Салық ойындары: зейнетақы Налоговые игры: пенсия

PRO

ЕНПФ

20

21

PRO

ЕНПФ

Темір бетперде құпиясы

Тайна железной маски

Отправляясь в путешествие по пенсионным системам 

мира, мы решили взять курс на восток и посетить 

ближайшего соседа. Эту великую страну с огромным 

количеством населения и не менее огромным 

историческим наследием можно исследовать 

бесконечно и каждый раз узнавать о ней что-то новое 

- то, что прежде было скрыто от глаз. Казалось бы, о 

ней известно все не только людям, но и инопланетным 

разумам – если такие существуют – ведь ее 

монументальные достижения видны даже из космоса. 

Не зря ее называют “поднебесной”.

Современный Китай с его экономическими успехами, 

расцветом науки и просвещения стоит на толще 

достижений минувших веков. Китай следует 

передовым целям и при этом верен традициям. И 

хотя в стране за последние годы значительно возрос 

уровень жизни, пенсия здесь выплачивается только 

государственным чиновникам и людям, занятым 

в промышленном производстве. Первые, кстати, 

в пенсионной истории Китая изначально были 

единственными, получающими такую привилегию.

Дүние жүзінің зейнетақы жүйесіне саяхат жасау 

кезінде біз шығысқа бет бұрып, іргелес жатқан көрші 

елге баруға бел шештік. Сан миллион халқы мен 

көп ғасырлық тарихы бар ұлы Қытай елін өмір бойы 

зерттеуге болады, әрі зерттеген сайын көзімізден таса 

болған, беймәлім қырларына қанық болып жатамыз. 

Қытай адамдарға ғана емес, бүкіл ғаламға аян болған 

ел. Қытай елінің алып құрылыстары тіпті космостан да 

көрініп тұрады, оның “Аспан асты елі” деп аталуы да 

жайдан жай емес.

Экономикасы өрге басқан, ғылым-білімі өркендеген 

бүгінгі Қытай мемлекеті талай асуды бағындырған 

бірнеше ғасырды артта қалдырып отыр. Қытай – 

озық мақсаттарға ден қоюмен қатар,  дәстүрін де 

қатаң ұстанатын ел. Соңғы жылдарда халықтың өмір 

сүру деңгейі  жақсарғанымен, бұл елде зейнетақы 

мемлекеттік шенеуніктерге, өнеркәсіптік өндіріспен 

айналысатын адамдарға ғана төленеді. Мемлекеттік 

шенеуніктер Қытай зейнетақысының тарихында 

осындай мәртебеге ие болғандардың алғашқылары 

болып саналады.

Мемлекеттік кәсіпорындарда кемінде 15 жыл міндетті еңбек өтілінің болуы және

жалақының 11%-ын мемлекеттік зейнетақы қорына ай сайын аудару мемлекеттік

қызметшіге базалық зейнетақы есептеу үшін негіз болып саналады.

Аударымдар жұмыс беруші негізгі салықты аудару кезінде жүзеге асыратын жалақы

мөлшерінен ай сайынғы аударымдардың 7%-нан және қызметкер өзі аударатын

аударымның 4%-нан тұрады. Аударымдар жалақы есептелген кезде және

қызметкердің келісімінсіз жүзеге асырылады.

 

Қытайдың кей өңірлерінде зейнетақы жинақтары кәсіпорындардың өздерінде

жинақталады да кейіннен өз қызметкерлеріне зейнетақы түрінде төленеді.

Основанием к начислению базовой пенсии государственному служащему преимущественно

считается обязательный трудовой стаж сроком не менее 15 лет на госпредприятии и

ежемесячные отчисления от зарплаты в размере 11% в государственный пенсионный фонд.

Отчисления состоят из 7% ежемесячных переводов от размера заработной платы, которые 

осуществляет работодатель при перечислении основных налогов, и 4%, которые переводит

сам работник. Отчисления осуществляются во время начисления зарплаты

и производятся без согласования с сотрудниками.

В некоторых регионах Китая пенсионные сбережения накапливаются на самих

предприятиях, которые потом и выплачивают пенсии своим сотрудникам.

Қытай көне өркениет елдерінің бірі болып табылады. 

Аспан асты елінің тарихы мен мәдениеті мыңдаған 

жылдарды артқа тастап келген, сол уақыт ішінде 

Қытай халқы көп өзгере қойған жоқ, соңғы жылдары 

Қытайда жұмыс істейтін адамдарға қарағанда қарт 

адамдар саны көбейген.

Китай является одной из древнейших цивилизаций. 

История и культура Поднебесной насчитывает 

несколько тысяч лет, и за это время китайцы мало 

чем изменились, и в последние годы отмечено, что в 

Китае преобладает количество пожилых людей над 

трудоспособным населением.

PRO

ЕНПФ

22

23

PRO

ЕНПФ

Как показывают китайские обычаи, старшие и пожилые люди

всегда пользовались почетом и уважением, поскольку они 

были носителями мудрости, которую они передавали другим 

поколениям. Поэтому и отношение к ним было особое. К 

ним даже обращались по-особому – “сяньшэн”, что означало 

“учитель”, “господин”. 

Может быть, именно в силу этих традиций государтсво не 

обременяет себя пенсионными выплатами такому количеству 

пожилих людей, потому как семейные ценности определяют 

обязанность молодых людей содержать своих уважаемых 

родителей. В основном такие традиции преобладают именно в 

сельской местности, ведь именно жители этих регионов не могут 

рассчитывать на пенсионные выплаты.

Что же касается горожан, то официальная статистика говорит о 

том, что в Китае более 150 млн. человек охвачено страхованием 

по старости. При этом в 1998 году их было на четверть меньше 

- 112 млн. А это свидетельствует, что китайское правительство 

медленно, но все же устойчиво наращивает число граждан, 

пользующихся страхованием по старости. 

Самих пенсионеров (то есть тех, кто получает пенсию) сейчас 

в Китае более 32 млн. Зная, что число граждан пенсионного 

возраста превышает 10 процентов населения страны (а это, ни 

много ни мало, почти полтора миллиарда человек), более ста 

миллионов пенсионеров остаются без выплат.

Қытай дәстүрі бойынша үлкен және қарт адамдарға әрдайым 

құрмет көрсетіліп отырған. Көргені мен білгені көп, көреген, 

дана қариялары өз ақыл-білімдерін кейінгі ұрпаққа мирас 

етіп қалдырып отырған. Сондықтан оларға деген ізет те өзгеше 

болды. Тіпті ерекше ықылас білдіріп, “сяньшэн”, яғни “ұстаз”, 

“мырза” деп атаған.

Мүмкін осы дәстүрдің арқасында мемлекет осыншама қарт 

адамға зейнетақы төлемейді. Себебі отбасы құндылықтары 

басты орында тұр. Дәстүр бойынша жас адамдар өз ата-анасын 

асырауға міндетті. Негізінен бұл дәстүр ауылдық жерлерде 

орын алған, өйткені сол аймақтардың тұрғындары  зейнетақы 

төлемдерін алмайды. 

Қала тұрғындарына келсек, Қытайда 150 млн. астам адам 

қартайған шағына сақтандырылған. Бұл орайда, 1998 жылы 

олардың саны төрттен бірге аз болып, барлығы 112 млн. болды. 

Бұл Қытай үкіметінің қартайған шағына сақтандыруды 

пайдаланатын азаматтар санын біртіндеп көбейтіп келе 

жатқанын көрсетеді. 

Бүгінде Қытайда зейнеткерлер (яғни зейнетақы алатындар) 

саны 32 млн. асады. Зейнет жасындағы азаматтар саны 

халықтың 10 пайызынан асатыны (бұл көп те емес, аз да емес, 

бір жарым миллиард адамды білдіреді) белгілі болса да, жүз 

миллионнан астам зейнеткерге төлем жасалмайды.

Орташа алғанда Қытайда халықтың тұрғылықты жеріне қарай

зейнетақы 900 – 1360 юань (шамамен 100 доллар) болады.

Әдетте зейнеткер ешқандай да жеңілдікті пайдаланбайды.

В среднем пенсия в Китае составляет 900 – 1360 юаней (около 100 долларов),

в зависимости от провинции проживания. При этом, как правило,

пенсионер не пользуется никакими льготами.

Примечательно, что возраст выхода на пенсию разнится в 

Китае, как по отраслям, так и по регионам. В настоящее время 

мужчины могут уйти на заслуженный отдых в 60 лет, женщины, 

работающие в административной сфере, — в 55 лет, а женщины, 

занимающиеся физическим трудом, — в 50 лет. Так повелось еще 

полвека назад, когда средняя продолжительность жизни здесь 

составляла около 50 лет. Но с учетом того, что продолжительность 

жизни выросла почти до 75 лет для китайцев и до 73 лет для 

китаянок, Министерство труда и социального обеспечения КНР 

предложило с 2016 года начать повышать пенсионный возраст.

Предполагается, что к 2045 году и мужчины, и женщины будут 

входить на пенсию в 65 лет.

Несмотря на то, что многие международные эксперты считают, 

что положение дел пенсионных в Китае не соответствует его 

экономическому положению, и давно, уже вот лет 50, срывает 

пломбу аварийной кнопки – все стороны пенсионной системы 

остаются крайне таинственными. Может быть, эта страна тем и 

притягивает, что таит загадку железной маски?

Бір қызығы Қытайда зейнеткерлікке шығу жасы салалар 

және өңірлер жағынан әркелкі. Қазіргі уақытта ерлер құрметті 

демалысқа 60 жасында, әкімшілік саласында жұмыс істейтін 

әйелдер 55 жасында, қара жұмыспен айналысатындар 50 жасында  

шыға алады. Жарты ғасыр бұрын орташа өмір сүру ұзақтығы 

мұнда шамамен 50 жас болған кезде де осылай болған. Бірақ 

Қытайда ерлердің  өмір сүру ұзақтығы шамамен 75 жасқа дейін, ал 

әйелдердің өмір сүру ұзақтығы 73 жасқа дейін ұлғайғанын ескере 

отырып, ҚХР Еңбек және әлеуметтік қамсыздандыру министрлігі 

2016 жылдан бастап зейнет жасын ұлғайтуды ұсынды.

Болжам бойынша 2045 жылға қарай ерлер мен әйелдер 65 

жасында зейнетке шығатын болады. 

Көптеген халықаралық сарапшылардың пікірінше, Қытайда 

зейнетақы жағдайы оның экономикалық жағдайына сәйкес 

келмейді және көп уақыттан бері, яғни 50 жыл бойы зейнетақы 

жүйесі қай жағынан алып қарасақ та жұмбақ болып қалуда. Бұл 

ел, мүмкін осы темір бетперденің астындағы құпия сырларымен 

өзіне тартатын болар? 

Максим Оларь

DIY

do it yourself