Жезқазған аймағы бойынша салық төлеуші субъектілер мен олардың деңгейі

Жезқазған қаласының салық басқармасының 2011-2012 жылдар аралығындағы қызмет көрсеткіштері келесі кестеде берілген:

Жезқазған қаласы бойынша салық басқармасының көрсеткіштері, 2011-2012 жылдар
2 кесте

2011-2012 жылдар аралығындағы қызмет көрсеткіштері

Кестеде берілген көрсеткіштерді талдайтын болсақ, 2011 жылы қалалық бюджет 2340137,4 теңгені құраған болса, ал 2012 жылы қалалық бюджет 3514640,4 теңгені құраған, яғни қалалық бюджет 1061502,0 теңгеге өсіп отыр. Ал салық алдындағы берешектер 2011 жылы 78828,4 теңге, ал 2012 жылы 47936,3 теңгені құрайды, яғни -30892,1 теңгеге кеміп отыр. Бұл көрсеткіштен қарызы бар тұлғалардың қарыз сомалары азайғанын байқаймыз. Тексерулер 2011 жылы 679, ал 2012 жыл 1198 құраған, яғни ол 519 артып отыр. Салық төлеушілер саны 2011 жылы 5317 болған. Оның ішінде 867 заңды тұлғалар, ал 2501 жеке кәсіпкерлер құраған. 2012 жылы салық төлеушілер 5968 құраған. Оның ішінде 922 заңды тұлға, жеке кәсіпкерлер 2899 құраған. Жалпы салық төлеушілер саны 2012 жылы 2011 жылға қарағанда 651 өсіп отыр. Заңды тұлғалар 25 өссе, жеке кәсіпкерлер 636 өскен.

Қарастырып өткен мәліметтердің нақтылығын келесі диаграмма арқылы бейнелеуге болады:

Қалалық бюджет

Салық алдындағы берешектер

Салық Басқармасының қазіргі жағдайы оның қызметінің негізгі экономикалық көрсеткіштерімен сипатталады (3-кесте). Бұл көрсеткіштер, Жезқазған қаласы бойынша Салық Басқармасының жұмысшыларымен бюджетке қамтамасыз еткен салық төлемдері түсімінің көлемі жөнінде, сондай-ақ Салық басқармасының жалпы шығындары жөнінде, соның ішінде еңбек ақы шығындары жөнінде мәліметтер алуға мүмкіндік береді. Мәліметтер 3 жыл үшін сәйкес өсу қарқынымен келтірілген.

Кестеден көрініп тұрғандай, салықтық түсімдердің өсу қарқыны жұмысшылар санының өсу қарқынына тәуелді емес. Сөйтіп, 2011 жылы Салық басқармасы жұмысшыларының саны өсті де, ал салықтық төлемдердің көлемі 7,1%-ға төмендеді. 2012 жылы жоспарлы түрде жұмысшылар штаттың өсіргенде салық түсімдерінің көлемі 2011 жылдың іс-жүзімен салыстырғанда 18,7%-ға (100%-81,3%) аз жоспарланды. Іс-жүзінде салықтық түсімдер 17,3%-ға, ал жұмысшылар саны – 4,2%-ға төмендеді. 2011 жылы салықтық ауыртпалықты төмендету мақсатында салық заңындағы өзгерістерге сәйкес салық ставкасының төмендеуі 2012 жылы салықтық төлемдер түсімінің төмендеуіне себеп болды.

3 кесте

2011 жылы Үкіметтің шешімі бойынша мемлекеттік мекеме жұмысшыларының, соның ішінде салық органдарының еңбек ақысы жоғарлады. 2012 жылы Салық басқармасы жұмысшыларының орташа айлық еңбек ақысы 2011 жылға қарағанда 1,26 есеге немесе 3093 теңгеге көбейді. Жезқазған қаласы бойынша Салық басқармасының еңбек ақы қорының іс-жүзіндегі өсімі алдыңғы жылмен салыстырғанда 200% құрды, ал жалпы шығындары тек 1,3 есеге өсті. 2011 жылы мемлекеттік қызметкерлердің еңбек ақысын қайтып жоғарлатты және енді Салық басқармасы жұмысшыларының орташа айлық еңбек ақысы 2011 жылмен салыстырғанда 1,3 есеге өсіп, 20000 теңге құрды. Жұмысшылар штатының саны 100 адамды құрып, соның ішінде жұмыс істегені және іс-жүзінде еңбек ақы алушылардың саны 90 адам құрды. Осының салдарынан іс-жүзіндегі еңбек ақының өсімі байқалып тұр. Салық басқармасының жалпы шығындарындағы еңбек ақы қорының үлесі шамамен 37% құрды.

Жалпы бір жұмысшы орта шамамен бюджетке 184,6 млн. теңгені қамтамасыз етеді, ал бұл 2012 жылмен салыстырғанда 22%-ға төмен. Осы фактке 2013 жылы Қазақстан Республикасында шағын және орта бизнес субъектілеріне 9 айға тексеріс жүргізу мораторийінің жариялануы түсініктеме береді. Яғни, салық органдары, біріншіден, салықтар мен алымдарды қосымша есептеуге және те төлетуге мүмкіндіктері болмады, екіншіден, шағын кәсіпкерлік субъектілерінің нақты табыстарын және олардың бюджетке есептелу тәртібін нақты анықтай алмады.
4 кесте

Салық басқармасының еңбек ресурстары туралы мәлімет

2012 жылы көрсетілген коэффициенттердің құрағаны:

Кқ = 7/18 = 0,388 (38,8 %);

Кшығ = 5/18 = 0,277 (27,7 %);

Кө = 2/18 = 0,111 (11,1%);

Ко = 7/5 = 1,4

Кқ = 2/19 = 0,105 (10,5 %);

Кшығ = 4/19 = 0,211 (21,1 %);

Кө = 2/19 = 0,105 (10,5%);

Ко = 2/6 = 0,333 (33,3% )
2012 жылы салық басқармасы қабылдау бойынша айналымының төмендеуі мен шығарылу бойынша айналымының да біршама төмендегенін байқауға болады. Бұдан басты себеп қажетті жұмыскерлер штатының толықтығын айтуға болады. Жұмыстан өз еркімен шығарылатындардың айналым коэффициентінің азаюын еңбекақының төмен екендігімен байланыстыруға болады.

Ұйымдағы еңбек ресурстарын пайдалануды талдаған кезде еңбекті ынталандырумен тығыз байланыста қарастыру керек. Еңбекті ынталандыру – ұйым қызметін жүзеге асыруға үлес қосқан жұмысшы еңбегінің ақшалай түрдегі үлесі. Бұл үлес жұмысшыға төленеді және осы қаражатты ол өз керегіне жұмсай алады.

Барлық жұмыскерлердің еңбекақысын сома түрінде еңбекақы қоры көрсеткіші көрсетеді, яғни ол ұйым шығындарында біршама үлес салмаққа ие. Салық басқармасының еңбекақысын талдау көздеріне мамандардың штаттық кестесі және шығындардың жеке сметалары мен олар бойынша есеп берулер жатады. Салық басқармасының басқа да мекемелерден ерекшелігі оның жалпы шығындары бірнеше баптарды қарастырмайды. Сондықтан жалпы шығындардың 43% көбін еңбекақы қоры иемденеді.
5 кесте

Еңбекақы қоры мен еңбекті ынталандыру қорын талдау (ЕАҚ), (ЕЫҚ)

Жұмыскерге төленетін еңбекақыдан басқа, еңбекті ынталандыруға жататындар:

1. сыйлықтар мен сыйақылар, мысалы мереке кезінде;

2. денсаулықты сақтау мен уақытша еңбекке жарамсыздыққа төленетін жәрдемақы;

3. зиянды жұмыстар мен жұмыстан тыс уақыттағы жұмыстарға төлемдер;

4. бір жолдық төлемдер;

5. әр түрлі сипаттағы міндетті аударымдар.

Осы көрсетілген шығындарды еңбекті ынталандыру қоры құрайды. 5 кестеден көргеніміздей, еңбекақы бойынша іс жүзіндегі шығындар 2011 жылы жоспарлық шығындардан 2 көрсеткіш бойынша асады: негізгі еңбекақының көтерілуі мен жұмыскерлер тізімдемесіне байланысты өзгеріп отыратын әлеуметтік салық көлемінің жоғарлауы.

Ұйымның еңбекақы қоры мен жұмыскерлер тізімдемесін анықтаған кейін, орта шамадағы айдың еңбекақсыны келесі формула арқылы анықтауға болады:

Еңбекақы орташа = ЕАҚ / 12 / жұмыскерлер тізімдемесі

2011 жылы:

Еңбекақы орташа = 458600/12 / 18 =12123

2012 жылы:

Еңбекақы орташа = 590000/12 / 19 =12320

Келесі формула арқылы орта шамадағы еңбекақының индексін есептейміз:

І еңбекақысы орташа = орташа еңбекақы (есеп беру жылы) / орташа еңбекақы (базистік жыл);

2012 жылы :

І орташа еңбекақы = 2320 / 2123 = 1,928