Сарсенова әсел берікқызы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

6.3 Қоғамның дамуы 

 

 

Көне 

қоғам 

(примитивный)- 

едәуір дифферециация белгіленген 

Аралық – жазудың, 

стратификацияның пайда болуы, 

мәдениеттің жеке сала болып бөлінуі. 

Қазіргі заманғы – діни жүйеден 

құқықтық жүйенің бөлінуі, әкімшілік 

бюрократия, нарықтық экономика, 

демократиялық сайлау жүйесі 

Қоғамның дамуы эволюциялық сипатта болады 

Ф.Теннис бойынша қоғамның типтері 

 

Геманшайфт – тығыз эмоциялық өзара 

байланыстар әлемі. Ол белгілі бір жерге, 

белгілі бір әлеуметтік статусқа, сондай-ақ 

біртекті реттелетін қоғамға тән болады. 

Гезельшафт – индустриялық қоғамның 

қала  өмірімен,  оның  белсенділігімен, 

әртектілігімен 

және 

алалмайтындығымен 

байланыстырылады. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

7 БӨЛІМ. ҚОҒАМНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК ҚҰРЫЛЫМЫ 

7.1 Қоғамның әлеуметтік құрылымы туралы түсінік 

 

 

Қоғам дамуын бейнелейтін категориялар 

Дифференциация. Қоғамдағы дифференциациалау процестерінің 

белсенді түрде жүруі мен жаңа әлеуметтік топтардың пайда 

болуымен ерекшеленеді. 

Интеграция. Әлеуметтік құрылымның дамуына тікелей ықпал 

тигізетін дүниедегі экономика саласындағы интеграциалық 

процестер. 

Әлеуметтік  құрылым  қоғамды  жекелеген,  бір  немесе  бірнеше 

белгілер  негізінде  біріккен  қабаттарға,  топтарға  объективті  бөлуді 

білдіреді.  Бұл  –  элементтердің  әлеуметтік  жүйедегі  тұрақты 

байланысы. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

7.2 Әлеуметтік мобильділік 

 

 

 

Әлеуметтік мобильділік - адамдардын бір әлеуметтік топтар мен қабаттардан басқаларға 

өтуі (әлеуметтік орын ауыстырулар), сондай-ақ, олардың престижділігі, табыс деңгейі және 

билігі жоғары деңгейлерге жылжуы (әлеуметтік жоғарылау) немесе төменірек иерархиялық 

позицияларға карай жылжу (әлеуметтік төмендеу).  

Әлеуметтік құрылымның негізгі элементтері 

болып әлеуметтік қауымдастықтар (таптар, 

ұлттар, кәсіпкерлік, демографиялық, 

территориялық, саяси топтар) табылады. 

 

Қоғамның әлеуметтік құрылымының 

дамуының негізіне жататын факторлар 

Қоғамдық еңбек бөлінісі қоғамның 

әлеуметтік топтарға бөлінумен негізделеді 

(кластар, профессионалдық топтар, ауыл 

мен қала тұрғындары, ой және дене 

еңбегінің өкілдері). 

Өндіріс құралдарына жеке меншіктің 

қатынасы. 

Қоғамдық еңбек бөлінісі жүйесінде түрлі орын 

алатын кластар. 

Қала және ауыл тұрғындары 

Ой және дене еңбегінің өкілдері 

Сословие 

Әлеуметтік демографиялық топтар 

Ұлттық қауымдастық 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

7.3 Әлеуметтік құрылым типтері 

 

 

 

 

Вертикальді (тік) мобильділік 

иерархиялық тәртіптегі ауысу. 

 

Горизонтальді (көлденең) 

мобильділік бір әлеуметтік деңгейдегі 

өзгерістерді білдіреді. 

Мобильділікке әсер ететін факторлар 

Өмір сүру деңгейінің өзгеруі 

Жаңа мамандықты игеру 

Қызмет түрінің өзгеруі (мысалы, саясатқа 

кетуі) 

Мамандық пен қызмет түрінің беделі жөнінде 

қоғамдық пікір 

Еңбек бөлінісі дамуы мен әлеуметтік-экономикалық қатынас деңгейіне 

байланысты әлеуметтік құрылымының типтері. 

Құлиенушілік қоғамның әлеуметтік құрылымы құлдар мен құлиенушілер 

кластары, сонымен қатар қолөнершілер, шаруалар, философтар және т.б. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

7.4 Әлеуметтік  институт және оның  белгілері 

 

Әлеуметтік  институт  –  белгілі  бір  әлеуметтік  қажеттіліктерді  қанағаттандыру  мақсатында  құрылған,  қоғамдық  қатынастардың  белгілі 

саласын реттейтін мөлшерлер мен мекемелердің жиынтығы болып табылады. 

Отбасы 

Мемлекет 

Бизнес 

Білім беру 

Дін 

1. Ұстанымдар мен мінез-құқық үлгілері 

Бауыр басушылық. 

Түзу ниет. 

 

Құлақ асу. 

Түзу ниет. 

Субординация. 

Өнімділік. Үнемділік.  

Табыс алу. 

Білімге деген құштарлық. 

Сабаққа қатысу. 

Қошеметтеушілік. 

Түзу ниет. 

Табыну. 

Феодалдық қоғамның әлеуметтік құрылымы – негізгі кластардың өзара 

байланысы: феодалдар мен крепостнойлық шарулар, сонымен бірге сословиелар, 

түрлі топтағы интеллигенциялар. 

Капиталистік қоғамның құрылымы буржуазия мен жұмысшы топтар өзара әрекет. 

Буржуазия топтарына орта кластар да жатады (фермерлер, орта және төмен табыс 

деңгейі бойынша кәсіпкерлер) және монополистік буржуазия (бизнесмендер, 

банкирлер). 

 Социалистік қоғам құрылымы негізгі элементтері: жұмысшы класс, шаруалар, 

интеллигенция, кейбір мемлекеттерде (Қытай) жеке кәсіпкерлер.