45
белгілердің ажырауының арақатынасын 1:1 болуы үшін аталық және аналық
өсімдіктердің генотиптері қандай болу керек? Ал 3:1 қатынасындай болса ше?
Будандастырылатын қызан генотиптері қандай болғанда фенотиптері біркелкі
болып шығады?
Тізбектік тапсырма ( оқушыларды екі вариантқа бөлеміз, 10 минут)
1-
үлестірме
1. 1865 жылы ________ ғалымы _____________ «Өсімдік будандарымен
жүргізілген тәжірибелер» деген еңбегі жарық көрді.
2. Ол тәжірибелері арқылы ___________ ____________________ негізгі
заңдылықтарын қалыптастырды.
3. Сөйтіп, ________________ генетиканың негізін қалады.
4. Бірақ оның еңбегі ________ жылдан бастап _______жыл бойы көпшілік
биологтерге, соның ішінде ________________ де белгісіз күйде қалды.
5. Г. Мендель ашқан ________________________ заңдылықтары тек ____
жылы ғана өзінің тиісті бағасын алды.
6. Себебі үш елдің ғалымдары: голландиялық _____________, неміс
ғалымы ___________ және австриялық генетик _______________ әр түрлі
объектілермен тәжірибелер жүргізіп, нәтижесінде, _____________ заңдарының
дұрыстығын дәлелдеді.
2-
үлестірме
1. Америкалы
қ генетик ___________ тұқым қуалаушылықтың
_______________ теориясының негізін қалады.
2. ____________ 1910-
1915 жылдары өзінің шәкірттерімен бірге жеміс
шыбыны _______________ тәжірибелер жүргізді.
3. _____________ бір хромосомада орналасқан ___________бір-бірінен
ажырап кетпей, көбіне бірге тұқымқуалайтынын анықтады.
4. Т. Морган гендердің _____________ _______ _______________ заңын
ашты.
5.
Ұқсас жұп ________________ бойлай бірнеше ___________гендердің
орналасатындығы анықталған.
6. Кейде осы ж
ұп хромосомалар айқасып, нәтижесінде
Х тәрізді
фигуралар- ______________ пайда болады.
7. 1911 жылы Морган ашқан бұл құбылыс _______________ деп аталады.
3-
үлестірме
1. _______________ ауруымен тек ер адамдар ауырады.
2. Оның белгісі: жыныс бездері дұрыс жетілмейді, _________ ________ кем
болады және _______ _________ шамадан тыс ұзын, денесіне сәйкес келмейді.
3. Бұл аурудың болу себебі, ________________ хромосомаға бір Х–тың
артық қосылуына байланысты.
4. Ауру адамның _______ __________ жалпы диплоидты жиынтығы – 47,
жыныс хромосомасы –ХХY.
4-
үлестірме
1. ______________
__________ ауруы әйелдерде кездеседі.
2. Мұнда ______________ жағынан пісіп -жетілуі баяулайды, сондықтан
бедеу болады, әрі бойы тапал келеді.
46
3. __________ _______
кем, ашуланшақ, жұмысқа қабілеттілігі төмен
болады.
4. Аурудың _________________ диплоидты жиынты
ғы
-
45, жыныс
хромосомасы біреу – ХО.
5-
үлестірме
1. Генотиптері ұқсас, бірақ __________ орта жағдайларында өсіп дамитын
организмдердің ______________ түрліше болып қалыптасады.
2. Даралардың осылайша фенотипі жағынан әр түрлі болып өзгеруін
______________ ___________
деп атайды.
3. Модификациялы
қ өзгергіштіктің өзі белгілі бір ___________
нормасымен шектеледі.
4. Яғни организм белгілерінің ____________ белгілі бір шамасы болады.
5. Модификациялық өзгергіштік ______________ өзгеруіне байланысты
емес, сондықтан олар тұқым қуаламайды.
6-
үлестірме
1. _____________
дегеніміз – организм генотипінің, яғни __________ мен
олардың құрамды бөліктері - ______________ өзгеруіне байланысты кездейсоқ
пайда болатын, тұқым қуалайтын өзгергіштік.
2. Б
ұл ұғымды ең алғаш голландиялық ботаник ______________
қалыптастырды.
3. Ол _________________ өсімдігінің кейбір белгілерінің қалыпты
жағдайдан ауытқитынын және олардың _____________ _______________
байқады.
4. Осы зертеулеріні
ң негізінде 1901 жылы өзінің «_____________
__________» деп аталатын еңбегін жариялады.
7-
үлестірме
1. Орыс генетигі ______________ тұқым қуалайтын өзгергіштікті зерттеу
барысында ___________________ жағынан бір-біріне жақын тұрған түрлер мен
туыстарда кездесетін __________________ ұқсас болып келетіндігін анықтады.
2.
Соны
ң
негізінде
өзінің
«__________
________________
________________ ______
____________» деп аталатын заңын ашты.
3. Бұл заң бойынша, шығу тегі жағынан бір-біріне жақын, соған
байланысты _________________, _______________ ж
әне т.б. қасиеттері
бойынша ұқсас организмдердің __________ _______________ ____________ де
ұқсас болып келеді.
8-
үлестірме
1. Цитоплазмалық мутация ___ __________ цитоплазмасында кездесетін
_____________
өзгеруіне байланысты болады.
2. Плазмогендер негізінен ______________ мен ____________ болады.
3. Цитоплазмалық мутация да ___________ және т.б. мутациялар сияқты
_________
____________ беріліп тұқым қуалайды.
4. Пластидтер
құрамында болатын геннің өзгеруіне байланысты
_______________
мутация пайда болады.
9-
үлестірме
1. Мутациялар организмнің қандай жасушаларында пайда болатындығына
