Сарсенбаева Айнажан Шаймардановна Қазақ әдебиетінен

жүктеу 1,06 Mb.

бет	4/8
Дата	14.11.2017
өлшемі	1,06 Mb.
	#338

1 2 3 4 5 6 7 8

Шортанбай Қанайұлы 1818 жылы Оңтүстік Қазақстан облысы, Түркістан ауданында дүниеге келген. ХІХ ғасырдың орта шенінде Шортанбай Сарыарқаға келіп, Қарқаралы дуанына қарасты арғын руынан тараған қаракесек ішінде өмірінің соңғы жылдарын өткізді.

Шортанбай Қанайұлының өлеңдеріне талдау жасаңдар.

Өлең негізінде жатқан авторлық ой,идея

Өлеңдегі негізгі ойды ашатын жолдар

Айшықты,образды көркемсөздер

Билікке ұмтылғандардың сайлау кезіндегі іс-әрекеті

...Сайлауға салып ынтасын,

Байлар қалта қағып тұр.

Сыр бойында шаяндай

Бірін-бірі шағып тұр...

(теңеу)

Әрі қарай жалғастырыңдар

Шортанбай ақынның «Бір насихат айтайын» өлеңіне төмендегі кесте бойынша талдау жасаңдар.

Өлеңдегі ақын ойы	Өлеңдегі антоним сөздер
Ел ішінде бірлік –береке азайды, әрқайсысы өзінше әрекет қылуда.	Қыс- Аға- Аз-

Мәтіннен үзінділер	Нені түсіндім?
Байлар ұрлық қылады ; билер пара жейді...	Байлар әділетсіз,қарапайым халықты қанап отырғанын жырлайды.
...Азулыға бар заман

«Ел бірлігі –татулықта» тақырыбына шағын эссе жазыңдар.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Зар заман ақындары

Ақын өлеңдеріндегі үндестікті көрсетіңдер.

Майлықожа --- өлеңдерінде әділдікті жырлайды

Қашаған --------------------------------------------------

Алмажан -------------------------------------------------

Мұрат -------------------------------------------------

Мәтіннен керекті сөздерді пайдаланып,Майлықожаның өлеңін аяқтаңдар.

1.Ақылсыздың белгісі ...

2.Өңкей жақсы қосылса, ...

3.Қарыздар болсаң жаманға....

....

4.Өңкей жаман қосылса,... ....
5.Жақсының жолы- ....

.... жарық күн
Тар жерде алар жағадан....
.... шығарады егесті.
... орынсыз жерде күледі.

...Бітіреді кеңесті.

Адам бойында кездесетін жақсы мен жаман қасиеттер туралы мақал-мәтелдерді теріп жазыңдар.

Парасаттылық- қақпан-

Парасатты- ұрлық-

Егес- келін-

Көмескі- пейілі тар-

Құтырған иттей- әмиян-

Жетім- Сирота-

Кіріптар- қауіптену-

Өршіте түсу- арамза-

Мұрат Мөңкеұлының «Үш қиян» өлеңінде кездесетін жер-су атауларын, картадан көрсете отырып жазыңдар.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Ұрлық жасаған адамды қандай сын күтіп тұрғанын мәтіннен тауып оқып, «Ұрлық түбі-қорлық» т.б. мақалдарды теріп жазыңдар.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Шоқан Уәлиханов (1835 – 1865)

«Өзіңіздің европаша толық білімді бірінші

қазақ екендігіңізді есіңізге түсіріңіз. Оған қоса

тағдыр Сізге кең пейіл мен ақ жүрек беріп,

Сізді тамаша адам етіп жаратты».

Ф.М.Достоевскийдің Ш.Уәлихановқа жазған хатынан

Шоқан Уәлиханов – қазақ тарихы мен әдебиетін, фольклорымен этнографиясын зерттеуші, тұңғыш ағартушы ғалым.

Біздің қаламызда Шоқан Уәлиханов пен орыстың ұлы жазушысы Федор Достоевскийдің достығы басталған. Осы достықтық куәсі ретінде қаламыздың орталығында Шоқан мен Ф.М. Достоевскийге арналып ескерткіш орнатылған.

Осы ескерткіш сендерге қандай ой салады?

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Шоқанның өмірі мен шығармашылығы жайлы кестені толықтыр:

	Қазіргі Қостанай облысының Құсмұрын бекетінде туған.
Әкесі
	Уәлихан
1847-1853 жылдар
	«Өзінің орыс жолдастарын басып озып, Шоқан тез жетілді... оған талайлар-ақ назар аударды. Ол сондай қабілетті еді және оқу орнына түспей-ақ сурет сала білетін. ... Жалпы жолдастарына, соның ішінде маған, ол еріксіз, «Еуропаға ашқан терезе» сықылды болды»
	Орталық Қазақстанды, Жетісу мен Тарбағатайды аралап, қазақ халқының тарихы мен әдет-ғұрпы жайында материалдар жинайды.
	Қырғыз елін зерттеу экспедициясына қатысып, қырғыздар мен Ұлы жүз қазақтарының тарихы, географиясы, ауыз әдебиеті жайлы мәліметтер жинайды.
1857 жылы
	Қашқарияға саяхаты. Сол өлкенің жаратылысы, тарихы, этнографиясы жайлы деректер жинайды.
	Орыс жазушысы Ф.М. Достоевскиймен танысуы
1863-1864 жылдар
1865

Ыбырай Алтынсарин (1841 – 1889)

Әрқайсымыздың борышымыз –

өз Отанымызға мол пайда келтіру

Ы.Алтынсарин

Ы.Алтынсарин өзінің әңгімелері арқылы қазақ балалар әдебиетінің негізін салды. Ол қазақ даласында алғаш рет мектеп ашып, балаларды білім жолына түсуге шақырды. Балаларға арнап көлемі шағын, мазмұны терең әңгімелер мен өлеңдер қалдырған жазушы.

Ы. Алтынсариннің әңгімелері бойынша кестені толтыр:

Әңгімелерінің аттары	Кейіпкерлері	Оқиға желісі	Өз пікірім (мағынасына жақын мақал-мәтел)
_______________________________________________________________________________________________________________________	__________________________________________________________________________________________________________	________________________________________________________________________________________________________________________________	_________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________	________________________________________________________________________________________________________________________	________________________________________________________________________________________________________________________________	________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________	________________________________________________________________________________________________________________________	________________________________________________________________________________________________________________________________	________________________________________________________________________________________________________________________

Хронолгиялық кесте

1841 жылы

1850 жылы

1857 жылы

1859 жылы

1860 жылы

1864 жылы

1876 жылы

1879 жылы

1881 жылы

1879 - 1883 жылдары

1883 жылы

1887 жылы

1889 жылы

Абай Құнанбаев (1845 – 1904)
Данышпандардың бәрі – ақын емес,

ақындардың бәрі – данышпан емес,

Абай солардың екеуі де болады.

С. Мұқанов

жүктеу 1,06 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8