1.3 Бухгалтерлік және салықтық есептің ұйымдастыру нысандары
Бухгалтерлік жəне салық есебі бастапқыдан-ақ түрлі мақсаттарды көздейді. Салық есебі бір жалғыз мақсатқа лайықталған — салық міндеттемелерінің туындау сəтін дұрыс анықтау, есептік кезеңдер бойынша кірістер мен шегерімдерді дұрыс тиесілеу жəне заңнамамен белгіленген мерзімде бюджетке төленуі тиіс салық сомасын алу.
«Еңбекақыға шығындары» құрамына кәсіпорынның негізгі өндіріс персоналының еңбекақысына кеткен шығындар, өндіріс нәтижелеріне жұмысшылар мен қызметкерлерге сыйақы, ынталындырушы және компенсациялайтын төлемдер, сонымен қатар кәсіпорынның штатында тіркелмеген, негізгі қызмете жұмысбасты жұмысшылардың еңбекақысы кіреді.
Негізгі қорлар амортизациясы құрамына негізгі өндірістік қорларды толықтай қалпына келтіруге жұмсалатын амортизацияық
аударымдар сомасы, олардың баланстық құныны бойынша есептеу және нормаларды орнату және олардың актив бөлігіндегі жеделдетілген амортизацияны қоспағанда аударымдар кіреді.
Жоғарыда кетірілген шығын элементтері құрамына кірмеген басқа барлық шығындар, «басқада шығындар» элементтерінде көрініс табады. Олар салықтар, жинақтар, арнайы қорлардағы аударымдар, белгіленген ставка бойынша несиелік төлемдер, іс-сапарларға кеткен шығындар, байланыс қызметіне төлем және тағы басқадай шығындар.
Осылайша, шығындарды калькуляция баптары бойынша топтау шығындардың шығу орнын көрсетеді және барлық тауарлы өнім, өім бірлігін өткізу және өндіріске шығындар есебі және калькуляциясын жоспарлауға қолданылады. Ол көп жағдайларда шығындардың кешендік баптарын қамтиды.
Шығындар элемінті бойынша шығындарды топтау экономикалық элементтерді олардың шығу орны және шығындалу мақсатында тәуелсіз өзіне қосады. Заң бойынша бұлар тікелей шығындар. Нарық жағдайында отандық шаруашылықта шығындардың экономикалық жіктелуі оңайлатылып шетел тәжірибесіне негізделеді.
Кесте 1 – Бухгалтерлік жəне салық есебінің арақатынасы
Бухгалтерлік есеп
|
Салық есебі
|
Сипаттамасы
|
Заңнамалық базасы
|
Сипаттамасы
|
Заңнамалық
базасы
|
Есепті ұйымдастыру
|
Бухгалтерлік есепті
ұйымдастырудың жəне жүргізудің бірыңғай құқықтық жəне əдіснамалық негіздерін белгілейтін ҚР Бухгалтерлік есеп туралы заңнамасына сəйкес
|
Қазақстан Республика сының
«Бухгалтер лік есеп пен қаржылық есептілік туралы» Заңы
|
Салық төлеуші (салық агенті), салық есебі саясатын дербес əзірлейді жəне бекітеді
|
«Салық жəне бюджетке төленетін басқада міндетті төлемдер туралы» Кодексі (ҚР СК) 7 тарау,56 бап
|
Құжаттама
|
Бухгалтерлік
құжаттама бастапқы құжаттарды, бухгалтерлік есеп тіркелімдерін, қаржылық есептілікті жəне есеп саясатын қамтиды.
Бухгалтерлік жазбалар бастапқы құжаттар негізінде жүргізіледі.
|
Қазақстан Республикас ының
«Бухгалтерл ік есеп пен қаржылық есептілік туралы» Заңы
|
Салық нысандары салық есептілігін, салықтық өтінішті жəне салық тіркелімдерін қамтиды.
|
«Салық жəне бюджетке төленетін басқада міндетті төлемдер туралы» Кодексі (ҚР СК) 7
тарау, 61
бап
|
Есеп тіркелімдері
|
Бухгалтерлік есептің шоттарындажəне қаржылық есептілік жүйесінде көрсету үшінесепке алуға қабылданған бастапқы құжаттардағы ақпаратты жүйелеуге жəне жинақтауға арналған.
|
Қазақстан Республикас ының
«Бухгалтерлі к есеп пен қаржылық есептілік туралы» Заңы
|
Салық тіркелімдері ақпаратты жалпыландыру жəне жүйелеу үшін, ҚР СК 56 бабының 3 тармағында көрсетілген салық есебінің мақсаттарын қамтамасыз ету үшін арналған:
|
«Салық жəне бюджетке төленетін басқада міндетті төлемдер туралы» Кодексі (ҚР СК) 7
тарау
|
Ескерту - мəліметтер негізінде автормен құрастырылған
|
Бухгалтерлік жəне салық есептерінің өзара əрекеттесуі «1С:Бухгалтерия» бағдарламасы арқылы жүзеге асырылады. Бухгалтер бастапқы деректерді қалыптастырады, одан кейін оларды салық жөніндегі бухгалтерге береді, ал ол, өз кезегінде салық есептілігінің нысандарын толтыру ережелеріне сəйкес, салық тіркелімдерін толтырады. ҚР СК сəйкес кəсіпорын қызмет түріне қарай тіркелімдерді өз бетімен əзірлейді. Тіркелімдерді толтырғаннан кейін, салық жөніндегі бухгалтер салық декларациясын толтыруға көшеді. Бастапқы құжаттар бойынша салыстырулар төмендегі 3 – ші суретте берілген.
Достарыңызбен бөлісу: |
