Тақырып 4, 5. Негізгі дән, шөп-шалаң және дәнді қосындылар

1. Шөп-шалаң қосындылар

2. Дәнді косындылар

Негізгі дән, шөп-шалаң және дәнді қосындыларға: негізгі дәнге бүтін және аздап закымданған, дәнді және шөп-шалаң қосындыларға жатқызылмаған дән жатады.

Шөп-шалац косындылар

Шеп-шалаң косындыларға: 1,0 мм елеуіштен өтіп кеткен үхақ заттар /қоқым/, минералдык заттар - құм, тас, шлак, топырак кесектері, ортаникалық эаттар - сабан, топан, әр түрлі жапырактар, арам шөп тұқымдары, мәдени өсімдіктердің дәндерінің дәнді косындыларға жатқызылмағандары, бидайдың, полбаның қара бидайдың және арпаның шіріген, көгерген, көмір болып кеткен, күйіп, куырылып кеткен дәндері, зыянды косындылар - кара күйе, спорынья, шырышты ұлу, вязель, горчак, мия, термопсис, плевел, гелиотроп, триходесма т.б. жатады.

Дәнді косындылар

Дәнді қосындыларға - бидайдың сынған және зиянды жәндіктер жеген барлық дәнінің 50 проц-і /қалған 50 проц-і негізгі дәнге жатқызылады/, жапырылған, шөпек дән, тамыры мен көгі шыққан немесе олар сынып қалған, өнген, тек кабығы ғана қалған дән, үсіген, көктей піспей сеніп қалған, қарайып кеткен, қуырылып кеткен, эпидосперміне дейін көгеріп бүлінген, оның ішінде бидай, арпа, кара бидай, полба дәндері, олардың шөп-шалаң қосындыларға жатқызылмаған дән жатады.

Ылғалдығы мен тазалығына қарай бидайды мына күй-жағдайларға бөледі: ылғалдығына қарай : құрғақ -14 проц-ке дейін, орташа ылғалды -14,0-15,5, дымкыл - 15,5-17,0, су бидай - 17,0 проц-тен жоғары болса; тазалығына қарай: таза - 1,0; проц-ке дейін шөп-шалам қалдыктары болса, орташа тазалық - 1,0-3,0, лас - 3,0 проц-тен жоғары болса; дәнді қосындылардың мөлшеріне қарай: таза деп жаздық бидайда I проц-ке дейін, күздік бидайда 2,0 проц-ке дейін дәнді косындылар болса, ортаіиа таза - 1-5 жәпс 2-7 проц-ке дейін, лас - 3 және 7 проц-тен жоғары болса айтйды.

Қабылдау ережелері МЕСТ І3586,3-33-те берілген.

Бидайдың сапасын анықтаудың тәсілдері "Астық тану" және "Астық түйінді сақтаудың қазіргі кездегі технологиясы" пәндерінің ережелерінде берілген.

Сақтау және тасымалдау ережелері жазылған.