табылады.  Мүмкіндігі  шектеулі  баланың 
қоршаған  ортамен  қарым-қатынас  жасаудың  жеткіліксіздігі  оңашалауға  және  толыққынды 
дамымауына әкеп соғады. А.Р. Маллер бұл қиындықтардың туындаудың себебі, әлеуметтік 
ортамен  өзара  қарым-қатынас  жасау  үрдісі  баланың  талаптарына  сәйкес  келмеуімен  және 
қарым-қатынас  жасауға  дайындығының  болмауымен  түсіндіріледі.  Нәтижесінде  қалыпты 
деңгейдегі, әлеуметтік қатынастан тысқары қалады, сол себептен әлеуметтік көмек көрсетуді 
қажет  етеді.  Мүмкіндігі  шектеулі  баланың  әлеуметтік  тәжірибені  меңгеру,  қоғамдық 
қатынастың жүйесіне енгізу қоғамнан қосымша шаралар, құралдар мен күштерді талап етеді: 
(олар  арнайы  бағдарламалар,  оңалту  бойынша  арнайы  орталықтар  болуы  мүмкін). 
Әлеуметтік жұмысты баланы әлеуметтік ортаға бейімдеуге бағыттау  қажет, егер де баланы 
қоғамға бейімдеуде кедергілер мен әлеуметтік маңызы бар байланыстар қалыптаспаса, онда 

301 
 
мұндай  жағдай  да  әлеуметтік  оңалту  –  әлеумет  пен  баланың  жоғалтқан  байланысын 
қалыпына келтіруге бағытталған арнайы шараларды ұйымдастыруға міндетті. 
 
Балалардағы  мүгедектілік  өмірлік  жағдайындағы  мәнді  шектеулерді  білдіреді.  Ол 
дамудағы бұзылыспен, өз-өзіне қызмет жасаудағы, қарым-қатынастағы, оқудағы, болашақта 
кәсіби  дағдыларды  игерудегі  кедергілермен  негізделген  әлеуметтік  бейімделмеушілікке 
(дезадаптация)  әкеледі.Мүгедек  балалармен  әлеуметтік  тәжірибені  меңгеру,  олардың 
қалыптасқан қоғамдық қатынастар жүйесіне енуі қоғамнан белгілі-бір қосымша шараларды, 
тәсілдер  және  күш-жігерді  талап  етеді.  Бірақ  бұл  шаралар  әлеуметтік  оңалту  үрдісінің 
мәніне,  міндетіне,  заңдылықтарына  негізделіп  жасалуы  керек.  Нақты  бұл  категориядағы 
балалармен 
іс-тәжірибелердің 
жинақталынуы 
әлеуметтік-педагогикалық 
қызметті 
ұйымдастыру  базасы  болуы  мүмкін.  Мүмкіншіліг  шектеулі  балалармен  әлеуметтік-
педагогикалық жұмыс мақсаты: 

 
мүгедек балалардың жас ерекшелігіне сәйкес өмір сүруге деген мүмкіндік жағдайын 
қамтамасыз ету; 

 
Баланы  қоршаған  ортаға  және  қоғамға  өзіне-өзі  қызмет  көрсетуді  оқыту  дағдысы 
арқылы максималді түрде бейімдеу; 

 
қоғамдық пайдалы еңбекке қатыстыру, кәсіби тәжірибелер білімін жинақтау; 

 
мүгедекбалалардыңата-аналарынакөмеккөрсету. 
Әлеуметтік  педагог  -  әртүрлі  әлеуметтік-мәдени  ортада  балалармен  тәрбие  жұмысын 
ұйымдастырушы  маман.  Әлеуметтік  педагог  жеке  тұлғаның  психологиялық-педагогикалық 
ерекшеліктері  мен  оның  қызығушылықтары  мен  қажеттіліктерін,  мінез-құлығындағы 
ауытқуды  анықтай  отырып,  оны  қоршаған  микроортаны  зерттейді  және  балаға  уақытында 
әлеуметтік  көмек  пен  қолдау  көрсетеді.Егер  әлеуметтік  педагогикалық  үрдісте  мүмкіндігі 
шектеулі  балаға  алғашқы  сәттерде  көмек  беру  үшін  оның  отбасын,  ол  өмір  сүріп  отырған 
ортасын  зерттеп,  талдай  алсақ,  онда  баланы  өзі  өмір  сүрген  әлеуметтік  ортаға  араластыру, 
бейімдеу,  әлеуметтендіру  мәселелеріне  белсенді  қатыстыру  мүмкіндігі  туады.  Тек  осы 
жағдайда  ғана  әлеуметтік  педагогикалық  үрдісін  дұрыс  ұйымдастырып,  түрлі  әлеуметтік 
кедергілерге  қарсы  тұра  алатын,  білімді,  мәдениетті,  еңбекқор  жеке  тұлғаны  қалыптастыру 
мүмкін  болар  еді.  Бұл  қасиеттерді  бала  бойына  дарыту  үшін  мүмкіншілігі  шектеулі 
балалардың психологиясын терең, жетік меңгеру керек. 
Диагностикалау түрлері: 
Медициналық  диагностика  –  бұл  процесс  медицинаның  диагнозға  бағытталған 
пациенттің  аурулары  мен  мінезі  туралы  сипаттама  береді.  Медициналық  диагноз  ауруын 
анықтағанда және пациенті зерттеу арқылы мүгедектің тобын біліп алуы қажет. Әлеуметтік 
педагогикада  бұл  диагноз  психоәлеуметтік  және  педагогикалық  аспектілер  жағынан 
қызығырақ  болып  табылады.  Мысалы:  ол  нашақор,  шизрофения,  невроз,  маскүнем  деп 
диагноз  қоймайды.  Әлеуметтік  педагогикалық  жағынан  баланың  сырқатын  қалыптасуына 
әсер етуін бақылап жүру. 
Психологиялық  диагностика  –  жеке  тұлғаның  индивидуалды-психологиялық  қасиетін 
немесе басқа да объекті өлшеудің негізі. Оның мақсаты болып психологиялық диагноз қою 
және  жеке  адамның  психологиялық  ерекшелік  күшінің  маңыздылығымен  болашақтағы 
дамуын  болжауды  қосады.  Әлеуметтік  педагог  психологиялық  диагноз  қоймайды,  бірақ  ол 
психодиагностикалық келесі тәуекел факторлар сапасы ретінде шығарады. 
Әлеуметтік  педагог  мүмкіндігі  шектеулі  балалардың  қалыптасуына,  өз  бетімен  өмір 
сүруіне бағыт – бағдар беруі тиіс. Алдымен баланың даму ерекшелігін анықтайтын тесттер 
арқылы ойының, қиялы мен зейінінің тұрақтылығын анықтау қажет. 
Әлеуметтік  педагог  мүмкіндігі  шектеулі  балалардың  ата-аналарына  оларды  дұрыс 
дамыту және тәрбиелеу мақсатында төмендегідей ұсыныстар береді:  
1.  Баланың ерекшелігін дұрыс түсініп, қабылдаңыз. 
2.  Балаңызға үнемі шыдамдылық пен сүйіспеншілік танытыңыз. 
3.  Әрқашан  өз-өзіңізге  сенімді  болып,  балаңызға  ішкі  жағымсыз  қобалжуларыңызды 
көрсете бермеңіз.